«Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχω, είμαι μόνο μια οντότητα, κάτι απατηλό», αναφέρει στον μονόλογο του ο Πάτρικ Μπέιτμαν, ο ήρωας του «American Psycho» που ενσαρκώνει ο Κρίστιαν Μπέιλ. Έχει μόλις αναλύσει διεξοδικά την πρωινή του ρουτίνα, την περιποίηση του προσώπου του, τις ασκήσεις γυμναστικής, τη φροντίδα που έχει προσφέρει και τον χρόνο που έχει αφιερώσει στον εαυτό του, καταλήγοντας σε μια φράση ακραίας αυτοπεποίθησης. Ή μάλλον πιο σωστά: ωμού ναρκισσισμού.
Είναι βέβαια κατά κάποιον τρόπο απομονωμένος· βιώνει ένα είδους εγκλωβισμού στο πολυτελές διαμέρισμά του, παρά το γεγονός ότι περιφέρεται καθημερινά ως γραβατωμένος αίλουρος στο εταιρικό περιβάλλον της Νέας Υόρκης. Έχει κάτι το κρυφό, κάτι που κρατά μόνο για τον εκείνον· έχει μανία με τον εαυτό του αλλά και την ανάγκη να νιώθει πιο «επιτυχημένος» από τους άλλους.
Ωδή στην επικίνδυνη αρρενωπότητα
Είναι πολλοί οι κινηματογραφικοί και τηλεοπτικοί ήρωες που ίσως μοιράζονται ορισμένα παρόμοια χαρακτηριστικά ή που έχουν παρομοιαστεί από χρήστες των social media με τον Μπέιλ. Όπως για παράδειγμα ο Κιάνου Ριβς στο Τζον Γουικ ή ο Γουόλτερ Γουάιτ, της σειράς «Breaking Bad», τον οποίο δεν θα δεις ποτέ να περιαυτολογεί όπως ο κουμπάρος του Χανκ για τις ικανότητες του, είναι όμως ένας κρυψίνους, μυστηριώδης τύπος που ξέρει τελικά να κερδίζει με τον δικό του τρόπο. Στην παραπάνω λίστα συχνά προστίθενται και πρόσωπα από διαφορετικούς χώρους του celebrity σύμπαντος, αλλά και χαρακτήρες από την πραγματική ζωή, πολύ πιο τοξικοί από ό,τι οι αντίστοιχοι επινοημένοι χαρακτήρες της ποπ κουλτούρα. Όπως, για παράδειγμα, ο Άντριου Τέιτ, ο influencer που δημιούργησε το δικό του ποίμνιο από «σκληροπυρηνικούς» αρσενικούς ακολούθους και συνελήφθη το 2022 για μια σειρά από βαρύτατες κατηγορίες.
Πολλά από τα παραπάνω έχουν γίνει κομμάτι της meme κουλτούρας των social media και έχουν αναπαραχθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από νεαρούς άντρες ως πρότυπα, με πολλούς να αναφέρονται σε έναν νέο τύπο αρσενικού, αυτό του μοναχικού λύκου, του «Sigma Male». Κάποιοι αναφέρουν πως πρόκειται για ένα νέο είδος τοξικής αρρενωπότητας που δημιουργεί μιμητικά στερεότυπα. Από την άλλη στη σύγχρονη σφαίρα σχολιασμού, η εξονυχιστική κατηγοριοποίηση προσωπικοτήτων, γενιών κ.α. είναι απλά καθημερινότητα και η άκρατη μοχλεύση στα social media κανόνας.
Μια αναζήτηση, λοιπόν, στο διαδίκτυο για την κατηγοριοποίηση των ανδρών με βάση τα αρχικά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου θα σας διαφωτίσει και θα σας αφήσει ελαφρώς μπερδεμένους. Ο Alpha male, ο δυναμικός αποφασισμένος άνδρας που φωνάζει την επιτυχία του και περηφανεύεται για αυτή, ο Beta, πιο προσιτός, ήπιος, με πιο χαμηλών τόνων προσέγγιση στη ζωή, που μερικές φορές τον εκμεταλλεύονται για την ευαισθησία του. Μπορείς να βρεις και τον Δέλτα τον τυπικό άνθρωπο που θα εμφανιστεί στη δουλειά του, θα συνεισφέρει στην κοινωνία, θα προσπαθήσει ικανοποιητικά να έχει έναν σκοπό ύπαρξης. Υπάρχουν και Gamma και Omega και Zeta, όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η ιεραρχία της κυριαρχίας
Στον Guardian διαβάζουμε για την «ιεραρχία κυριαρχίας» τον τρόπο που πολλά είδη ή κοινωνικά όντα οργανώνουν την ιεραρχία τους κάτω από ένα κυρίαρχο αρσενικό, που συνήθως επιβάλει τη θέση του μέσα από το παρουσιαστικό ή την επιθετικότητα του, κερδίζει το φαγητό του γιατί είναι το πιο δυνατό και τα υπόλοιπα ζώα τον σέβονται. Είναι πολλά τα είδη ζώων στα οποία υπάρχει αυτή η ιεραρχία όμως το παράδειγμα που υιοθετείται πιο συχνά από τον κόσμο είναι αυτό των λύκων.
Η έννοια του Alpha λύκου βασίστηκε, όπως αναφέρεται στον Guardian, σε μια μελέτη στα 40s, που παρατηρούσε λύκους σε αιχμαλωσία. «Είναι σαν να κάνεις υποθέσεις για ανθρώπους μελετώντας κρατούμενους», διαβάζουμε. Τελικά, τα παραδείγματα των κοινωνιών των ζώων, πέρασαν ως αναφορές στους ανθρώπους, με Αμερικάνους σύγχρονους δημοφιλείς «στοχαστές» συγκεκριμένων πολιτικών πεποιθήσεων να τις μοιράζονται με το δικό τους ποίμνιο ανδρών. Σύντομα η λογική αυτή πέρασε στον χαοτικό κόσμο του διαδικτύου, και υιοθετήθηκε από online ομάδες ανδρών που θεωρούν ότι η αρρενωπότητα είναι σε κίνδυνο. Τι άλλο βρίσκουμε σε αυτές; Ξεπερασμένες και ενίοτε τοξικές συμβουλές για φλερτ αλλά και αυστηρούς «κανόνες», συχνά στα όρια της γελοιότητας, που θα προσελκύσουν τις γυναίκες.
Ήταν, λοιπόν, ένα post της YouTuber Λίλι Σίμσον, με τον τίτλο «Τι στο διάολο συμβαίνει με τους άνδρες;» που έκανε το όλο ζήτημα mainstream στα social media. Στο YouTube πια μπορείς να βρεις άπειρο υλικό με τίτλο «Δες τι τύπος άνδρα είσαι», «Μήπως είσαι Sigma Male; Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά σου». Ένα κλικ θα σας δείξει πολλά bullets κατηγοριοποίησης με φόντο είτε φιγούρες «ελκυστικών» ανδρών σε επαγγελματικά γραφεία παρμένες από stock φωτογραφίες, είτε κομμένες σκηνές από ταινίες και σειρές.
Αντίστοιχα, ο Θίοντορ Ρόμπερτ Μπέιλ, Αμερικανός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας με ακροδεξιές απόψεις, ήταν αυτός που έφερε τον όρο «Sigma male» στην επιφάνεια όταν προχώρησε στη δική του κατηγοριοποίηση, σύμφωνα με τον Guardian. Στο τέλος της πυραμίδας ήταν οι Omegas, οι «losers». Οι «Sigma male» ήταν όπως ανέφερε οι μοναχικοί λύκοι. Αυτοί που παίζουν έξω από το παιχνίδι και καταφέρνουν να κερδίζουν όπως και να ‘χει. Συχνά τους αρέσουν οι γυναίκες αλλά τείνουν να τις περιφρονούν. Μοιάζουν με τους Alpha αλλά δεν καυχιούνται για τα κατορθώματα τους.
Η Ντέμπι Γκινγκ, καθηγήτρια ψηφιακών μέσων και φύλων στο πανεπιστήμιου του Δουβλίνου ανέφερε: «Υπάρχουν ελάχιστα, αν όχι καθόλου πειστικά στοιχεία πίσω από την πεποίθηση πως οι τύποι προσωπικότητας υπάρχουν και είναι αμετάβλητοι. Πρόκειται για μια πολύ απλουστευτική, εσφαλμένη και βιο-ντετερμινιστική περιγραφή της ανθρώπινης συμπεριφοράς που δεν λαμβάνει υπ’ όψιν της την κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή της ταυτότητας φύλου, την επίδραση που έχουν οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις στις επιλογές των ανθρώπων ή την έλλειψη τους», συνεχίζει πριν καταλήξει: «Το να έλκονται από τέτοια πράγματα μερικοί άνδρες είναι κατανοητό».
