Γαλλική σχολή
Βραβευμένος με το Γκονκούρ πριν από λίγα χρόνια για την Πυξίδα και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του απίθανου Ετήσιου συμποσίου της συντεχνίας των νεκροθαφτών, ο Ματίας Ενάρ εξελίσσεται σε μία από τις πιο συνεπείς φωνές των σύγχρονων ευρωπαϊκών γραμμάτων, χάρη στη φαντασία και την τόλμη του, την ευρυμάθειά του, αλλά και την ψυχραιμία με την οποία τοποθετεί τις ιδέες του στο χαρτί. Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του 52χρονου Γάλλου λέγεται Ο χορός της προδοσίας (εκδ. Στερέωμα) και αποτελεί μια πικρή διαπίστωση για το βάρος που κουβαλάμε από τις τραγωδίες του παρελθόντος. Δίνει μάλιστα την εντύπωση πως πιστεύει σε κάποιου είδους συνέχεια ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα, ακόμα κι αν προκλητικά τα αφήνει ασύνδετα: Π.χ. πάνω σε ένα ποταμόπλοιο που πλέει στον γερμανικό ποταμό Χάβελ, κοντά στο σημείο που το 1942 ελήφθη η απόφαση για την «τελική λύση», διοργανώνεται ένα συνέδριο στη μνήμη ενός ιδεαλιστή Ανατολικογερμανού μαθηματικού, και όλα αυτά συμβαίνουν στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001. Επινοημένα ντοκουμέντα και μαρτυρίες εναλλάσσονται με μια αφαιρετική αφήγηση (στα σημεία που παρακολουθούμε την πορεία ενός στρατιώτη που έφυγε από έναν άγνωστο πόλεμο) για να προκύψει αυτός ο πολυφωνικός, θλιμμένος ύμνος για τον κόσμο μας.
Οι Γάλλοι έχουν την τιμητική τους τον τελευταίο καιρό, με μια σειρά πολύ αξιόλογων επιλογών να γεμίζουν τα ράφια στα βιβλιοπωλεία μας. Ίδιας γενιάς με τον Ενάρ είναι και ο Ερίκ Βιγιάρ, πολυμεταφρασμένος, πολυδιαβασμένος και πολυσυζητημένος τα τελευταία χρόνια, ο οποίος στο Μια αξιοπρεπής έξοδος (εκδ. Πόλις) κάνει αυτό που κάνει πάντα, ξαναγράφει δηλαδή την Ιστορία και δίνει με τις λέξεις του μια μάχη – εν προκειμένω στην Ινδοκίνα. Και ενώ ο Βιγιάρ σκαλίζει τη μεταπολεμική εξωτερική πολιτική της Γαλλίας, ο Φρανσουά Ανρί Ντεζεράμπλ σχηματίζει ένα μωσαϊκό φωνών που ζωντανεύουν τον καιρό της Γαλλικής Επανάστασης σε ένα βιβλίο που δανείζεται για τον τίτλο του μια φράση του Δαντόν: Το κεφάλι μου να δείξεις στον λαό (εκδ. Opera). Το παράδοξο στην περίπτωση του 37χρονου Ντεζεράμπλ είναι ότι στο βιογραφικό του έχει και μια καριέρα επαγγελματία αθλητή του χόκεϊ. Ακόμα νεότερη, 34 ετών, αλλά ήδη με οκτώ μυθιστορήματα με την υπογραφή της (και επίσης με συλλογές ποιημάτων, διηγήματα και θεατρικά), η Σεσίλ Κουλόν κέρδισε το βραβείο της Monde για το Ένα θηρίο στον παράδεισο (εκδ. Gutenberg). Εδώ μεταφερόμαστε σε ένα αγρόκτημα (τον «παράδεισο» του τίτλου) στη βόρεια Γαλλία, όπου δύο μικρά ορφανά μεγαλώνουν με τη γιαγιά τους. Η ζωή είναι σκληρή. Ο τόπος απαιτεί δύναμη. Μυθιστόρημα ενηλικίωσης δομημένο με μικρά, γρήγορα κεφάλαια, αιχμηρό μέσα σε έναν βρόμικο λυρισμό. Φοβερή περίπτωση η κοπέλα της ιστορίας, η νεαρή Μπλανς (το «θηρίο»).
Και μετά υπάρχει η Ανί Ερνό και ένα ακόμα σύντομο αφήγημά της, Η άλλη κόρη (εκδ. Μεταίχμιο), το οποίο είναι κάπως ανατριχιαστικό, αφού η συγγραφέας απευθύνεται στην αδερφή της, ένα κορίτσι που πέθανε πριν η ίδια γεννηθεί, στην ηλικία των έξι· η Ερνό αγνοούσε για αρκετά χρόνια ότι κάποτε υπήρξε αυτό το κορίτσι. Αυτοβιογραφικό, ως συνήθως, αλλά με αυτόν τον μαγικό τρόπο που το προσωπικό αφορά ένα μέρος της ψυχής κάθε αναγνώστη.
Αυτή η γαλλική ενότητα ολοκληρώνεται με ένα παλιότερο βιβλίο, γραμμένο το 1970, το παρανοϊκό αριστούργημα του Μισέλ Τουρνιέ Ο βασιλιάς των ξωτικών (εκδ. Στερέωμα). Ένα μυθιστόρημα που απαιτεί όλη την προσοχή και την αντοχή σας· είναι σκληρό, πολύπλοκο και γεμάτο συμβολισμούς. Μια σπουδή για την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση ή/και για τον Β΄ Παγκόσμιο, οικοδομημένη με εκλεκτά μεταμοντέρνα υλικά. (Δεν θα μου έκανε εντύπωση αν ο Ρομπέρτο Μπολάνιο το είχε στη βιβλιοθήκη του.) Σημειώνω, τέλος, ότι επανεμφανίζονται στα ελληνικά σε νέες εκδόσεις και μεταφράσεις Η στενή πύλη (εκδ. Μεταίχμιο) του Αντρέ Ζιντ και τα Ιταλικά χρονικά (εκδ. Καστανιώτη) του Σταντάλ.
Πολιτική Λατινική Αμερική
«Αυτό που κρυβόταν στο τέλος του διαδρόμου ήταν φοβισμένο και δεν ήταν επικίνδυνο, αλλά ήταν αρχαίο και, όπως καθετί πολύ παλιό, ήταν αδηφάγο, συφοριασμένο και φθονερό» – αλλά το πρόβλημα δεν ήταν αυτό. Το πρόβλημα ήταν ο μικρός Γκασπάρ, που εκείνη τη στιγμή περπατούσε στον διάδρομο ενός ξενοδοχείου και μπορούσε να αντιληφθεί αυτό το κάτι. Το πρόβλημα ήταν ότι είχε δίκιο ο πατέρας του, Χουάν, που «δεν είχε πολλές ελπίδες ότι ο γιος του θα ήταν φυσιολογικός». Ούτε ο ίδιος ήταν «φυσιολογικός», αφού διέθετε κι εκείνος μεταφυσικές δυνάμεις. Δύο μέντιουμ, λοιπόν, πατέρας και γιος, διασχίζουν την Αργεντινή στις αρχές της δεκαετίας του ’80 – όχι η πιο αναμενόμενη αρχή ενός πολιτικού μυθιστορήματος όπως είναι το Η δική μας πλευρά της νύχτας (εκδ. Πατάκη) της Μαριάνα Ενρίκες. Στην Ελλάδα την ξέρουμε ως διηγηματογράφο και οι δύο συλλογές της (Όσα χάσαμε στις φλόγες και Οι κίνδυνοι του να καπνίζεις στο κρεβάτι) διαβάστηκαν πολύ, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα πολύπλοκο μυθιστόρημα κοντά 800 σελίδων. Διαφορετική κλίμακα, αλλά αυτή η κουλτούρα του τρόμου είναι ίδια.
Διηγηματογράφος ήταν και ο Ιταμάρ Βιέρια Ζούνιορ πριν γράψει το πρώτο του μυθιστόρημα το 2018, το Στραβό αλέτρι (εκδ. Αίολος), για το οποίο υπήρξε υποψήφιος για το Διεθνές Μπούκερ. Αν επιβιώσετε από τις πρώτες σελίδες και τη φρίκη του ατυχήματος των δύο μικρών κοριτσιών που μεγαλώνουν στην επαρχία της Μπαΐα στην ανατολική Βραζιλία, τότε θα χαρείτε ένα πολύ δυνατό μυθιστόρημα, την πιο «Μάρκες» ιστορία που έχει πέσει στα χέρια μου εδώ και καιρό: Μέσα από την ενηλικίωση των δύο κοριτσιών, η μυθολογία του τόπου μπλέκεται με τις καθημερινές δυσκολίες και σταδιακά υφαίνεται το προφίλ μιας χώρας γεμάτης ανισότητες. Ο 45χρονος συγγραφέας παραδίδει ένα πολιτικό βιβλίο γεμάτο χρώμα, πόνο και συγκίνηση.
Οι Λατινοαμερικανοί έχουν μεγάλη παράδοση στο πολιτικό μυθιστόρημα, όπως ατυχώς και στις πολιτικές τραγωδίες. Και έχουν και χίλιους τρόπους να μιλάνε για όλα όσα έζησαν και ζουν. Ο Μεξικανός Βισέντε Αλφόνσο επιλέγει στο Άγνωστο αίμα (εκδ. Ίκαρος) μια ερευνητική λογική, κινείται σε διαφορετικά επίπεδα χώρου και χρόνου, από το σήμερα στη δεκαετία του ’70, καταγράφοντας το βρόμικο παρελθόν του τόπου, τους χαμένους κοινωνικούς αγώνες, τις ιστορίες εξαφανισμένων ανθρώπων.
Τέσσερις δεκαετίες νωρίτερα, ο Ουρουγουανός συγγραφέας Μάριο Μπενεντέτι (όχι τόσο γνωστός στα μέρη μας, αλλά μεγάλο κεφάλαιο για τα γράμματα της Λατινικής Αμερικής), έγραφε το Άνοιξη σε μια σπασμένη γωνία (εκδ. Gutenberg): Ένας πολιτικός κρατούμενος, η εξόριστη σύζυγός του, η μικρή του κόρη, ο πατέρας του, ο φίλος του, οι σκέψεις όλων τους, οι ανάγκες τους, οι επιθυμίες τους, το πείσμα και οι αδυναμίες τους, οι χαμένες ζωές τους. Τα πρόσωπα εναλλάσσονται ανά κεφάλαιο, η αφήγηση προχωράει μέσα από διαφορετικές μορφές (αλληλογραφία, μονόλογοι κ.ά.) και συνεχώς η ένταση μεγαλώνει. Και η φωνή του Σαντιάγο προς το τέλος αρχίζει να γίνεται τόσο συγκινητική, πανίσχυρη. Αν μου επιτρέπετε, ένα μικρό δείγμα: «Η θλίψη είναι κι αυτή τρομακτική / όχι μόνο η δική σου, αλλά και των άλλων / τι να κάνεις για παράδειγμα μπροστά στον συγκρατούμενο στο κελί, έναν τέτοιον άντρακλα που ξαφνικά αρχίζει να ριγεί και να κλαίει με λυγμούς μέσα στο αιώνιο ημίφως της νύχτας στη φυλακή / ποιος ξέρει τι θυμάται ή νοσταλγεί ή θρηνεί ή αντέχει».
Κρίσεις ταυτότητας
Με ένα εισαγωγικό σημείωμα υπογεγραμμένο από τον ίδιο, ο Γκρέαμ Μακρέι Μπερνέτ δημιουργεί έναν ακόμα συναρπαστικό ψεύτικο κόσμο που πρέπει να δεχτούμε ως αληθινό, μια κλασική μεταμυθοπλαστική τακτική που καυτηριάζει τις ρίζες της αλήθειας. Και είναι και λίγο χαριτωμένη. Στη Μελέτη περίπτωσης (εκδ. Μεταίχμιο) μεταφερόμαστε στο Λονδίνο των ’60s και γνωρίζουμε το (υπαρκτό) κίνημα της αντιψυχιατρικής μέσω της περίπτωσης ενός φημισμένου γιατρού και μιας ψευδοασθενούς που τον επισκέπτεται για να διερευνήσει τους λόγους της αυτοκτονίας της αδερφής της. Ακούγεται μπερδεμένο, αλλά δεν είναι. Ο Μπερνέτ είναι μεθοδικός και χρησιμοποιεί καλά το υλικό του, δημιουργώντας τελικά ένα μυθιστόρημα «μυστηρίου» για τον γρίφο της ταυτότητας. Σε ένα σημείο αναφέρεται και ο Κίρκεγκαρντ, η φιλοσοφία του οποίου λειτουργεί ως βάση για αμέτρητα μυθιστορήματα (ακόμα και εν αγνοία των δημιουργών τους), με χαρακτηριστικότερη ίσως περίπτωση τη Θεραπεία του Ντέιβιντ Λοτζ – το μυθιστόρημα ήταν εξαντλημένο στα ελληνικά και ευτυχέστατα επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κυψέλη. Ιδανικό για τους πάσχοντες από κρίση μέσης ηλικίας, όπως ο ήρωας της ιστορίας που ξαφνικά ξεμένει από κίνητρα. Ιδανικό για όλους, ο Λοτζ είναι υπέροχος.
Τη δική της ταυτότητα ψάχνει και η Βερόνικα Ράιμο, όπως μαρτυρά και ο τίτλος του μυθιστορήματός της: Ας πούμε πως είμαι εγώ (εκδ. Δώμα). Την ψάχνει γράφοντας την αυτοβιογραφία της χωρίς να δεσμεύεται για την αλήθεια, μια τεχνική αυτομυθοπλασίας που έχει κυριεύσει τα δυτικά γράμματα τα τελευταία χρόνια. Η 46χρονη Ιταλίδα την υπηρετεί με στιλ, αποφεύγει τις παγίδες της δραματοποίησης και τελικά παρουσιάζει τη ζωή της ή, έστω, τη ζωή της ηρωίδας της, ως μια χιουμοριστική ιστορία ενηλικίωσης.
Αμερικανικός εφιάλτης
Η φιλοδοξία και η δυσκολία του εγχειρήματος δεν μπορεί παρά να επηρεάσει την τελική κρίση: το Ντίμον Κόπερχεντ (εκδ. Ψυχογιός) είναι ένας θρίαμβος και η σφραγίδα του βραβείου Πούλιτζερ για το 2023 απλώς το επιβεβαιώνει. Η 69χρονη Μπάρμπαρα Κινγκσόλβερ ξαναγράφει τρόπον τινά τον κλασικό Ντέιβιντ Κόπερφιλντ του Ντίκενς, αλλά με τη φωνή ενός ανθρώπου που μεγαλώνει στη σημερινή Αμερική· για την ακρίβεια γεννιέται σε ένα λυόμενο στα Απαλάχια, ορφανός από πατέρα, μητέρα αλκοολική, φτώχεια και ελπίδες μηδέν. Μια ιστορία ενηλικίωσης με ίσες δόσεις τρόμου, αποστροφής, οργής και συγκίνησης, μια περιπέτεια επιβίωσης στο αντίστροφο του αμερικανικού ονείρου.
Εντελώς διαφορετικό ως προς το ύφος, τη δομή, την τεχνική, αλλά εξίσου φιλόδοξο και συγγενές ως προς την ουσία, είναι το Μιλγουόκι μπλουζ (εκδ. Καστανιώτη) του Αϊτινού Λουί-Φιλίπ Νταλαμπέρ. Οι ιστορίες του Έρικ Γκάρνερ και του Τζορτζ Φλόιντ ζωντανεύουν μέσα από το προφίλ ενός επινοημένου μαύρου Αμερικανού που έπεσε θύμα αστυνομικής βίας. Οι πολλές φωνές που επιστρατεύει ο Νταλαμπέρ αποτυπώνουν την κουλτούρα του ρατσισμού στη λευκή Αμερική της εποχής μας.
Ζωή στην Αφρική
Στα πρώτα της βήματα, η νεαρή Νοτιοαφρικανή Κάρεν Τζένιγκς βρέθηκε προ τριετίας στη μακρά λίστα του Μπούκερ για το ντεμπούτο της μυθιστόρημα, Ένα νησί (εκδ. Gutenberg). Πρόκειται για μια αλληγορία για τη σημερινή Αφρική, η οποία ζει τις συνέπειες της πρόσφατης ιστορίας της: αποικιοκρατία, δικτατορίες, αποτυχία της δημοκρατίας. Η συγγραφέας δεν κατονομάζει το νησί της ιστορίας όπου ζει απομονωμένος ο πρωταγωνιστής της, ένας φαροφύλακας (εικάζουμε τους συμβολισμούς εδώ) ο οποίος περιθάλπει έναν ναυαγό που είναι ζωντανός, σε αντίθεση με τα σώματα των μεταναστών που φτάνουν συνήθως στην ακτή. Οι τέσσερις μέρες που περιγράφονται εναλλάσσονται με τις αναμνήσεις του ήρωα από μια παλιά, πικρή ζωή.
Μένοντας στη Νότια Αφρική, επανακυκλοφόρησε η μέχρι πρότινος εξαντλημένη Ατίμωση (εκδ. Διόπτρα) του νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί, ένα κλασικό μυθιστόρημα της μετα-Απαρτχάιντ εποχής που χάρισε στον συγγραφέα το δεύτερο Μπούκερ του (1999) και μία δεκαετία αργότερα μεταφέρθηκε στο σινεμά, με τον Τζον Μάλκοβιτς στον ρόλο του λευκού πανεπιστημιακού που αποσύρεται στο κτήμα της κόρης του έπειτα από ένα σεξουαλικό σκάνδαλο.
Αινίγματα των σχέσεων
Σε ένα προ τριετίας κείμενο στο περιοδικό των New York Times σχολιαζόταν για την Γκέιλ Τζόουνς ότι «άλλαξε τη μαύρη λογοτεχνία για πάντα. Μετά εξαφανίστηκε». Αυτό σήμαινε ότι η συγγραφέας της διάσημης Κορετζιντόρα (που κυκλοφόρισε το 1975 με τις ευλογίες της Τόνι Μόρισον) έφυγε από τις ΗΠΑ, κράτησε τις αποστάσεις της από τη λογοτεχνική σκηνή της χώρας και εγκαταστάθηκε στην Ευρώπη. Συνέχισε, όμως, να γράφει. Είναι μια παράξενη προσωπική και εκδοτική ιστορία. Όπως παράξενη είναι και η ιστορία στα Απαγορευμένα αντικείμενα (εκδ. Κλειδάριθμος), ένα μυθιστόρημα που έγραψε «εξαφανισμένη»: Μια συγγραφέας επισκέπτεται μια φίλη, γλύπτρια, η οποία προσπαθεί να σκοτώσει τον σύζυγό της. Το αίνιγμα των σχέσεων και της ζωής.
Ρωσική καταγωγή
Γεννήθηκαν αμφότεροι στη Ρωσία την τελευταία χρονιά του 19ου αιώνα, ωστόσο οι πορείες που ακολούθησαν ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ και ο Αντρέι Πλατόνοφ υπήρξαν εντελώς διαφορετικές, καθώς ο πρώτος μετά το ’17 ακολούθησε την πατρική οικογένεια στη Δύση, ενώ ο δεύτερος έγινε ένας πιστός (αν και εν πολλοίς βασανισμένος) πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης. Πρόσφατα, λοιπόν, κυκλοφόρησαν δύο ενδιαφέρουσες επανεκδόσεις και των δύο. Από τον Ναμπόκοφ (ξανά)διαβάζουμε την Αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ (εκδ. Άγρα), το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο συγγραφέας στα αγγλικά εν έτει 1941, μια ιστορία πολλών αυτοβιογραφικών στοιχείων. Τον ήρωα του τίτλου («Νάιτ», όπως «ιππότης» και όχι όπως «νύχτα») τον γνωρίζουμε μετά θάνατον μέσα από την αφήγηση του αδερφού του, ο οποίος αναζητά χαμένα μυστικά και μαζί τον εαυτό του. Το βιβλίο αποτελεί ιδανική εκκίνηση για να γνωρίσει κανείς την πιο ώριμη περίοδο του συγγραφέα.
Λίγο νωρίτερα, το 1928, ο Πλατόνοφ έγραψε το επικό Τσεβενγκούρ (εκδ. Καστανιώτη), ένα μέρος του οποίου δημοσιεύτηκε σε συνέχειες, αλλά δεν κυκλοφόρησε στη Σοβιετική Ένωση ως ολοκληρωμένο μυθιστόρημα παρά μόνο το 1988 – ο συγγραφέας είχε μια περίεργη σχέση με τον Στάλιν. Είναι μια σάτιρα, μάλλον. Μια δυστοπία, ίσως. Μια μεγάλη απορία, επίσης. Μια κριτική ματιά στα χρόνια της Επανάστασης και της μεταμόρφωσης της Ρωσίας. Ο παράξενος τίτλος παραπέμπει σε μια μυθική πόλη μέσα στις στέπες όπου εφαρμόζεται ένας ιδιότυπος κομμουνισμός.
Στα μετα-επαναστατικά χρόνια κινείται και η Άιν Ραντ στο πολυσυζητημένο πρώτο της μυθιστόρημα Εμείς οι ζωντανοί (εκδ. Παπαδόπουλος), επίσης επανέκδοση. Το βιβλίο γράφτηκε τη δεκαετία του ’30, αφότου η συγγραφέας είχε εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφήνοντας για πάντα την Αγία Πετρόπουλη, και βασίζεται στις προσωπικές της αναμνήσεις. Πρόκειται για την ιστορία τριών νέων που προσπαθούν να βρουν τις ισορροπίες τους, με σαφή διάθεση εκ μέρους της Ραντ να καταδικάσει τα νέα δεδομένα και τις πρακτικές του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Νορβηγικά: Τώρα και κάποτε
Το πιο περίεργο μυθιστόρημα της σεζόν έρχεται από τη Νορβηγία, από τον κροατικής καταγωγής και μόλις 21 ετών Όλιβερ Λοβρένσκι. Στο Όταν ήμασταν μικροί (εκδ. Μεταίχμιο) παρακολουθούμε μια περιθωριακή παρέα εφήβων που κυκλοφορεί στο σημερινό Όσλο καταναλώνοντας ουσίες και απολαμβάνοντας την οργή τους. Η αργκό τους, αλλά και η λογική τους (και επίσης η μορφή του κειμένου, με κεφάλαια-παραγράφους και χωρίς τελείες ή κεφαλαία γράμματα), είναι τόσο ιδιόμορφη, που ένας αναγνώστης άνω των 25 ετών, ας πούμε, θα τα βρει όλα αυτά τουλάχιστον κωμικά. Ωστόσο, αν επιμείνει, θα διαπιστώσει ότι ο λόγος του αφηγητή Ιβόρ γίνεται σταδιακά εθιστικός. Ενοχλητικός, ίσως, αλλά σίγουρα αποκαλυπτικός και τελικά θαρραλέος. Ίδια χώρα, εκατό χρόνια πίσω, ένας άλλος κόσμος: Το στεφάνι (εκδ. Λέμβος) είναι το πρώτο μέρος της πρωτοποριακής για την εποχή τριλογίας Kristin Lavransdatter· μια μεσαιωνική ιστορία γραμμένη το 1920 από την ξεχασμένη πια νομπελίστρια Σίγκριντ Ούντσετ.
Καλοκαιρινές σχέσεις
«Αν είναι να μείνεις, κομμένα τα “κυρία” και ο πληθυντικός», λέει η γυναίκα στον 16χρονο που έχει εμφανιστεί στο σπίτι της σε μια ακτή στη βόρεια Αγγλία. Ο νεαρός θα μείνει. Είναι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και αναζητά έναν δρόμο για τη ζωή του, κάτι που δεν περιμένει να βρει στη συντροφιά μιας μοναχικής γυναίκας μέσης ηλικίας, παρ’ όλα αυτά ποιος ξέρει; Οι δυο τους περνούν το καλοκαίρι μαζί και αναπτύσσουν μια δυνατή φιλία, με το παιδί να βρίσκει τελικά μπροστά του ένα μονοπάτι που δεν περίμενε. Το τρυφερό μυθιστόρημα του Μπέντζαμιν Μάγιερς Η άκρη του ορίζοντα (εκδ. Κλειδάριθμος) διαβάστηκε πολύ στη Βρετανία τα προηγούμενα χρόνια, οι Times το χαρακτήρισαν βιβλίο της χρονιάς για το 2019, ενώ αναμένεται και η κινηματογραφική του μεταφορά.
Ένα άλλο καλοκαίρι κυλάει και λίγο πιο βόρεια, στη Φινλανδία, σε ένα όμορφο παραθαλάσσιο μέρος όπου μια γυναίκα περνάει τον καιρό της συζητώντας και ανακαλύπτοντας τον κόσμο με την εξάχρονη εγγονή της. Το βιβλίο του καλοκαιριού (εκδ. Αίολος) είναι ένα γλυκό, «σοφό» και ευγενικό αφήγημα γραμμένο το 1972 από την Τούβε Γιάνσον, δημιουργό κατά τα άλλα των περίφημων Moomins.
Διηγήματα
O Νικόλα Πουλιέζε (1944-2012) υπήρξε μια μυστήρια περίπτωση. Ένα επιτυχημένο μυθιστόρημα τη δεκαετία του ’70 (Σκοτεινό νερό), έπειτα η επιθυμία του να μην επανεκδοθεί, ούτε να γράψει κάτι άλλο, και κατόπιν μερικές δεκαετίες σιωπής και απομόνωσης, μέχρι που το 2008 εμφανίζεται με αυτά τα οκτώ διηγήματα που διαβάζουμε στο Μαύρο καράβι (εκδ. Loggia). Οι σύντομες ιστορίες του συνδέονται χάρη στο κοινό τους ύφος, στην αφαίρεση, στο μυστήριο, αυτό που δεν λέγεται. Και χάρη στην αίσθηση της αγωνίας που είναι κοινή πάντα και για όλους.
Με αφορμή τον θάνατο της Άλις Μονρό, επανεκδόθηκαν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο οι συλλογές της που είχαν εξαντληθεί και πλέον διατίθενται και οι πέντε που έχουν μεταφραστεί: Ακριβή μου ζωή, Απόδραση, Η αγάπη μιας καλής γυναίκας, Πάρα πολλή ευτυχία και Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει. Με την ελπίδα να διαβάσουμε προσεχώς περισσότερες.
Αγάπη για τη λογοτεχνία
Διαβάζοντας τον Σέρχιο Πιτόλ (1933-2018), νιώθεις ότι κανείς δεν αγάπησε τη λογοτεχνία περισσότερο από αυτόν. Δεν είναι αλήθεια (ή μπορεί και να είναι), απλώς ο Μεξικανός συγγραφέας και διπλωμάτης ήξερε, πρώτον, πώς να εκφράσει αυτή την αγάπη και, δεύτερον, πώς να υπάρξει μέσα από τη λογοτεχνία: γράφοντας, μεταφράζοντας, μιλώντας γι’ αυτήν. Θα μπορούσα απλώς να πω ότι το πρώτο μέρος της αυτοβιογραφικής του τριλογίας, Η τέχνη της φυγής (εκδ. Δώμα), είναι ένα απολαυστικό κείμενο για όσους νιώθουν το ίδιο, ένα κείμενο γεμάτο ονόματα, συναντήσεις, ιστορίες, διαβάσματα. Μια ζωή-οδηγός ανάγνωσης.
