«Απ’ την αρχή γι’ αυτά τα πενήντα χρόνια έγραφα», αναφέρει σήμερα η Νίκη Τρουλλινού στο σημείωμα που συνοδεύει τα διηγήματα της ανθολογίας Οδός Σόλωνος (εκδ. Ποταμός). Διηγήματα της Μεταπολίτευσης που προέρχονται από μια συγγραφική διαδρομή τριών δεκαετιών. Θα συγκινήσουν πολύ όσους έκαναν τη διαδρομή «ελπίδα-διάψευση», αλλά και τους νεότερους που ζουν στη σημερινή, τρομαγμένη Ελλάδα.
Α.Δ.
Αντιπαθητικές λέξεις (εκδ. Πατάκη) συγκεντρώνει ο Σωτήρης Δημητρίου στο τελευταίο του βιβλίο. Λέξεις βγαλμένες από την πρόσφατη ελληνική πραγματικότητα – όπως απεύθυνση, διάδραση, ψεκασμένοι, δικαιωματιστές, αυτοαναφορικότητα, συμπερίληψη, λόμπι. Ο συγγραφέας σκαρφίζεται ένα παράλληλο, δυστοπικό, σοσιαλεθνικιστικό σύμπαν, το οποίο, γεμάτο αντιπαθητικές λέξεις, σημαίνοντα και σημαινόμενα που προκαλούν εκνευρισμό, οδεύει προς ένα μάλλον φαιδρό τέλος.
Ε.Σ.
Ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης επιστρέφει με άλλη μία συλλογή διηγημάτων γεμάτη folk horror στοιχεία και λυρικές –κατά κύριο λόγο– προτάσεις. Στο De Mysteriis (εκδ. Αντίποδες) πρωταγωνιστούν ανίερες εκκλησίες, χωριά που δεν θέλουν να αλλάξουν όνομα και, γενικά, οικεία σε εμάς βαλκανικά τοπία που όμως μεταμορφώνονται, ως διά (μαύρης) μαγείας, σε ανοίκειες εμπειρίες. Σημαντική λεπτομέρεια: τα διηγήματα του 40χρονου συγγραφέα από τη Θεσσαλία είναι εμπνευσμένα από τον ομώνυμο δίσκο των Mayhem, των Νορβηγών πρωτοπόρων του black metal. Μια ιδέα τρομακτικά πρωτότυπη – όπως και αν την εξετάσει κανείς.
Γ.Ρ
Το τρίτο μέρος τoυ πολύτομου έργου Νέα Κρόνακα κυκλοφόρησε λίγο πριν συμπληρωθούν πενήντα χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Με τίτλο Συμβάν 74 (εκδ. Ίκαρος), ο Κυριάκος Μαργαρίτης γράφει το πιο ιστορικό μυθιστόρημα της φιλόδοξης ενδεκαλογίας. Με όχημα τις λέξεις του Γιόζεφ Ροτ και τις διάσπαρτες καλλιτεχνικές αναφορές που αναδεικνύουν τους σκοπούς της αφήγησής του, δίνει ένα λογοτεχνικό σχήμα στα γεγονότα της εισβολής.
Π.ΤΣ.
Οι εκδόσεις Κίχλη συνεχίζουν την ανατύπωση των βιβλίων του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου με τη συλλογή διηγημάτων Ο θησαυρός των αηδονιών. Πρόκειται για ένα από τα πιο πρόσφατα έργα του συγγραφέα (πρωτοκυκλοφόρησε το 2009 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη), ο οποίος διακρίνεται για τη λιτότητα των λόγων, την ευγλωττία των περιγραφών και την απλότητα των αφηγήσεών του.
Μ.Α.
Οι ήρωες των διηγημάτων της Μαρίας Μανωλέλη ζουν στο Οχάιο, στην Καλιφόρνια, στο Κάνσας, μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από κάποια ταινία του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά, δεν τους ξέρουμε, αλλά τους ξέρουμε και νιώθουμε μια οικειότητα παρακολουθώντας τις μικρές και τις μεγάλες συμφορές τους. Εξαιρετικός ρυθμός, ωραία γλώσσα. Η συλλογή In God we trust κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός.
Α.Δ.
«Κάποιες στιγμές νιώθεις ότι πεθαίνεις στη θέση του άλλου». Κάθε μία από τις ογδόντα έξι ιστορίες του Μισέλ Φάις στο Αμήν, προσευχές στο κενό (εκδ. Πατάκη) ξεκινάει έτσι. Με όχημα μια κοφτή πρόζα σαν λεπίδα και ημερολογιακό ύφος, ο Φάις ακροβατεί ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα, στην ιστορία της οικογένειάς του και σε μονολόγους γεμάτους τραύματα, σε αφορισμούς για τη ζωή και τον θάνατο. Λες και θέλει να ερμηνεύσει τις μεταθανάτιες σκέψεις (αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν) με βάση τη λογική.
Π.ΤΣ.
Παρότι η έκφραση ηχεί πολυφορεμένη, περιγράφει με ακρίβεια τον πυρήνα του βιβλίου του Δημήτρη Στεφανάκη Μέρες Αλεξάνδρειας: μια ερωτική επιστολή στην εμβληματική πόλη. Μέσα από στιγμιότυπα καθημερινότητας και σχέσεις ζωής και συμφέροντος, ο Στεφανάκης χτίζει μια σπονδυλωτή αφήγηση που φέρει ατόφια την ατμόσφαιρα της πόλης, την αύρα των ανθρώπων της και το βάρος της ιστορίας των αρχών του 20ού αιώνα. Το βιβλίο, που γράφτηκε το 2007 και έχει μεταφραστεί στα γαλλικά, στα ισπανικά και στα αραβικά, επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Μ.Α.
Ανάμεσα στα μυθιστορήματά του, ο Χρήστος Χωμενίδης φροντίζει κάθε λίγα χρόνια να εκδίδει μια ανθολογία μικρών ή μεγαλύτερων κειμένων, αποπειρώμενος να σκιαγραφήσει μια «συλλογική αυτοβιογραφία» μας. Μετά το Όσο πιο δυνατά με έδερνε, τόσο πιο δυνατά τού τραγουδούσα (2017), φέτος το καλοκαίρι επανέρχεται με το Ξέρει η πάπια πού είναι η λίμνη (εκδ. Πατάκη), το οποίο, όπως λέει ο ίδιος, λόγω της μορφολογίας του είναι το «τέλειο βιβλίο για το καλοκαίρι». Ο αναγνώστης που τον ακολουθεί θα νιώσει οικεία, αναγνωρίζοντας στιγμιότυπα και τοποθετήσεις από το σκωπτικό σύμπαν του συγγραφέα. Οι εξήντα ιστορίες, πάντως, είναι ιδανική εισαγωγή στη γραφή του και για τον νέο αναγνώστη, που, όπως υπονοεί και ο τίτλος του βιβλίου, θα τον βρει τον δρόμο του.
Ε.Σ.
Συνεχίζεται η επανέκδοση του έργου του Μάριου Χάκκα από τις εκδόσεις Άγρα κι έτσι μετά τον περίφημο Μπιντέ κυκλοφορεί τώρα και ο Τυφεκιοφόρος του εχθρού, η πρώτη του συλλογή διηγημάτων (1966), στην οποία αποτυπώνει τη φυσιογνωμία της μεταπολεμικής κοινωνίας Ελλάδας. Εδώ θα βρείτε και το γνωστό Ψαράκι της γυάλας, που ίσως κάτι σας θυμίσει από τα σχολικά χρόνια.
Α.Δ.
Το δυστοπικό σύμπαν του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη είναι κεντημένο με μια πραότητα στη γλώσσα που κάνει την ιστορία να κυλάει αβίαστα. Αυτός είναι και ο λόγος που καθώς την ακολουθείς μπορείς να τρυπώσεις κι εσύ εύκολα και ευχάριστα στην κιβωτό του ήρωα. Ο Νώε (εκδ. Κίχλη) έρχεται αντιμέτωπος με πάγους που λιώνουν και ωκεανούς που διαστέλλονται, ενώ την ίδια στιγμή τον συντροφεύουν συγγραφείς, στοχαστές και η μνήμη ενός ολόκληρου πολιτισμού.
Γ.Ψ.
Στην καλογραμμένη νουβέλα Όλοι αγαπούν τα τραύματά τους (εκδ. Διόπτρα) ο Γιάννης Δενδρινός μάς συστήνει μια γυναίκα που σαν να φύτρωσε, μικρό κορίτσι, στην πλατεία του χωριού ενός μικρού νησιού, μέσα στην ομίχλη του Εμφυλίου, για να εξαφανιστεί, έτσι μάταια όπως ήρθε, κάποιον Απρίλη στην Αθήνα, αφήνοντας στον δρόμο της πάθη, ερωτηματικά και μια μεγάλη εξαπάτηση.
Ε.Σ.
Η σκιά του κηπουρού είναι η πρώτη νουβέλα της Τίνας Κατσούλη (εκδ. Βακχικόν). Αντλώντας προφανώς έμπνευση από την περίοδο της πανδημίας, τοποθετεί τους ήρωές της στην κλειστοφοβική συνθήκη ενός πρωτόγνωρου λοκντάουν και καταγράφει την ανθρωπογεωγραφία μιας πολυκατοικίας, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό από ενδιαφέροντες χαρακτήρες, αντίθετους αλλά και αλληλοσυμπληρούμενους μεταξύ τους.
Μ.Α.
Ο Μιχάλης Αλμπάτης αφήνει πίσω του τη μεγάλη επιτυχία του βιβλίου Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους, ανοίγοντας ένα καινούργιο κεφάλαιο στη λογοτεχνική του ζωή με το μυθιστόρημα Η κατάλυση του χρόνου (εκδ. Νήσος). Μην περιμένετε τίποτα αντίστοιχο. Εδώ ακολουθούνται οι κανόνες των βιβλιοφιλικών ιστοριών: βρισκόμαστε σε μια σοφίτα γεμάτη βιβλία στην Τσεχοσλοβακία του 1941, όπου ένα πιτσιρίκι που κρύβεται από τους Ναζί περνάει τον χρόνο του διαβάζοντας ασταμάτητα. Έξω σκοτάδι και στη σοφίτα φως.
Α.Δ.
Τα Τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού (εκδ. Ψυχογιός), ένα από τα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, επανεκδόθηκαν για να μας θυμίσουν ένα καλοκαίρι στη Σέριφο του 1970, τυλιγμένο με μια δύσκολη να εξηγηθεί νοσταλγία. Στο προσκήνιο ο έρωτας, η αδικία, ο παραλογισμός των διαδοχικών πολέμων του 20ού αιώνα, η εκμετάλλευση, τα καθεστώτα και, φυσικά, μια μαθηματική εικασία που περιμένει χρόνια να λυθεί.
Ε.Σ.
Ρετρό στέκια, χίπστερ φυσιογνωμίες και ξεχασμένες φιλίες, αλλά και μια gentrified Αθήνα. Αυτό είναι το φόντο του Deepfake (εκδ. Αντίποδες), του τρίτου κατά σειρά page turner του Μάκη Μαλαφέκα με κεντρικό ήρωα τον Μιχάλη Κρόκο. Μετά το Δε λες κουβέντα και τη Μεσακτή (Μελάνι 2018, 2020), εδώ πρωταγωνιστούν το αστικό τοπίο και η διαπλοκή, όσο αινιγματικές φυσιογνωμίες καραδοκούν συνεχώς πίσω από κλειστές πόρτες. Το μείγμα κρίνεται πετυχημένο.
Γ.Ψ.
Στο Κλεφτά επιστρέφουν (εκδ. Μεταίχμιο) η Γιώτα Κούγιαλη καταπιάνεται με μια αληθινή οικογένεια του Βόλου, της γενέτειράς της, που τη χτύπησε τύχη βαριά, και το αρχοντικό τους που έμεινε να θυμίζει το κακό ριζικό. Κάπου εκεί όμως τελειώνει η σύνδεση με την πραγματικότητα, αφού η συγγραφέας επέλεξε να πει την ιστορία της μέσω της μυθοπλασίας, εγκιβωτίζοντας στην κεντρική της αφήγηση εξιστορήσεις άλλων εποχών και άλλων κόσμων.
Ε.Σ.
Σαράντα μία άνισες ψηφίδες που όταν ενωθούν σχηματίζουν ένα μωσαϊκό διαφορετικών μεταξύ τους διηγημάτων. Αυτό μας δίνει η συλλογή του Βαγγέλη Δημητριάδη Δίπλα στο ποτάμι (εκδ. Σμίλη). Η ομπρέλα της αφήγησης ανοίγει, για να κλείσει μέσα της χαρακτήρες μοναχικούς, παγιδευμένους σε αδιέξοδα, συχνά με αποκλίνουσα συμπεριφορά, παρασύροντας έτσι τον αναγνώστη σε ένα λογοτεχνικό ταξίδι με συνεπιβάτη τον σαρκασμό και το χιούμορ.
Γ.Ψ.
Σημειώσεις για την ποίηση
Δεν είναι ασυνήθιστο να βρίσκει η σύγχρονη ελληνική ποίηση την έμπνευσή της στο αρχαιοελληνικό παρελθόν και στη μυθολογία, παρ’ όλα αυτά συχνά διαβάζουμε συλλογές που εξαντλήθηκαν στις αναφορές τους. Αυτή η γκρινιάρικη εισαγωγή είναι απαραίτητη πριν αναφερθώ στην Τασούλα Καραγεωργίου και στη συλλογή της Η Ανδρομάχη όταν λιώσουν οι πάγοι (εκδ. Κέδρος), αφού αποτελεί υπόδειγμα του πώς το παρελθόν μπορεί να έρχεται με ασφάλεια στις μέρες μας· με γνώση, με δύναμη, με νόημα.
Από τα καλύτερα των τελευταίων δύο μηνών είναι τα 40 εμπύρετα όνειρα (εκδ. Κίχλη) της Αγγελικής Πεχλιβάνη (θυμάμαι πόσο μου άρεσε και η προηγούμενη συλλογή της (Οι γάτες του τρίτου και άλλοι ζωντανοί), πεζοποιήματα ημερολογιακού χαρακτήρα που καλύπτουν ένα διάστημα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την καραντίνα. (Για την ιστορία, τσάκισα τις σελίδες στο 5ο, στο 13ο, στο 28ο και φυσικά στο τελευταίο.)
«Μόνος σημαίνει / να μην μπορείς να κάνεις αλλιώς» – αντιγράφω έναν στίχο από την πρώτη συλλογή της Εύης Σέμπου, Ετερόκλητα (εκδ. Gutenberg), η οποία έχει στιλ και πολλές μεγάλες αλήθειες. Η νεαρή ποιήτρια ξέρει επίσης να φτιάχνει σωστά έναν Κατάλογο αγαπημένων πραγμάτων, κάτι που είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ όσο ίσως νομίζετε.
Θα έπρεπε να μιλήσω ίσως περισσότερο για τη γοητεία της απλότητας στο Άμμος και λίγα βότσαλα (εκδ. Ροές) της Παυλίνας Παμπούδη, για την ευρηματικότητα της Αγγελικής Σιδηρά στο Όλα συμβαίνουν πριν συμβούν (εκδ. Κέδρος), για τα ολιγόστιχα ποιήματα του Αργύρη Παλούκα, Θέλω το σώμα μου πίσω (εκδ. Κριτική) και τον στίχο του «είχα άλλα σχέδια για τους ανθρώπους», που τον επαναλαμβάνω από μέσα μου.
Εδώ ας αναφέρω και την έκδοση Ελεγεία και επιτύμβιο, μεταμορφώσεις του πένθους (εκδ. Άγρα), τη σχετική μελέτη του Διονύση Καψάλη, στην οποία εμπεριέχεται όλη η γνώση του κόσμου.
Άθως Δημουλάς
