«Ξέρεις πόσα βιβλία αναφέρονται σε γυναίκες που βρίσκονται αλυσοδεμένες σε κάποιο υπόγειο;», λέει η Ρις Γουίδερσπουν. «Είναι σοκαριστικό. Ναι, το ξέρω ότι συμβαίνει στον κόσμο. Αλλά δεν θέλω να διαβάσω ένα βιβλίο γι’ αυτό». Ούτε θέλει να διαβάσει μια ακαδημαϊκή διατριβή ή ένα μυθιστόρημα 700 σελίδων για ένα δέντρο. Καθισμένη στο γραφείο της, στο Νάσβιλ, και τσιμπολογώντας από μια συσκευασία νάτσος, η Γουίδερσπουν συζητά για το τι της αρέσει να διαβάζει και τι είναι αυτό που εκτιμά σε ένα βιβλίο ώστε να το επιλέξει για τη λέσχη ανάγνωσής της, το Reese’s Book Club. «Πρέπει να είναι αισιόδοξο», λέει. «Να μπορείς να το μοιραστείς. Να τελειώνεις την ανάγνωση και να λες “ξέρω ακριβώς σε ποιον θα το προτείνω”». Αλλά, πρώτα απ’ όλα, θέλει βιβλία γραμμένα από γυναίκες, με γυναίκες στο επίκεντρο της δράσης, οι οποίες σώζουν τον εαυτό τους. «Γιατί αυτό κάνουν οι γυναίκες», λέει. «Κανείς δεν θα έρθει να μας σώσει».
Η 48χρονη Ρις Γουίδερσπουν έχει κάνει αισθητή την παρουσία της στον κόσμο του βιβλίου εδώ και μία δεκαετία. Οι βασισμένες σε μυθιστορήματα σειρές στις οποίες είναι παραγωγός, όπως τα Big Little Lies, Little Fires Everywhere και The Last Thing He Told Me, είναι ό,τι πρέπει για binge watching. Τα βιβλία που προτείνει το Reese’s Book Club κάθονται αναπαυτικά στις λίστες με τα ευπώλητα για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, στην περίπτωση του Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες (Σ.τ.Μ.: εκδ. Δώμα). Το 2023, οι έντυπες πωλήσεις των επιλογών της λέσχης της ξεπέρασαν άλλες διάσημες λέσχες ανάγνωσης, όπως το Oprah’s Book Club και το Read With Jenna, πουλώντας πάνω από 2,3 εκατ. αντίτυπα. Πώς τα κατάφερε μια ηθοποιός που δεν αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο (έστω κι αν αυτό ήταν το Στάνφορντ, ΟΚ) να γίνει μία από τις προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή σε μια βιομηχανία που είναι γνωστή για το ότι είναι δύστροπη και ελαφρώς στρυφνή;
Τα βιβλία που προτείνει το Reese’s Book Club κάθονται αναπαυτικά στις λίστες με τα ευπώλητα για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια.
Όλα ξεκίνησαν με την απογοήτευση της Γουίδερσπουν από την ισχνή αναπαράσταση των γυναικών στην οθόνη από την κινηματογραφική βιομηχανία – ειδικά των έμπειρων, δυνατών, έξυπνων, γενναίων, μυστηριωδών, περίπλοκων και, ναι, επικίνδυνων γυναικών. «Γύρω στα 34, σταμάτησα να διαβάζω ενδιαφέροντα σενάρια», λέει. Ήταν ήδη γνωστή, έχοντας παίξει σε ταινίες όπως Σκάνδαλα στα θρανία, Εκδίκηση της ξανθιάς και Walk the Line. Όμως, το 2010 το Χόλιγουντ είχε αλλάξει: Οι υπηρεσίες streaming κέρδιζαν έδαφος. Τα DVD ακολουθούσαν τις κασέτες στη χώρα της ξεχασμένης τεχνολογίας.
«Όταν αλλάζουν οι οικονομικές ισορροπίες στη βιομηχανία της διασκέδασης, δεν πλήττονται ούτε οι ταινίες με υπερήρωες ούτε τα ανεξάρτητα φιλμ», υποστηρίζει. «Την πληρώνουν τα οικογενειακά δράματα, οι ρομαντικές κομεντί. Έτσι αποφάσισα να χρηματοδοτήσω μια εταιρεία που θα κάνει τέτοιου είδους ταινίες». Το 2012 ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής Pacific Standard μαζί με την Μπρούνα Παπαντρέα. Τα πρώτα της έργα ήταν κινηματογραφικές διασκευές βιβλίων: Το κορίτσι που εξαφανίστηκε και Άγρια, το 2014.
Η γιαγιά της η δασκάλα
Έχοντας μεγαλώσει στο Νάσβιλ, η Γουίδερσπουν ήξερε να εκτιμά μια κάρτα μέλους βιβλιοθήκης. Το μικρόβιο το κόλλησε πολύ νωρίς, από τη γιαγιά της Ντοροθέα Ντρέιπερ Γουίδερσπουν, που ήταν δασκάλα και καταβρόχθιζε τα μυθιστορήματα της Ντανιέλ Στιλ σε μια «μεγάλη αναπαυτική ξαπλώστρα», πίνοντας παγωμένο τσάι από ένα ποτήρι «με μια μικρή χαρτοπετσέτα τυλιγμένη γύρω του». Αυτή η προσοχή στη λεπτομέρεια σημαίνει ένα πράγμα: ότι η Γουίδερσπουν είναι ένα άτομο που αγαπά τις λέξεις. Όταν πήγαινε σχολείο, μετά το μάθημα καθόταν και ενοχλούσε την καθηγήτρια της γλώσσας, Μάργκαρετ Ρενκλ (τώρα γράφει για τους New York Times), συζητώντας για βιβλία που δεν περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα σπουδών. Όταν μετακόμισε στο Λος Άντζελες, τα βιβλία ήταν που τη βοήθησαν να προετοιμαστεί για το «χάος» της βιομηχανίας του σινεμά – το αγαπημένο της ήταν η Βασίλισσα της Αφρικής από την Κάθριν Χέπμπορν.
Mόλις μπήκε στο Instagram, άρχισε να μοιράζεται προτάσεις για βιβλία. Οι συγγραφείς ενθουσιάζονταν και οι αναγνώστες έσπευδαν να τα αγοράσουν. Το 2017 οι προτάσεις αυτές έγιναν «επίσημες» με τη δημιουργία του Reese’s Book Club (μέρος της εταιρείας της Hello Sunshine). «Ο κόσμος του βιβλίου χρειαζόταν κάτι που θα βοηθούσε στην τόνωση των πωλήσεων με έναν νέο τρόπο», σύμφωνα με την Πάμελα Ντόρμαν, αντιπρόεδρο και εκδότρια της Pamela Dorman Books/Viking, που επιμελήθηκε την πρώτη επιλογή της λέσχης, Η Έλενορ Όλιφαντ είναι απολύτως καλά (Σ.τ.Μ.: της Γκέιλ Χάνεϊμαν, εκδ. Κλειδάριθμος). Το Reese’s Book Club ήταν αυτό το κάτι. Το βιβλίο παρέμεινε 85 εβδομάδες στη λίστα με τα ευπώλητα. Η δεύτερη επιλογή της λέσχης, το Δίκτυο Άλις (Σ.τ.Μ.: της Κέιτ Κουίν, εκδ. Κλειδάριθμος), παρέμεινε σχεδόν τέσσερις μήνες στις εβδομαδιαίες λίστες των μπεστ σέλερ και δύο μήνες στη λίστα των audiobooks. Το τρίτο βιβλίο της, Το παιχνίδι των ψεμάτων (Σ.τ.Μ.: της Ρουθ Γουέαρ, εκδ. Κλειδάριθμος), παρέμεινε και αυτό στα ευπώλητα για 18 εβδομάδες.
Το πρώτο μυθιστόρημα της Κίλι Ριντ, Such a Fun Age, πήρε το πράσινο φως τον Ιανουάριο του 2020. Η Ντόρμαν λέει: «Όταν βρισκόμουν σε περιοδεία για βιβλία, πολλές γυναίκες μού έλεγαν: “Δεν έχω διαβάσει βιβλίο εδώ και τέσσερα χρόνια, αλλά εμπιστεύομαι τη Ρις”». Τέσσερα χρόνια αργότερα, στην περιοδεία για το δεύτερο μυθιστόρημά της, Come and Get It, η Ριντ συνάντησε γυναίκες που διάβαζαν 100 βιβλία τον χρόνο.
Ε, όχι και Προυστ
Η Γουίδερσπουν βρήκε τη χρυσή τομή ανάμεσα στη λογοτεχνική και την εμπορική μυθοπλασία, προσθέτοντας επίσης μερικές συλλογές δοκιμίων και απομνημονεύματα. Αποδείχθηκε ότι ήταν το λογοτεχνικό ισοδύναμο ενός αξιόπιστου αλγόριθμου, ενός μπούσουλα για τους αναγνώστες που αναζητούν έξυπνο, συζητήσιμο υλικό, αλλά όχι τον Μαρσέλ Προυστ. Ήθελε να βοηθήσει τους πολυάσχολους αναγνώστες να επιλέξουν, λέει. «Να βγάλω τη λέσχη ανάγνωσης από το σαλόνι της γιαγιάς σας και να τη φέρω στο διαδίκτυο». Και προσθέτει ότι αυτό που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν το πόσο θα επηρέαζε αυτό οικονομικά τις ζωές αυτών των συγγραφέων.
Μία από αυτές τις συγγραφείς έγινε το πρώτο άτομο στην οικογένειά της που μπόρεσε να αγοράσει δικό της σπίτι. «Μου έστειλε φωτογραφία από το κλειδί και ξέσπασα σε κλάματα», λέει η Γουίδερσπουν. Η ίδια εξετάζει αρκετά βιβλία κάθε μήνα. Οι υποβολές από τους εκδότες επιλέγονται από μια μικρή ομάδα, που περιλαμβάνει τη Σάρα Χάρντεν, διευθύνουσα σύμβουλο της Hello Sunshine, την Γκρέτσεν Σράιμπερ, υπεύθυνη βιβλίων (ο αρχικός της τίτλος ήταν «βιβλιοφάγος») και τον Τζον Μπέικερ, η ομάδα του οποίου στην Baker Literary Scouting ψάχνει στην αγορά για πολλά υποσχόμενα χειρόγραφα. Σύμφωνα με τον Μπέικερ, η Ρις δεν δίνει απλώς προτεραιότητα σε ιστορίες που γράφτηκαν από γυναίκες, αλλά «τίποτα δεν την κάνει πιο χαρούμενη από το να προβάλλει κάτι που μπορεί να μη γινόταν γνωστό αλλιώς».
Βιβλία για διακοπές
Όταν τα δικαιώματα των διεμφυλικών ήταν στα πρωτοσέλιδα το 2018, η λέσχη επέλεξε το This Is How It Always Is, το μυθιστόρημα της Λόρι Φράνκελ για μια οικογένεια που παλεύει με συναφή ζητήματα μέσα στο σπίτι της. «Παρακολουθούμε την πορεία των βιβλίων που προτείνονται από τη λέσχη και, χωρίς υπερβολή, αυτό το βιβλίο συνεχίζει να πουλάει», λέει ο Μπέικερ. Οι αναγνώστες του Reese’s Book Club αναζητούν διαφορετικές φωνές, υπόβαθρα, εμπειρίες. Παίζει ρόλο, επίσης, η εποχή του χρόνου: «Όλοι γνωρίζουν ότι ο Δεκέμβριος και ο Μάιος είναι οι μήνες με τις πιο πολλές ασχολίες για τις γυναίκες», λέει η Σάρα Χάρντεν, αναφερόμενη στην προετοιμασία των γιορτών και στο τέλος της σχολικής χρονιάς. «Τότε δεν θέλουν να διαβάσουν κάποιο “τούβλο”. Άλλο θέλουν να διαβάσουν στις καλοκαιρινές διακοπές, άλλο τον Ιανουάριο».
Στη συνέντευξη, η Γουίδερσπουν δεν θέλησε να επεκταθεί για ορισμένα ζητήματα, όπως ο ανταγωνισμός με άλλες γνωστές λέσχες ανάγνωσης («προσπαθούμε να μη διαλέγουμε τα ίδια βιβλία»), ή η συγγραφέας που αρνήθηκε να γίνει μέλος στη δική της λέσχη («σέβομαι πολύ το πόσο ξεκάθαρη ήταν»), αλλά και το ότι ένα βιβλίο που έχει ήδη «καβατζάρει» θα εκδοθεί το 2025.
Όμως, ήταν πρόθυμη να ξεκαθαρίσει τα πράγματα σε δύο περιπτώσεις: ότι η ομάδα της δεν καταφέρνει να αποκτήσει τα δικαιώματα για κάθε βιβλίο που θέλει («έτσι είναι η ζωή», λέει) και ότι το Reese’s Book Club δεν κερδίζει χρήματα από τις πωλήσεις των βιβλίων που επιλέγει. Τα κέρδη προέρχονται από συνεργασίες με εμπορικά σήματα και έσοδα από θυγατρικές εταιρείες.
Αυτό ισχύει για όλες τις λέσχες βιβλίου διασημοτήτων. Το να σε επιλέξει μία από αυτές είναι μια δωρεάν ευκαιρία για δημοσιότητα, αλλά θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το Reese’s Book Club κάνει περισσότερα για τα βιβλία και τις συγγραφείς από ό,τι οι περισσότεροι. Όχι μόνο προωθεί κάθε βιβλίο, αλλά υποστηρίζει και τις δημιουργούς και στις επόμενες φάσεις της καριέρας τους.
Ακαδημία συγγραφέων
Οι συγγραφείς των οποίων τα βιβλία έχουν περάσει από τη λέσχη συνήθως είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανταλλάσσοντας συμβουλές. Επίσης, τις καλούν σε events της Hello Sunshine και στο Lit Up, ένα πρόγραμμα καθοδήγησης για υποεκπροσωπούμενες συγγραφείς. Οι συμμετέχουσες λαμβάνουν επιμέλεια και καθοδήγηση από άλλες συγγραφείς του Reese’s Book Club, καθώς και βοήθεια στο μάρκετινγκ όταν τα χειρόγραφά τους υποβάλλονται σε εκδότες.
«Θα περιέγραφα τον κόσμο των εκδόσεων και τη θέση μας σε αυτόν σαν ένα ποτάμι», λέει η Γκρέτσεν Σράιμπερ. «Εμείς καθόμαστε προς το τέλος του και μπροστά μας έρχονται αυτά που άλλοι διαλέγουν. Το Lit-Up μάς δίνει τη δυνατότητα να κοιτάξουμε προς τα πάνω και να πούμε “θέλουμε να κάνουμε την αλλαγή”». Το πρώτο βιβλίο που προέκυψε από το φυτώριο του Lit-Up, το Time and Time Again της Τσάταμ Γκρίνφιλντ, θα εκδοθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, ενώ άλλες πέντε συγγραφείς έχουν ανακοινώσει ότι υπέγραψαν συμβόλαια με εκδοτικούς οίκους.
Καθώς το Reese’s Book Club πλησιάζει ένα ορόσημο –το εκατοστό βιβλίο που θα επιλεγεί ανακοινώνεται τον Σεπτέμβριο–, συνεχίζει να προσαρμόζεται στις αλλαγές της αγοράς. Οι πωλήσεις για τυπωμένα βιβλία-επιλογές από Book Clubs έφτασαν τα πέντε εκατομμύρια το 2020, το υψηλότερο νούμερό τους. Από τότε έχουν πέσει. Το 2021, η Candle Media, στης οποίας το ΔΣ είναι μέλος η Γουίδερσπουν, αγόρασε τη Hello Sunshine για 900 εκατομμύρια δολάρια. Η ίδια η Ρις Γουίδερσπουν αυτή την εποχή είναι συμπαραγωγός σε ένα πρίκουελ της Εκδίκησης της ξανθιάς για την Amazon Prime.
Καθώς σκέφτεται το μέλλον, θυμάται τη γιαγιά της, εκείνη δηλαδή που την έβαλε στο μονοπάτι της αγάπης για την ανάγνωση. «Τις προάλλες, κάποιος με πλησίασε στο γυμναστήριο και μου είπε [σ.σ.: με απαλή νότια προφορά]: “Θα σου πω κάτι που σίγουρα δεν έχεις ακούσει σήμερα”. Και μου λέει: “Η γιαγιά σου με έμαθε να διαβάζω”». Μια υπενθύμιση της συνέχειας στη ζωή.
