Όταν ήμουν παιδί, πάνω από την κεντρική είσοδο του πατρικού μου, μια μονοκατοικία στα Πατήσια, υπήρχε μια λάμπα «φούσκα». Το κυρτό σχήμα της και η θέση της, λίγα εκατοστά κάτω από το υπέρθυρο, ήταν η ιδανική βάση για χελιδονοφωλιά. Και τα χελιδόνια έρχονταν κάθε χρόνο, έκαναν ελάχιστες επιδιορθώσεις στην ήδη χτισμένη με λάσπη «κούπα» τους και ανάσταιναν εκεί τα φωνακλάδικα μωρά τους. Θυμάμαι τα μικροσκοπικά κωλαράκια τους, όπως προεξείχαν για να λερώσουν έξω από τη φωλιά. Μου είχε κάνει τεράστια εντύπωση η πάστρα τους. Θυμάμαι ακόμα τον πατέρα μου να ανεβαίνει στη σκάλα και να βγάζει κάθε άνοιξη τη λάμπα από τη φούσκα, μην τυχόν και κάποιος από μας, κατά λάθος, ανάψει το φως και ψήσει τα πουλάκια.
Ήμουν την περασμένη εβδομάδα σε μια μικρή παραλίμνια πόλη του Δούναβη· οργίαζαν τα χελιδόνια! Τιτιβίσματα, χαμηλές πτήσεις, φωλιές παντού. Αναρωτήθηκα καθυστερημένα γιατί άραγε έπαψαν να αναπαράγονται στην Αθήνα και το έψαξα στο μεγάλο πανεπιστήμιο του ίντερνετ. Ευτυχώς, βρήκα τη σωστή πηγή: ένα podcast με καλεσμένο τον Λευτέρη Σταύρακα, μέλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, ο οποίος εξηγούσε αυτό που, εκ των υστέρων, ακούγεται προφανές.
Τα χελιδόνια φτιάχνουν τις φωλιές τους κυρίως με λάσπη. Και με τον αφανισμό των ελεύθερων χώρων στην πρωτεύουσα, λάσπη δεν υπάρχει πια πουθενά. (Αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που λερώσατε τα παπούτσια σας μέσα στην Αθήνα;) Αυτές οι χωμάτινες αλάνες όπου παίζαμε παιδιά έχουν γίνει γήπεδα του μπάσκετ και πλακοστρωμένοι πεζόδρομοι. Ή πολυκατοικίες. Και τα δομικά υλικά για τις χελιδονοφωλιές έχουν καταστεί πλέον πολύ σπάνια.
Δεν είναι λοιπόν η μόλυνση της ατμόσφαιρας (ο αέρας της Αθήνας είναι πολύ πιο καθαρός απ’ ό,τι ήταν το 1980), ούτε η ηχορύπανση, ούτε η έλλειψη τροφής (παρά τους ψεκασμούς, τα έντομα που τρέφουν τα χελιδόνια είναι ακόμη άφθονα). Είναι η μανία μας να χτίζουμε τα πάντα. Και να διώχνουμε, έτσι, τους πιο καπάτσους κτίστες της φύσης.
Τα χελιδόνια λοιπόν, στο μεγάλο ταξίδι των δεκάδων χιλιάδων χιλιομέτρων που κάνουν κάθε χρόνο, παρακάμπτουν τις τσιμεντουπόλεις και προτιμάνε την περιφέρεια. Μερικές φορές, μάλιστα, οι επιλογές τους φαίνονται εντελώς εκκεντρικές. Όπως στο βενζινάδικο του αυτοκινητοδρόμου που σταματήσαμε στην επιστροφή μας από τη Σερβία. Εκεί όπου οι υπάλληλοι του καφέ είχαν αποκλείσει ένα τμήμα της αυλής με μια ταμπέλα που έγραφε: «Παρακαλώ μην κάθεστε εδώ. Τρομάζετε τα χελιδονάκια που φροντίζουν τα μωρά τους».
«Από πάνω σαν τηγάνι, από κάτω σαν βαμβάκι κι από πίσω σαν ψαλίδι. Τι είναι;» έλεγε ένα παλιό σχολικό αίνιγμα με απάντηση «το χελιδόνι». Φοβάμαι ότι ένα παιδί, σήμερα, δεν θα ήξερε να το απαντήσει.
