Οι βιβλιολίστες είναι η διασκεδαστικότερη και συγχρόνως η κατώτερη μορφή κριτικής. Οπότε εν μέρει δικαιολογείται ο χαμός που προκάλεσε η δημοσίευση της λίστας των 100 καλύτερων βιβλίων του 21ου αιώνα από το ένθετο Book Review των New York Times, η οποία καταρτίστηκε από τις ψήφους 503 ανθρώπων της λογοτεχνίας. Η λίστα που ήδη αναπαράγεται και σχολιάζεται (αστραπιαία το LitHub δημοσίευσε μια δεύτερη λίστα με «όσα ξέχασαν οι NYT») και αναμένεται να αποτελεί στο εξής σημείο αναφοράς για αναγνώστες (και εκδότες, ίσως), πλάι στην αντίστοιχη που είχε δημοσιεύσει ο Guardian προ πενταετίας.
Οι δύο λίστες, όπως τις βλέπω δίπλα δίπλα, έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους· η αμερικανική γίνεται κάποιες στιγμές υπερβολικά «αμερικανική», ενώ η βρετανική π.χ. αγνοεί τους Λατινοαμερικάνους (χαρακτηριστικά, το 2666 είναι έκτο στους ΝΥΤ αλλά δεν υπάρχει στον Guardian), ωστόσο έχουν μεταξύ τους κυρίως ομοιότητες. Τα εννέα από τα δεκαπέντε πρώτα βιβλία της λίστας των ΝΥΤ υπήρχαν και στη λίστα του Guardian, ενώ τέσσερα βιβλία βρίσκονταν και στις δύο πρώτες δεκάδες (το Γουλφ Χολ της Μάντελ, το Γκίλιαντ της Ρόμπινσον, το Μη μ’ αφήσεις ποτέ του Ισιγκούρο και το Αούστερλιτζ του Ζέμπαλντ).Ίσως κάποιες αντιλήψεις έχουν παγιωθεί.
Δεν αποκλείεται, επίσης, η πρώτη λίστα να επηρέασε τη δεύτερη. Ας λάβουμε υπόψη μας και τον ρόλο που παίζουν συγκεκριμένες εκδοτικές πρακτικές. Ή απλώς πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν κάποια βιβλία τόσο «σπουδαία», που αρχίζουν να σχηματίζουν έναν κανόνα. Αν συνυπολογίσουμε και μερικές ακόμα λίστες (π.χ. εκείνη του Vulture του 2018), είναι σαφές ότι κάποια ονόματα επαναλαμβάνονται: Φράνζεν, Σόντερς, Ντίντιον, Κασκ, Φεράντε (Η υπέροχη φίλη μου ήταν πρώτη στη λίστα των ΝΥΤ), Νέλσον, ΜακΓιούαν, Γουάιτχεντ κ.ά. Τι κοινό έχουν όλα αυτά τα βιβλία/συγγραφείς μεταξύ τους; Τίποτα. Εντάξει, κυριαρχούν κάποια μεταμοντέρνα χαρακτηριστικά, αλλά ο υπό διαμόρφωση κανόνας του 21ου αιώνα αποτελείται από έργα που δεν αποτυπώνουν μια τάση, ενώ και ως προς τη θεματολογία υπάρχουν τρομερές διαφορές. Ο νέος κανόνας δεν έχει κανόνες, ας πούμε, ίσως επειδή πολλαπλασιάστηκαν οι προσλαμβάνουσες της όλο και πιο παγκόσμιας ομάδας των συγγραφέων, ίσως επειδή διαβάζουμε περισσότεροι (αν και λιγότερο), άρα υπάρχουν μάτια για όλα. Ακόμα και για λίστες. Που είναι επιπόλαιες ή ελλιπείς ή θαυμάσιες, και τελικά μας θυμίζουν ότι πάντα τα αδιάβαστα θα είναι πιο πολλά από τα διαβασμένα.
