Ήταν ένα ηλιόλουστο πρωινό στα μέσα Ιουνίου και το χωριό των αθλητών στο Σεν-Σαν-Ντενί, λίγο έξω από το Παρίσι, ήταν ακόμα στα τελειώματα. Iδρωμένοι εργάτες με προστατευτικά κράνη και κίτρινα γιλέκα επέβλεπαν τον άδειο χώρο. Χτισμένο εν μέσω διαφόρων οικιστικών έργων, το χωριό εκτείνεται σε 520 στρέμματα κατά μήκος του ποταμού. Συστάδες δεκάδων νέων, ξύλινων πολυκατοικιών –οι περισσότερες σε γήινα χρώματα–, ευχάριστων στο βλέμμα αλλά και κάπως μπανάλ, καταλήγουν σε μια δενδρόφυτη προμενάδα στην όχθη του Σηκουάνα. Λίγο πιο πέρα, μέρος του πρώην συγκροτήματος κινηματογραφικών στούντιο του Λικ Μπεσόν, σε ένα παλιό εργοστάσιο ενέργειας που άλλαξε χρήση, έχει μετατραπεί σε τραπεζαρία για τους αθλητές. Δίπλα, ένα άλλο εργοστάσιο ενέργειας που μεταμορφώθηκε εκ βάθρων και πλέον στεγάζει προπονητήριο, θα μετατραπεί σε χώρο γραφείων για 2.500 δημόσιους υπαλλήλους του Υπουργείου Εσωτερικών της Γαλλίας μετά το τέλος των Αγώνων.
Κάθε λίγα χρόνια, όταν πλησιάζουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, μια γνώριμη ιστορία ανακυκλώνεται: για τις πόλεις που τους φιλοξενούν αποτελούν έναν επιταχυντή έργων υποδομής και αστικών αναπλάσεων. Τουλάχιστον θεωρητικά, γιατί περιέργως υπάρχουν ελάχιστες αποδείξεις επ’ αυτού και πολλά παραδείγματα υπέρ του αντιθέτου. Η Αθήνα το 2004 δαπάνησε χρήματα σε εγκαταστάσεις για αθλήματα που λίγοι Έλληνες εξασκούν – πολλές είναι σήμερα «φαντάσματα». Οι Αγώνες της ξεσήκωσαν μεν ένα κύμα εθνικής υπερηφάνειας και ευφορίας, αλλά θεωρούνται και ένας από τους παράγοντες συσσώρευσης χρεών που τελικά οδήγησε στην οικονομική κατάρρευση της χώρας, η οποία προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη. Το Ρίο διοργάνωσε ένα γιγαντιαίο πάρτι το 2016 και στη συνέχεια αναγκάστηκε να πουλήσει το Ολυμπιακό Χωριό του κοψοχρονιά.
Είναι τόσο αβέβαιη η έκβαση κάθε διοργάνωσης για την πόλη φιλοξενίας, που κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η Νέα Υόρκη στην πραγματικότητα κέρδισε τον διαγωνισμό για τους Ολυμπιακούς του 2012 επειδή… έχασε από το Λονδίνο. Στο πλαίσιο προετοιμασίας του φακέλου της υποψηφιότητάς της, μια ομάδα εργασίας με επικεφαλής έναν αντιδήμαρχο, χαρτογράφησε περιοχές που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε πάρκα ή να φιλοξενήσουν συγκροτήματα κατοικιών και επαγγελματικών χώρων μετά τους Αγώνες. Όταν το Λονδίνο επιλέχτηκε, η Νέα Υόρκη προχώρησε στην υλοποίηση των σχεδίων της ούτως ή άλλως, δίνοντας νέα ζωή σε μεγάλες περιοχές του παραθαλάσσιου μετώπου, χωρίς να χρειαστεί να ξοδέψει δισεκατομμύρια εν μέσω παγκόσμιας ύφεσης για ένα βραχύβιο αθλητικό γεγονός.
Είναι τόσο αβέβαιη η έκβαση κάθε διοργάνωσης, που κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Νέα Υόρκη κέρδισε τον διαγωνισμό για τους Ολυμπιακούς του 2012 επειδή… έχασε από το Λονδίνο.
Σε άλλες εποχές –πριν το κόστος διοργάνωσης φτάσει το μέγεθος του ΑΕΠ ορισμένων μεσαίων χωρών και το όνειρο της προώθησης της παγκόσμιας αρμονίας μέσω του αθλητισμού θρυμματιστεί από μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων (Μόναχο το 1972), σκανδάλων ντόπινγκ (σε κάθε Αγώνες), μποϊκοτάζ (Μόσχα το 1980, Λος Άντζελες το 1984) και βομβιστικών επιθέσεων (Ατλάντα το 1996)– πόλεις όπως η Ρώμη (1960) και το Τόκιο (1964) αξιοποίησαν τους Ολυμπιακούς ως ευκαιρία για την προβολή των νέων οικονομιών και κοινωνιών τους. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές του ’60, η Ιαπωνία μεταμόρφωσε το Τόκιο σε μια μοντέρνα πρωτεύουσα, επιστρατεύοντας πρωτοπόρους αρχιτέκτονες, όπως ο Κένζο Τάνγκε και ο Γιοσινόμπου Ασιχάρα, για να σχεδιάσουν Ολυμπιακά μνημεία που αντιπροσώπευαν την αιχμή της τεχνολογίας και του ντιζάιν της αναγεννημένης χώρας.
Η Σταχτοπούτα των Ολυμπιακών
Αλλά ήταν η Βαρκελώνη, το 1992, αυτή που εδραίωσε την αντίληψη ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να επιταχύνουν την ολική αστική ανανέωση. Η έννοια της «κληρονομιάς» έγινε μια ιδέα που προωθούσαν οι αξιωματούχοι των Ολυμπιακών και οι ομοϊδεάτες τους διοικούντες πόλεων, προκειμένου να πείσουν μια ολοένα και πιο σκεπτική κοινή γνώμη για τα οφέλη της φιλοξενίας των Αγώνων. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, όλο και λιγότερες πόλεις έβαζαν υποψηφιότητα για να φιλοξενήσουν τους Αγώνες. Το Κολοράντο άφησε εμβρόντητη τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή όταν στο «παρά πέντε» αποφάσισε να αποσυρθεί από τους Χειμερινούς του 1976 στο Ντένβερ, με τον φόβο του ανεξέλεγκτου κόστους. Μετά το 1992, οι υποστηρικτές των Ολυμπιακών Αγώνων άρχισαν να στηρίζονται όλο και περισσότερο στο επιχείρημα περί αστικής κληρονομιάς, προβάλλοντας το «παράδειγμα της Βαρκελώνης».
Πόλη σε παρακμή κατά τα μέσα του περασμένου αιώνα, η Βαρκελώνη έλαμψε ως άλλη Σταχτοπούτα στους Αγώνες του ’92, αγνώριστη και πανέμορφη. Η βιομηχανική της σκουριά είχε καθαριστεί. Είχε πλέον υπέροχες νέες παραλίες, ένα εκτεταμένο δίκτυο συγκοινωνιών, σύγχρονες υποδομές τηλεπικοινωνιών, μοντέρνα μουσεία, δημόσιες πλατείες γεμάτες τέχνη και ένα μοδάτο, ανοιχτό αστικό κέντρο με άμεση πρόσβαση στη θάλασσα.
Στην πραγματικότητα, η αναμόρφωση της Βαρκελώνης ξεκίνησε χρόνια πριν η πόλη θέσει υποψηφιότητα για τους Αγώνες. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, οι Αρχές της κατέστρωσαν ένα σχέδιο αστικής ανάπλασης για τη νέα, δημοκρατική και αυτόβουλη πρωτεύουσα της Καταλονίας. Έχοντας κατά νου μια ενδεχόμενη Ολυμπιακή υποψηφιότητα, άρχισαν τη δεκαετία του ’80 να εκσυγχρονίζουν το σιδηροδρομικό δίκτυο, το αεροδρόμιο και την παραλιακή ζώνη. Αυτές και άλλες αλλαγές, που επιταχύνθηκαν μετά την ανάθεση, μετέτρεψαν την πόλη σε ένα κόσμημα με πανευρωπαϊκή λάμψη και «Μέκκα» του τουρισμού.
Όλα αυτά, πάντως, είχαν το τίμημά τους. Οι κατοικίες για νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων έδωσαν τη θέση τους σε πολυτελή ξενοδοχεία και premium κατασκευαστικά πρότζεκτ. Δεν είναι τυχαίο ότι αμερικανικού τύπου προάστια άρχισαν να διαμορφώνονται στις παρυφές της Βαρκελώνης τα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, καθώς όλο και περισσότερες οικογένειες αναζητούσαν πιο προσιτές κατοικίες και εγκατέλειπαν τα πλήθη και τη φασαρία της τουριστικής Ράμπλα και της παραλιακής ζώνης. Χιλιάδες κάτοικοι, αγανακτισμένοι από την έλλειψη στέγης, το αυξανόμενο κόστος ζωής και τη μόνιμη κοσμοσυρροή, βγήκαν στους δρόμους αυτόν τον μήνα, βρέχοντας τουρίστες με νεροπίστολα και κρατώντας πινακίδες που έγραφαν: «Δεν είστε ευπρόσδεκτοι».
Πόλεις όπως η Βαρκελώνη, το Τόκιο, το Παρίσι και το Ρίο, εν δυνάμει Ολυμπιακές δηλαδή, ταλανίζονται σήμερα από παρόμοια προβλήματα: γηρασμένες υποδομές, μια «εξευγενισμένη» επαγγελματική τάξη που ωθεί προς τα πάνω το κόστος των κατοικιών (και της ζωής γενικότερα) και ολοένα διευρυνόμενους ταξικούς και κοινωνικούς διαχωρισμούς – με άλλα λόγια, τις γνωστές «νόσους» της παγκοσμιοποίησης. Οι Αγώνες διασταυρώνονται με τις κρίσεις των αστικών κέντρων του 21ου αιώνα με διάφορους, συχνά άβολους, τρόπους. Η στρατηγική των υποστηρικτών των Αγώνων ήταν να τους παρουσιάσουν ως μια ευκαιρία για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Αλλά, όπως φάνηκε στη Βαρκελώνη, η οικοδόμηση πόλεων είναι μια περίπλοκη διαδικασία μακράς πνοής, και ακόμη και αυτό που αρχικά φαίνεται σαν πρόοδος συχνά κρύβει σημαντικό κόστος. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν οι Ολυμπιακοί Αγώνες ωφελούν τις πόλεις –η Ιστορία μάς λέει ότι ωφελούν κυρίως τους έχοντες και κατέχοντες–, αλλά ποιες μορφές μπορούν να πάρουν τα όποια οφέλη τους.
Εξευγενισμός ή εκτοπισμός;
Το Παρίσι ευελπιστεί ότι η στοχευμένη του προσέγγιση –το να διοχετεύσει περίπου 1,5 δισ. ευρώ του Ολυμπιακού προϋπολογισμού στο Σεν-Σαν-Ντενί– θα δώσει ώθηση στην αστική αναγέννηση μιας από τις φτωχότερες περιοχές της Γαλλίας. Το Σεν-Σαν-Ντενί είναι μια πυκνοδομημένη περιοχή περίπου 40 μικρών δήμων στα βορειοανατολικά περίχωρα των Παρισίων, φυσικά αποκομμένων από μια περιφερειακή λεωφόρο. Τα τελευταία χρόνια, τμήματα του Σεν-Σαν-Ντενί, όπως η πόλη του Σεντ-Ουέν, που περιλαμβάνει ένα κομμάτι του Ολυμπιακού Χωριού, έχουν αρχίσει να εξευγενίζονται. Ωστόσο, η περιοχή παραμένει κυρίως συνώνυμη της ανεργίας, της παραβατικότητας και της μετανάστευσης και υπάρχει μια μακρά προϊστορία αποτυχημένων κυβερνητικών προγραμμάτων για τη διάσωσή της από τη φτώχεια και την απομόνωση, που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970. Από την κορυφή ενός νέου γυάλινου πύργου στο Ολυμπιακό Χωριό, βλέπεις στο βάθος το εθνικό στάδιο της Γαλλίας Σταντ ντε Φρανς, που χτίστηκε για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 1998 και θα εξυπηρετήσει τους Αγώνες. Για τους Παριζιάνους και άλλους που έχουν τα χρήματα να αγοράσουν εισιτήρια για τα κορυφαία γεγονότα, το στάδιο είναι ένα παλάτι του αθλητισμού, αλλά τα παράπλευρα οφέλη για τους κατοίκους του Σεν-Σαν-Ντενί ήταν απογοητευτικά.
Η ιδέα αυτή τη φορά είναι ότι η ανάπτυξη μεικτών χρήσεων για μεικτά εισοδήματα θα φέρει καλύτερα αποτελέσματα. Το Ολυμπιακό Χωριό, έργο 40 αρχιτεκτόνων βασισμένο σε πολεοδομικό σχέδιο του Ντομινίκ Περό, έχει σχεδιαστεί για να στεγάσει ποικίλους ενοίκους, καταστήματα και επιχειρήσεις μετά τους Αγώνες. «Μεικτότητα» είναι μια λέξη που άκουσα επανειλημμένα από Γάλλους αξιωματούχους. Οι κοιτώνες θα μετατραπούν σε 2.800 διαμερίσματα, εκ των οποίων πάνω από το ένα τρίτο θα ενοικιάζεται από το κράτος σε χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά και φοιτητές, ενώ τα υπόλοιπα θα βγουν στην αγορά για ενοικιαστές με μεγαλύτερη οικονομική ευχέρεια, που ωστόσο ψάχνουν σπίτι σε τιμές χαμηλότερες από αυτές του κεντρικού Παρισιού. Βάσει ενός μοντέλου που οι πόλεις έχουν υιοθετήσει για να διαχειριστούν το τεράστιο κόστος φιλοξενίας των Αγώνων, το χωριό κατασκευάζεται εν μέρει από ιδιώτες κατασκευαστές και θα το διαχειρίζονται από κοινού ιδιωτικές εταιρείες και το κράτος. Αυτό το μοντέλο, που απαιτεί ισορροπία ανάμεσα στις προσδοκίες των φορολογουμένων για προσιτή στέγαση και άλλα κοινωνικά οφέλη και στις απαιτήσεις των ιδιωτών επενδυτών για κέρδος, συχνά έχει ως αποτέλεσμα πιο ευκατάστατους κατοίκους και αυξανόμενες τιμές.
Στο Σεν-Σαν-Ντενί, η προοπτική του εξευγενισμού έχει υιοθετηθεί από αριστερούς δημάρχους, ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιούν αυτή τη λέξη. Ο εξευγενισμός στο κάτω κάτω δεν σημαίνει εκτοπισμό, τουλάχιστον όχι υποχρεωτικά.
«Κάθε αστικό έργο περιλαμβάνει τον εξευγενισμό», όπως μου είπε η Μαρί Μπαρσάκ, διευθύντρια Επίδρασης και Κληρονομιάς για τους Αγώνες του Παρισιού. Ο εξευγενισμός μεταφράζεται σε θέσεις εργασίας, επισημαίνει. Πολλά από τα συμβόλαια για τα Ολυμπιακά έργα στο Σεν-Σαν-Ντενί έχουν ανατεθεί σε τοπικές εταιρείες. Μια εταιρεία, η οποία απασχολούσε δύο εργαζομένους όταν κέρδισε ένα συμβόλαιο για τον σχεδιασμό καθισμάτων για το νέο κολυμβητήριο, τώρα έχει δύο εργοστάσια και απασχολεί δεκάδες. Τα καθίσματα, πρόσθεσε, είναι εν μέρει κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα πλαστικά καπάκια μπουκαλιών που συλλέγονται από μαθητές της περιοχής.
Προκειμένου όμως να μην εξελιχθεί ο εξευγενισμός σε εκτοπισμό, απαιτούνται νομικές και άλλες δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες υπάρχουν στη Γαλλία για τους ενοίκους κοινωνικών κατοικιών, που αποτελούν περίπου το 40% του πληθυσμού του Σεν-Σαν-Ντενί. Το πόσο ισχυρές είναι αυτές θα δοκιμαστεί, καθώς η Γαλλία, διχασμένη απέναντι στους μετανάστες, αντιμετωπίζει οικονομικές πιέσεις και άλλες δυσκολίες. Σε μια μικρή πόλη που επισκέφτηκα, το Ντινί (πληθυσμός 11.000), όπου έχει χτιστεί το Ολυμπιακό Χωριό για τα ΜΜΕ, το 77% των κατοίκων ζουν σε δημόσιες κατοικίες, όπως μου είπε ο δήμαρχος Κουεντίν Γκεσέλ. Ο ίδιος υιοθετεί την Ολυμπιακή ανάπτυξη. «Κανείς δεν θα χρειαστεί να μετακινηθεί», είπε. «Δεν αντικαθιστούμε τον πληθυσμό μας. Ο εκτοπισμός δεν είναι το πρόβλημά μας. Το επίπεδο φτώχειας εδώ είναι εξαιρετικά υψηλό. Χρειαζόμαστε δουλειές και ευκαιρίες».
Κερδοσκοπία ακινήτων στον Λονδίνο
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου το 2012 σχεδιάστηκαν με παρόμοια λογική, με στόχο την αναζωογόνηση αρκετών υποβαθμισμένων συνοικιών στην ανατολική πλευρά της πόλης. Και από διάφορες απόψεις, το σχέδιο πέτυχε. Το πρώην χωριό των αθλητών στεγάζει σήμερα ένα μείγμα επιδοτούμενων και μη ενοικιαστών, σε διαμερίσματα και μονοκατοικίες. Υπάρχει ένα καταπράσινο δημόσιο πάρκο, το κολυμβητήριο σε σχήμα δελφινιού της Ζάχα Χαντίντ, ένα ελκυστικό ποδηλατοδρόμιο και άλλοι αθλητικοί χώροι που χρησιμοποιούνται εντατικά, καθώς και ένα από τα πιο πολυσύχναστα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης. Ένα κάμπους του University College London έχει επίσης μετακομίσει στη γειτονιά, ενώ αναμένονται η Συμφωνική Ορχήστρα του BBC και ένα παράρτημα του Μουσείου Βικτόρια και Άλμπερτ. Όταν επισκέφτηκα την περιοχή πριν από μερικές εβδομάδες, τα μπαρ και τα εστιατόρια κατά μήκος ενός καναλιού που διασχίζει το πρώην Ολυμπιακό πάρκο ήταν γεμάτα ζωή.
Δεν είναι όλα ρόδινα βεβαίως. Από τότε που τελείωσαν οι Αγώνες, μια ανάπτυξη τύπου Άγριας Δύσης διαδόθηκε στην περιοχή, τροφοδοτούμενη από αυξημένες αξίες ακινήτων, άπληστους τοπικούς άρχοντες και εξευγενισμό. Ο κριτικός Όλιβερ Γουέινραϊτ, γράφοντας στην εφημερίδα The Guardian, παρομοίασε αυτό το όργιο κερδοσκοπίας ακινήτων με μια τύπου «σαν να μην υπάρχει αύριο» βουλιμική φρενίτιδα. Απρόσωποι γυάλινοι πύργοι που υπόσχονται «πολυτελή διαβίωση» υψώνονται πάνω από ένα συνονθύλευμα οικοδομικών έργων, διαχωρισμένων από αυτοκινητόδρομους, με τον ορίζοντα να διακόπτεται από τον γιγαντιαίο, στρεβλό πύργο Orbit, που παραγγέλθηκε για τους Αγώνες από τον τότε δήμαρχο του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος υποσχέθηκε στους Λονδρέζους ένα μνημείο αντάξιο του Πύργου του Άιφελ. Παρέδωσε πιθανώς το χειρότερο δημόσιο γλυπτό του 21ου αιώνα.
Η απομάκρυνση των ανεπιθύμητων
«Το να ξαναφτιάχνεις μια πόλη», σύμφωνα με τον Τζουλς Μπόικοφ, πρώην ποδοσφαιριστή και νυν ακαδημαϊκό με ειδίκευση στους Ολυμπιακούς Αγώνες, συχνά υποκρύπτει την «απομάκρυνση των “ανεπιθύμητων”, κάτι που πολύ συχνά διαγράφουν οι άνθρωποι από τη μνήμη τους όταν μιλούν για κληρονομιά».
Μια μελέτη του 2007 από το πρώην Κέντρο για τα Δικαιώματα Κατοικίας και τις Εξώσεις με έδρα τη Γενεύη μέτρησε περισσότερους από δύο εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως φτωχούς και άστεγους, εκτοπισμένους από πόλεις που φιλοξένησαν τους Ολυμπιακούς τις προηγούμενες δύο δεκαετίες. Περισσότερες από 400 οικογένειες ξεσπιτώθηκαν στη Βαρκελώνη για να ανοίξουν τον δρόμο για το Ολυμπιακό Χωριό και άλλες 200 κατά τη διάρκεια της κατασκευής περιφερειακών δρόμων. Το 1996, η Ατλάντα εκτόπισε χιλιάδες φτωχούς και αστέγους, μοιράζοντας σε μερικούς εισιτήρια χωρίς επιστροφή για άλλες πολιτείες και κατεδαφίζοντας τα περισσότερα από τα Techwood Homes, ένα από τα παλαιότερα έργα κοινωνικής στέγασης των ΗΠΑ (ΣτΜ: από τη δεκαετία του ’30).
«Το να ξαναφτιάχνεις μια πόλη συχνά υποκρύπτει την απομάκρυνση των “ανεπιθύμητων”, κάτι που πολύ συχνά διαγράφουν οι άνθρωποι από τη μνήμη τους όταν μιλούν για Ολυμπιακή κληρονομιά». Τζουλς Μπόικοφ
Τον τελευταίο χρόνο, οι γαλλικές Αρχές έχουν διώξει από το Παρίσι χιλιάδες άστεγους μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Άλλους τους εγκατέστησαν σε προσωρινά καταφύγια και άλλους τους έβαλαν σε λεωφορεία για πόλεις μακρινές. «Δεν υπάρχει μηχανισμός λογοδοσίας ούτε ουδέτερος φορέας που να παρακολουθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ούτε κυρώσεις για τη μη εκπλήρωση υποσχέσεων», επισημαίνει ο Μπόικοφ. Τουλάχιστον, λέει, «κάθε πόλη που διεκδικεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα πρέπει να υποχρεούται να διεξάγει δημοψήφισμα». Αυτό είναι ένα ρίσκο που είναι απίθανο να υποστηρίξουν οι διοργανωτές. Όσο πλησιάζουν οι Αγώνες, τα ποσοστά αποδοχής τους μεταξύ των Παριζιάνων φθίνουν, ενώ και η κοινή γνώμη στο Λος Άντζελες, το οποίο θα φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς του 2028, αμφιταλαντεύεται.
Η μεγαλούπολη της Καλιφόρνια, ακολουθώντας το παράδειγμα του Λονδίνου, διαφήμισε Αγώνες «χωρίς αυτοκίνητα», οι οποίοι θα αξιοποιήσουν υπάρχοντες χώρους, αφιερώνοντας κεφάλαια που θα είχαν διατεθεί για την κατασκευή νέων αθλητικών εγκαταστάσεων σε έργα υποδομής όπως νέες σιδηροδρομικές γραμμές. Αλλά το σχέδιο έχει ήδη εκτροχιαστεί. Σύμφωνα με τους Los Angeles Times, η πόλη δεν συγκέντρωσε «ούτε τα μισά από τα 40 δισ. δολάρια» που απαιτούνται για αυτά τα νέα τρένα και έχει «κουρέψει» πολύ το σχέδιό της. Τώρα πρέπει να βρει πάνω από 1 δισ. δολάρια για να πληρώσει για ένα δίκτυο λεωφορείων που «πιθανότατα θα εξαφανιστεί μετά τους Αγώνες». Στο Παρίσι, τα σχέδια για την επέκταση των γραμμών του μετρό παρουσίασαν καθυστερήσεις, ενώ λίγες εβδομάδες πριν από την τελετή έναρξης, ήταν ακόμα ασαφές αν τελικά η υπόσχεση ενός πεντακάθαρου Σηκουάνα είχε πραγματοποιηθεί.
Κατά πόσον οι Αγώνες θα βοηθήσουν τελικά να αναβαθμιστεί το Σεν-Σαν-Ντενί προφανώς θα παραμείνει ασαφές, ίσως και για χρόνια μετά την επιστροφή της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής στο 150 εκατ. ευρώ αρχηγείο της στη Λωζάννη. Το βέβαιο είναι ότι η επιτυχία τους έγινε λίγο λιγότερο βέβαιη τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων που οδήγησαν σε μια «παράλυτη» διακυβέρνηση, επιφορτισμένη με την υλοποίηση των Ολυμπιακών υποσχέσεων.
Μεταξύ αυτών, είναι ένα πρόγραμμα κολύμβησης και νέες πισίνες για το Σεν-Σαν-Ντενί. Στο Ντινί επισκέφτηκα μια προσωρινή, υπέργεια πισίνα που εγκαταστάθηκε ως μέρος του σχεδίου Ολυμπιακής κληρονομιάς σε μια παιδική χαρά πίσω από ένα δημοτικό σχολείο. Η ευρύτερη περιοχή έχει λίγα κολυμβητήρια και τα περισσότερα παιδιά εκεί δεν έχουν μάθει ποτέ να κολυμπούν. Ένα πρόγραμμα που ονομάζεται «1, 2, 3, Κολυμπήστε!» και τελεί υπό την αιγίδα του φορέα «Παρίσι 2024» έχει χρηματοδοτήσει δασκάλους κολύμβησης και παρεμφερείς πρωτοβουλίες σε όλη τη Γαλλία, ενώ μία από τις δεσμεύσεις προβλέπει να εγκατασταθούν ή να ανακαινιστούν 18 πισίνες γύρω από το Σεν-Σαν-Ντενί μετά τους Αγώνες, με το Υπουργείο Αθλητισμού να έχει την ευθύνη της υλοποίησης.
Στην πισίνα συνάντησα τη Μελανί Ντικ, η οποία επιβλέπει το «1, 2, 3, Κολυμπήστε!», και μου σύστησε τον Έντζο Γκορλιέ, 21 ετών, και τον αδερφό του, Ιλάν, 19 – αμφότεροι μεγάλωσαν σε μια περιοχή του Σεν-Σαν-Ντενί που διαθέτει πισίνα. Υποτίθεται ότι θα έκαναν μαθήματα κολύμβησης στα παιδιά, αλλά το επίπεδο του χλωρίου ήταν υψηλό εκείνο το πρωί, έτσι το κολύμπι αναβλήθηκε και οι μικροί αρκέστηκαν να παίζουν μπάλα και κυνηγητό. Η Ντικ σκρόλαρε στο κινητό της για να μου δείξει φωτογραφίες παιδιών που είχαν ολοκληρώσει τα μαθήματα κολύμβησης το περασμένο καλοκαίρι και πόζαραν με τα διπλώματά τους. «Κοίτα τα πρόσωπά τους», είπε. Ακτινοβολούσαν. «Είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τα κορίτσια, στα οποία δεν επιτρέπεται πάντα να κάνουν αυτά τα πράγματα».
Στεκόμασταν στον ήλιο στο κατάστρωμα της ξεχαρβαλωμένης μεταλλικής σκαλωσιάς της πισίνας, που κατά κάποιον τρόπο έμοιαζε να συμβολίζει την Ολυμπιακή κληρονομιά: «ανεβαστική», αλλά επισφαλής. «Είναι κολύμπι», είπε η Ντικ, «αλλά θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε. Αφορά την υπόλοιπη ζωή τους».
* Ο Michael Kimmelman είναι κριτικός αρχιτεκτονικής των Times και ιδρυτής και αρχισυντάκτης της Headway, μιας ομάδας δημοσιογράφων που καταπιάνεται με μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις και αναζητεί διόδους προς την πρόοδο. Έχει κάνει ρεπορτάζ σε περισσότερες από 40 χώρες και στο παρελθόν ήταν κριτικός τέχνης.
