Η εικόνα μιας ηλικιωμένης γυναίκας να ανεβάζει αγκομαχώντας τα ψώνια της στον πρώτο όροφο, όσο τουρίστριες κατεβαίνουν χαρούμενες τις ίδιες σκάλες φορώντας παρεό, αποτελεί απόδειξη των δύο κόσμων που ζουν παράλληλα και μόνο πολύ σπάνια τέμνονται μεταξύ τους στο αθηναϊκό καλοκαίρι. Πίσω, όμως, από αυτή την εικόνα με το έντονο κοντράστ κρύβεται μια άβολη οικονομική αλήθεια για τους κατοίκους των αστικών κέντρων: σύμφωνα με έρευνα του ScienceDirect, η οποία πραγματοποιήθηκε εστιάζοντας στην Πορτογαλία, η αύξηση των καταλυμάτων Airbnb σε μια πόλη κατά 1% οδηγεί τα ενοίκια σε αύξηση της τάξης του 3,7%. Στην Αθήνα αυτό συνέβη σταδιακά, μέχρι που γιγαντώθηκε.
Στο Κουκάκι οι αυξήσεις ήρθαν μαζί με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, ενώ καθώς περνούσαν τα χρόνια οι τιμές γίνονταν απλησίαστες για τους ενοίκους. Δεν ήταν λίγες οι πολυκατοικίες που άδειασαν –ή έστω έχασαν πολλούς– από τους «παραδοσιακούς» ενοικιαστές, για να μεταμορφωθούν σε κέντρα προσωρινής διαμονής και αθηναϊκών διακοπών. Διαμερίσματα που στοίχιζαν 500 ευρώ τον μήνα έφτασαν μέσα σε λίγα χρόνια να στοιχίζουν περισσότερα από 850 (!) ευρώ και χωρίς δυνατότητα διαπραγμάτευσης. Κάπως έτσι, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις άλλαξαν άρδην το τοπίο της πόλης, μετατρέποντας την Αθήνα σε έναν τουριστικό προορισμό για όσους ήθελαν να ζήσουν «like common people», που λένε και οι Pulp.
Απρόσκλητοι επισκέπτες
Το Κουκάκι ήταν πάντα μια τακτοποιημένη γειτονιά η οποία, αν και δυο βήματα από την Ακρόπολη, έμενε μακριά από τα φώτα της τουριστικής δημοσιότητας. Μεταμορφώθηκε όμως σε ένα κέντρο της αθηναϊκής διασκέδασης πριν καλά καλά το καταλάβουν οι κάτοικοί του. Η ανάπτυξη ήταν «απότομη», οι καταστάσεις που προέκυψαν πολύ συχνά τραγελαφικές.
Τα καλοκαίρια οι θερμοκρασίες «φούρνου» δεν ήταν καθόλου σπάνιες, ενώ τα έντομα του είδους Blattella germanica έκαναν συχνά την εμφάνισή τους. Αν όμως κάποιος τηρούσε τα βασικά μέτρα (καθαρό μπαλκόνι, ψεκασμός την άνοιξη), οι γνωστές σε όλους μας κατσαρίδες τον άφηναν ήσυχο. Κάτι που έπαψε να ισχύει για όσους μοιράζονταν μια μεσοτοιχία με ένα Airbnb. Στη δική μου περίπτωση, όταν οι εμφανίσεις των εντόμων πολλαπλασιάστηκαν, αναζήτησα τις αιτίες στο ίντερνετ (όσο αξιόπιστη πηγή μπορεί να αποτελεί αυτό) και έμαθα ότι οι βαλίτσες των ταξιδιωτών αποτελούν ένα αγαπημένο γι’ αυτές μεταφορικό μέσο. Ήταν μια εξήγηση. Το μυστικό μού το αποκάλυψε ένας ειδικός στις απεντομώσεις, στον οποίο προσέτρεξα πανικόβλητος. Μετά τον ψεκασμό, λοιπόν, τα αντιπαθή έντομα κάνουν περισσότερο αισθητή την εμφάνισή τους. Λογικό, καθώς προσπαθούν να ξεφύγουν από τον χημικό θάνατο. Το πρόβλημα, όμως, είναι το εξής: πού πηγαίνουν οι κατσαρίδες όταν πεθάνουν; Το σχεδόν φιλοσοφικό αυτό ερώτημα είχε μια πολύ επώδυνη απάντηση: στο διπλανό διαμέρισμα.
Η εικόνα τού να μπαίνεις σπίτι, να ανοίγεις τα φώτα και να βλέπεις τέσσερις κατσαρίδες να περπατούν στα ξύλινα κουφώματα του διαμερίσματος δεν είναι ακριβώς ειδυλλιακή. Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι βέβαιο: το να υπάρχουν καταλύματα ξενοδοχειακού τύπου σε μια πολυκατοικία προκαλεί ανάγκες (συχνοί ψεκασμοί) οι οποίες ταιριάζουν περισσότερο σε μια μονάδα παροχής τουριστικών υπηρεσιών παρά σε μόνιμες κατοικίες.
Το ασανσέρ του τρόμου
Οι κατσαρίδες είναι ένα θέμα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο πολύ πιο ενοχλητικό και δυνητικά επικίνδυνο: το ασανσέρ. Πώς είναι να είσαι εγκλωβισμένος μέσα σε τρία τετραγωνικά όταν έξω το θερμόμετρο δείχνει 41 βαθμούς Κελσίου υπό σκιάν; Μου συνέβη μαζί με τη Ρίτα, το μικρόσωμο σκυλί μου, το οποίο δεν σταμάτησε να γαβγίζει απελπισμένο. Τη λύση έδωσε η πυροσβεστική, η οποία βρισκόταν επί ποδός πολέμου λόγω των συχνών διακοπών ρεύματος εκείνο το καλοκαίρι. Στη δική μου περίπτωση, όμως, ο ένοχος ήταν άλλος. «Ανεβαίνουν πέντε πέντε και είναι φορτωμένοι με βαλίτσες, ενώ το ασανσέρ είναι για τρεις», θυμάμαι να λέει ο Βλαδίμηρος Χότζα, ένοικος της πολυκατοικίας που βοηθούσε τον διαχειριστή στα καθήκοντά του. Την άθλια κατάσταση του ασανσέρ επιβεβαίωσε και ο τεχνικός που ερχόταν κάθε τρεις και λίγο για να το επισκευάσει. Τελικά, οι ιδιοκτήτες των Airbnb ανέλαβαν να λύσουν το πρόβλημα τοποθετώντας μια ευμεγέθη πινακίδα γραμμένη στα αγγλικά.
Οι τουρίστες, όμως, συνέχιζαν να αγνοούν επιδεικτικά τις παραινέσεις. Οι σκηνές απείρου κάλλους δεν είχαν τελειωμό. Όταν η κυρία που έμενε στον πέμπτο και η οποία είχε παραπάνω κιλά και δυσκολία κίνησης βρέθηκε εγκλωβισμένη, όλη η πολυκατοικία μαζεύτηκε έξω από το ασανσέρ προσπαθώντας να της δώσει κουράγιο αλλά και να βρει έναν τρόπο να την απεγκλωβίσει. Οφείλω να ομολογήσω πως υπήρχε γενικευμένο κλίμα αλληλεγγύης ενάντια στις επελαύνουσες ορδές των νεο-τουριστών βραχυχρόνιας μίσθωσης, όχι όμως και χωρίς παραφωνίες: μια παλιά ένοικος της έβαλε τις φωνές, πιστεύοντας ότι έτσι θα τη βοηθήσει. Τι να πει κανείς; Άβυσσος η ψυχή των ενοίκων.
Κάπως έτσι, η κατάσταση με το ασανσέρ δημιούργησε ένα πολεμικό κλίμα στην πολυκατοικία και τη χώρισε στα δύο. Η αρχική περιέργεια μεταμορφώθηκε σε ενόχληση και η ενόχληση σε μίσος για κάθε οικογένεια τουριστών οι οποίοι ένιωθαν πολύ καλά με τον εαυτό τους να ανεβαίνουν σε πεντάδες και με γεμάτες βαλίτσες σε ένα ασανσέρ με τη σαφή ένδειξη «3 άνθρωποι, 240 κιλά».
Λόγω του Airbnb επιδεινώθηκε σε μεγάλο βαθμό και το πρόβλημα του παρκαρίσματος, ενώ η γειτονιά έχασε τον «τοπικό» χαρακτήρα της: για κάθε παλιό καφενείο ξεφύτρωσε μια μοντέρνα καφετέρια που προσφέρει μπραντς, από αυτές που μοιάζουν βγαλμένες από κάποια γραμμή παραγωγής, ενώ και οι τιμές έμοιαζαν να απευθύνονται σε τουρίστες. Βέβαια, οι επιλογές στην εστίαση ξαφνικά έγιναν άπειρες – ήταν όμως πολύ πιο «τσουχτερές» για το πορτοφόλι των ενοίκων μακροχρόνιας ενοικίασης ή και των ιδιοκτητών που δεν θέλησαν να καβαλήσουν το κύμα του Airbnb.
Χωρίς μάσκα
Στην εν λόγω πολυκατοικία, τα Airbnb ήταν αρχικά δύο, ενώ πια έχουν γίνει έξι. Πόσο όμως ενοχλεί αυτό τους παλιούς ενοίκους; Για τον Βλαδίμηρο Χότζα, αν εξαιρέσει κανείς το αιώνιο πρόβλημα του ασανσέρ, το οποίο δείχνει να μη λύνεται, η ζωή από το 2009 –όταν και πρωτομετακόμισε εκεί– μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει και πολύ. Σοβαρά προβλήματα ηχορύπανσης δεν υπάρχουν. Άλλωστε, αν κάποιος ένοικος Airbnb το παρακάνει, είναι πολύ πιθανό να δεχτεί αρνητική κριτική από τον εκμισθωτή, με αποτέλεσμα να δυσκολευτεί πολύ την επόμενη φορά που θα θελήσει να «κλείσει» κάποιο διαμέρισμα. Είναι γνωστό ότι στην οικονομία του διαμοιρασμού, της οποίας βασικός πρεσβευτής είναι το Airbnb, ο κίνδυνος αρνητικής κριτικής λειτουργεί ως μια ισορροπία «τρόμου» ανάμεσα στα δύο συμβαλλόμενα μέρη.
Είναι σίγουρο, λοιπόν, πως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις σε μια αθηναϊκή πολυκατοικία δημιουργούν θέματα συμβίωσης. Άλλοτε οι καταστάσεις είναι κωμικές και άλλοτε τρομερά απογοητευτικές, όπως για παράδειγμα το να παρακαλά κανείς έναν τουρίστα να βάλει τη μάσκα του στο ασανσέρ, όταν αυτό ήταν ακόμη υποχρεωτικό, και ως απάντηση να δέχεται μονάχα ειρωνείες. Το γεγονός ότι το Κουκάκι μεταμορφώθηκε από μια μάλλον ξεχασμένη περιοχή του Κέντρου, με την οποία κανείς δεν ασχολιόταν πέρα από τους κατοίκους του, σε μία από τις πιο «κουλ γειτονιές» του πλανήτη, φιγουράροντας ως τοπ προορισμός για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις παγκοσμίως, προφανώς έχει κάποιο κόστος.
Επάγγελμα: ιδιοκτήτης Αirbnb
Χιλιάδες άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα, στη συντριπτική τους πλειονότητα στην Αθήνα, επέλεξαν τα τελευταία χρόνια να αξιοποιήσουν τις ιδιοκτησίες τους μετατρέποντάς τες σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Είναι μια πραγματικότητα ότι με τον τρόπο αυτόν εξασφάλισαν υψηλότερα εισοδήματα συγκριτικά με τα έσοδα που τους απέφεραν οι μακροχρόνιες μισθώσεις. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά του νομίσματος: ένοικοι που αφήνουν απλήρωτους φουσκωμένους λογαριασμούς, γείτονες που διαμαρτύρονται και ζητούν τη μεσολάβησή τους, ξεχασιάρηδες φιλοξενούμενοι που τηλεφωνούν μέσα στη νύχτα ψάχνοντας κλειδιά για το διαμέρισμα.
Όταν πριν από επτά χρόνια η Δήμητρα Βαγιανού ξεκινούσε τη βραχυχρόνια μίσθωση του διαμερίσματός της στον Άγιο Νικόλαο Αναβύσσου, τα πράγματα ήταν πολύ πιο απλά. «Εδώ και δύο χρόνια έχω μεγάλη δυσκολία να βρω βοήθεια για την καθαριότητα», λέει. Η διαθεσιμότητα σε καταλύματα είναι πολύ μεγάλη, αλλά μαζί με αυτήν εκτινάχθηκε και ο ανταγωνισμός. Μπορεί, λοιπόν, το Airbnb να αποτελεί μια πρόσθετη πηγή εισοδήματος, αλλά αυτή δεν έρχεται χωρίς προβλήματα. Για παράδειγμα, δεν είναι σπάνιο να αδιαφορούν οι επισκέπτες για τους κανόνες του σπιτιού όσον αφορά την πισίνα, βουτώντας αλειμμένοι με αντηλιακό ή δίχως να έχουν κάνει πρώτα ντους. Επίσης, μπορεί η Airbnb να την αποζημίωσε για μια ακριβή συρόμενη σήτα που καταστράφηκε, αλλά υπάρχουν συχνά μικροζημιές που δεν καλύπτονται. Αντίστοιχα θέματα έχει αντιμετωπίσει και η Μαριάντζελα Πετροπούλου με το δικό της διαμέρισμα στο Κουκάκι, αφού η αμερικανική εταιρεία δεν δέχτηκε να την αποζημιώσει για τον καμένο από τα τσιγάρα καναπέ της. Το μόνο που έλαβε ήταν μια ψυχρή και τυπική απάντηση. «Το να με ξυπνήσει ένας ένοικος βαθιά μες στη νύχτα επειδή έχει χάσει τα κλειδιά του, ήταν κάτι το συνηθισμένο», αναφέρει ο Ανδρέας Χίου, πρόεδρος της ΠΑ.ΣΥ.Δ.Α. (Πανελλήνιος Σύλλογος Διαχειριστών Ακινήτων) και ιδιοκτήτης διαμερισμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. «Τώρα πια, έχω βάλει ειδικά key boxes με κωδικούς, για να αποφεύγω αυτές τις νυχτερινές εξορμήσεις. Οι “ξεχασιάρηδες” ένοικοι με παίρνουν τηλέφωνο ή μου στέλνουν μήνυμα και εγώ τους δίνω τον κωδικό».
Οι ένοικοι που δεν έφυγαν
Ένοικοι που χάνουν τα κλειδιά τους, επισκέπτες που δεν τηρούν τους κανονισμούς (house rules), ζημιές οι οποίες επιβαρύνουν τον ιδιοκτήτη∙ όλα είναι μέσα στο πρόγραμμα και χαρακτηρίζονται ως παράπλευρες απώλειες. Τα σημαντικά προβλήματα ξεκινούν, όμως, όταν οι συμπεριφορές των ενοίκων ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα. «Μας έχει έρθει λογαριασμός νερού 600 ευρώ (!) για 45 μέρες. Δεν μάθαμε ποτέ πώς ακριβώς έγινε αυτό ούτε βέβαια λάβαμε και κάποια αντίστοιχη αποζημίωση από τους ενοικιαστές», αναφέρει η κ. Πετροπούλου. Αυτό, ωστόσο, ήταν πταίσμα μπροστά στην άλλη «περιπέτεια» που βίωσε. «Υπήρξαν κάποιοι συγκεκριμένοι ένοικοι που, αφού ολοκληρώθηκε η διαμονή τους, αρνιούνταν να φύγουν από το διαμέρισμα. Κάθε φορά που τους ζητούσα να αποχωρήσουν, μου έλεγαν να μην ανησυχώ και ότι θα πληρώσουν το αντίστοιχο αντίτιμο. Ήταν μια δύσκολη περίοδος για μένα, η οποία διήρκεσε περισσότερους από δύο μήνες. Βρισκόμουν πραγματικά σε απόγνωση. Η λύση ήρθε τελικά με τον πλέον περίεργο τρόπο: όταν ένας από τους δύο ενοίκους έγραψε στα σόσιαλ μίντια ότι σκέφτεται να αυτοκτονήσει, η αστυνομία χρειάστηκε να επικοινωνήσει μαζί μας, δίνοντας τέλος στην παράνομη κατάληψη του σπιτιού μας».
Τηλέφωνο 3.500 ευρώ
Όσο για τα παράπονα των μόνιμων ενοίκων των πολυκατοικιών; «Έχει χρειαστεί να πάω σε διαμέρισμα τέσσερις η ώρα τα ξημερώματα μετά από απαίτηση των γειτόνων, αφού ένα ζευγάρι ενοικιαστών είχε σηκώσει την πολυκατοικία στο πόδι με τις φωνές του», θυμάται ο κ. Χίου. «Μιλάμε για καβγά που φαινόταν να παίρνει επικίνδυνη τροπή: έσπαγαν πράγματα, ούρλιαζαν, χρειάστηκε τελικά να επέμβει η αστυνομία», συμπληρώνει. Εκείνο, όμως, που δεν πρόκειται να ξεχάσει ποτέ ο πρόεδρος της ΠΑ.ΣΥ.Δ.Α. είναι ένα άλλο συμβάν, που του κόστισε –κυριολεκτικά– ακριβά. «Το χειρότερο πρόβλημα που έχω αντιμετωπίσει είναι η αλόγιστη χρήση της τηλεφωνικής γραμμής. Ο εν λόγω ενοικιαστής καλούσε καθημερινά Κίνα και έκανε πολύωρες συσκέψεις, με συνέπεια ο λογαριασμός να ξεπεράσει τις 3.500 (!) ευρώ. Επειδή αυτό για την Airbnb δεν συνιστά ζημιά, αλλά υπερβολική χρήση υπηρεσίας, ο μόνος τρόπος για να βρω το δίκιο μου είναι να κινηθώ νομικά ενάντια στον ενοικιαστή∙ κάτι τρομερά κοστοβόρο, αφού απαιτεί δικηγόρους αλλά και μεταφράσεις νομικών κειμένων μέσω της κινεζικής πρεσβείας».
