Ας υποθέσουμε πως αγνοείτε τις εικόνες που πλαισιώνουν το κείμενο και ότι βρίσκεστε σε ένα τηλεπαιχνίδι όταν πέφτει η εξής ερώτηση: «Ποιο είναι το πιο κερδοφόρο franchise ταινιών κινούμενων σχεδίων;». Ποια απάντηση θα δίνατε; Η Εποχή των Παγετώνων, το Τoy Story, το Σρεκ ή το Εγώ, ο Απαισιότατος; Οι περισσότεροι, λογικά, θα απαντούσατε το Σρεκ, καθώς το σύμπαν ταινιών με πρωταγωνιστή το πράσινο τέρας της Dreamworks έχει σπάσει περισσότερες από μία φορές τα ταμεία. Στην πραγματικότητα, όμως, η σωστή απάντηση προκαλεί έκπληξη. Πότε πρόλαβαν, λοιπόν, να κατακτήσουν τον κόσμο τα Μίνιονς;
Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω στο 2010, η Illumination, θυγατρική της Universal, μας σύστησε τον Γκρου, έναν supervillain (υπερκακό) με γαμψή μύτη και χαρακτηριστική καμπούρα. Για να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη ληστεία στην ιστορία, υιοθέτησε τρία κορίτσια, τα οποία ναι μεν χρησιμοποίησε ως πιόνια στο σατανικό του σχέδιο, η παρουσία τους όμως έδρασε καταλυτικά στη ζωή του· είναι φανερό ότι ακόμα και στον «χειρότερο» άνθρωπο του πλανήτη υπάρχουν ψήγματα ανθρωπιάς. Μέχρι στιγμής, οι ταινίες του franchise έχουν αποφέρει 5,2 δισ. δολάρια. Βέβαια, το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί, καθώς το Εγώ, ο Απαισιότατος 4 ξεκίνησε ήδη την πορεία του σε αρκετές χώρες του εξωτερικού (στην Ελλάδα αναμένεται στις 22 Αυγούστου, από την Tanweer), έχοντας σημειώσει εισπράξεις που ξεπερνούν τα 500 εκατ. δολάρια. Εδώ, όμως, υπάρχει ένα παράδοξο: η τρομερή επιτυχία του franchise δεν οφείλεται τόσο στον πρωταγωνιστή αντιήρωα, όσο στους δευτεραγωνιστές του: αυτά τα μικροσκοπικά κίτρινα πλάσματα που έχουν σχήμα χαπιού και φορούν υπερμεγέθη γυαλιά και τζιν σαλοπέτες· που απέκτησαν δικό τους κινηματογραφικό spin-off, το οποίο συμπληρώνει τα κενά της προέλευσής τους και του παρελθόντος του Γκρου, συμμετείχαν σε διαφημίσεις, πρωταγωνίστησαν σε TikTok trends και πήραν διάφορες μορφές σε προϊόντα (από θήκες για κινητά μέχρι γαμήλια δαχτυλίδια). Μέχρι στιγμής, στον ορίζοντα δεν φαίνεται κάποιο σημείο κορεσμού. Αντίθετα, όλος ο πλανήτης λάτρεψε και συνεχίζει να λατρεύει τα Μίνιονς. Για την ακρίβεια, εδώ και πάνω από δέκα χρόνια τα Μίνιονς έχουν καταφέρει κάτι που φαινόταν ακατόρθωτο: να σημαίνουν δηλαδή για τα παιδιά του 21ού αιώνα, τηρουμένων των αναλογιών, ό,τι σήμαινε ο Μίκυ Μάους για τα παιδιά που γεννήθηκαν τον 20ό αιώνα.
Ένα ατύχημα
Η γέννηση των Μίνιονς ήταν καρπός των απανωτών συσκέψεων μεταξύ του σκηνοθετικού ντουέτου των Πιερ Κοφέν και Κρις Ρενό, του σχεδιαστή χαρακτήρων Ερίκ Γκιγιόν και του παραγωγού Κρις Μελεντάντρι. Μάλιστα, σε συνέντευξή του στον The Guardian, ο Κοφάν χαρακτηρίζει τη δημιουργία τους ως «ατύχημα». Στα προσχέδια απεικονίζονταν ως ένας στρατός υπεργυμνασμένων, μικροσκοπικών «τραμπούκων» που θα έφερναν εις πέρας το «βρόμικο» κομμάτι της δουλειάς του Γκρου. Επειδή όμως ο πρωταγωνιστής του Εγώ, ο Απαισιότατος ήταν ένας αντιήρωας, οι τέσσερις συνεργάτες αναζητούσαν ένα στοιχείο που θα καθιστούσε τον Γκρου πιο συμπαθή στο κοινό. Ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό; «Για να τον κάνουμε να δείχνει γλυκούλης, είχαμε την ιδέα να τον βάλουμε να γνωρίζει ονομαστικά όλους τους βοηθούς του, παρά το γεγονός ότι ήταν εκατοντάδες. Ύστερα, τους βάλαμε γυαλιά, τους ντύσαμε με στολές εργασίας, τους κάναμε να δείχνουν σαν τρωγλοδύτες, τους χρωματίσαμε με ένα αυξανόμενα κορεσμένο κίτρινο και έτσι φτιάξαμε τα Μίνιονς. Από την πρώτη σκηνή ξέραμε ότι έδιναν αντίβαρο στους άλλους χαρακτήρες, είχαν κωμικές δυνατότητες και ήταν τρισχαριτωμένα», δήλωσε ο Γαλλο-Ινδονήσιος σκηνοθέτης της ταινίας.
Στα προσχέδια απεικονίζονταν ως ένας στρατός υπεργυμνασμένων, μικροσκοπικών «τραμπούκων» που θα έφερναν εις πέρας τη «βρόμικη» δουλειά του Γκρου.
Μπορεί το Εγώ, ο Απαισιότατος να περιστρέφεται γύρω από τον Γκρου και τις υιοθετημένες κόρες του, αλλά η προσοχή του κοινού στράφηκε σε αυτά τα χαριτωμένα πλασματάκια που βοηθούσαν με άκρατο ενθουσιασμό τον αντιήρωα να πραγματοποιήσει ό,τι σατανικό είχε σκαρώσει το μυαλό του. Μάλιστα, στο σίκουελ της ταινίας (2013) τα Μίνιονς ανέλαβαν μεγαλύτερο ρόλο στην πλοκή: μεταμορφώθηκαν σε τερατόμορφα μοβ πλάσματα από έναν κακό εγκληματία, με αντίδοτο για να επανέλθουν στην αρχική τους μορφή μια ξινή σπιτική μαρμελάδα. Το γεγονός ότι χρονιά με τη χρονιά τα μικροσκοπικά αυτά πλάσματα γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή, είναι κάτι που αποτυπώθηκε με ξεκάθαρο τρόπο στο box office: η πρώτη ταινία απέφερε 544 εκατ. δολάρια, ενώ η δεύτερη 975 εκατ. (!) δολάρια. Μοιραία, λοιπόν, τα Μίνιονς απέκτησαν δικό τους spin-off το 2015 και εμείς γίναμε λιγάκι πιο σοφοί σχετικά με την πραγματική τους προέλευση.
Μια «ακαταλαβίστικη» γλώσσα
Στους τίτλους αρχής των Μίνιονς παρακολουθούμε τη δαρβινική εξέλιξή τους ως κομματιού του θαλάσσιου οικοσυστήματος· ξαφνικά, όμως, ξεβράζονται στη στεριά ως αμφίβια της Κρητιδικής Περιόδου, όταν δηλαδή τη Γη κυβερνούσαν ακόμα οι δεινόσαυροι και πιο συγκεκριμένα οι τυραννόσαυροι. Τα Μίνιονς, λοιπόν, ακολουθούν πάντα το πιο ισχυρό πλάσμα της φύσης, δίπλα στο οποίο ζουν παρασιτικά, υπηρετώντας το ανιδιοτελώς, δίχως ίχνος φόβου απέναντί του. Χωρίς να υπάρχει σαφής εξήγηση για το γιατί, ακολουθούν πειθήνια τους «κακούς» ως οι πιο πιστοί τους ακόλουθοι. Μάλιστα, η αφοσίωσή τους είναι απόλυτη ακόμα και όταν υπάρχουν «ατυχήματα»: όπως, δηλαδή, συνέβη με το αποτυχημένο πάρτι-έκπληξη που ετοίμασαν για τα 357α γενέθλια του Κόμη Δράκουλα, όπου παρασυρμένα από τη χαρά τους άνοιξαν τις κουρτίνες του δωματίου του, με πάρα πολύ αρνητικά αποτελέσματα για τον διάσημο βρικόλακα. Επίσης, δεν υπάρχει κάποια θεωρία που να εξηγεί για ποιον λόγο κάποια Μίνιονς έχουν δύο μάτια και άλλα είναι μονόφθαλμα.
Όσο για τις ρίζες της τρισχαριτωμένης γλώσσας τους –αναπόσπαστο κομμάτι της κωμικής τους ταυτότητας και βασικός λόγος για το πόσο δημοφιλή έχουν γίνει–, δεν είναι παρά μια επινόηση της στιγμής από τον σκηνοθέτη της ταινίας, Πιερ Κοφέν. Μέχρι να βρουν κάποιο διάσημο πρόσωπο για να δώσει τη φωνή του στα Μίνιονς, ο Γαλλο-Ινδονήσιος δημιουργός προσφέρθηκε να αυτοσχεδιάσει «ακαταλαβίστικους» διαλόγους, ενσωματώνοντας λέξεις από διάφορες γλώσσες, τροποποιημένες σε γρήγορο τέμπο και υψηλό ρυθμό, οι οποίες, όμως, κατά έναν περίεργο τρόπο βγάζουν κάποιο νόημα.
Το αποτέλεσμα ήταν τόσο επιτυχημένο, ώστε το πλάνο για κάποιον σελέμπριτι που θα έκανε σπικάζ απορρίφθηκε μονομιάς. Στη σκηνή αεροπειρατείας στο Μίνιονς 2: Η άνοδος του Γκρου, όταν ένα από τα μικροσκοπικά πλάσματα απευθύνεται στο επιβατικό κοινό μέσω ασυρμάτου, έχουμε ένα από τα πιο δυνατά παραδείγματα της «ακαταλαβίστικης» αλλά τόσο επιτυχημένης γλώσσας τους: τίποτε απ’ όσα λέει δεν βγάζει κάποιο νόημα, αλλά ακούγεται σαν το μήνυμα του πιλότου πριν από την απογείωση – εκεί είναι που βρίσκεται και το αστείο.
Επειδή, λοιπόν, τα «μινιονέζικα» δεν είναι μια κατανοητή γλώσσα, έτσι και το χιούμορ της δεν βασίζεται σε προφορικά αστεία. Αντ’ αυτού, οι μη διαλογικές σκηνές τους και οι περιπέτειες, οι οποίες συνοδεύονται από ξέφρενες δόσεις slapstick κωμωδίας, βοήθησαν τα Μίνιονς να γίνουν κατανοητά σε κάθε γωνιά του πλανήτη με τρόπο παρόμοιο με τον Μίστερ Μπιν του Ρόουαν Άτκινσον. Φυσικά, ρόλο στην επιτυχία τους έπαιξε και το «πρωτότυπο» merchandise. Πώς και γιατί συνέβη αυτό;
(Σχεδόν) κοινό κτήμα για όλους
Θυμηθείτε πόσες φορές πετύχατε στο Facebook και στο Instagram (πολλές φορές ανέμπνευστα) μιμίδια δίπλα σε χαμογελαστές φιγούρες Μίνιονς; Τις Απόκριες, πόσες στολές Μίνιονς εντοπίσατε στις παρελάσεις; Αν είστε φαν του The Office, είμαστε σίγουροι πως θα έχετε πετύχει την παρωδία με τα Μίνιονς να αναπαριστούν εμβληματικές σκηνές από τη σειρά. Επίσης, θυμηθείτε αν κατεβάσατε στο κινητό σας το Minion Rush, ένα παιχνίδι με πρωταγωνιστή ένα Μίνιον που συλλέγει μπανάνες. Αν ναι, τότε συμβάλατε και εσείς στο ένα δισ. downloads του παιχνιδιού. Ανακαλέστε το TikTok trend που συνόδευσε την πρεμιέρα του Mίνιονς 2, όταν κάποιοι άνθρωποι πήγαν στους κινηματογράφους ντυμένοι αντίστοιχα, υιοθετώντας μάλιστα και την αναρχική συμπεριφορά των πλασμάτων στην αίθουσα. Και τέλος, παρατηρήστε πόσες θήκες κινητού και αξεσουάρ με Μίνιονς έχετε εντοπίσει σε μαγαζιά τουριστικών ειδών.
Οι μη διαλογικές σκηνές τους και οι περιπέτειες, οι οποίες συνοδεύονται από ξέφρενες δόσεις slapstick κωμωδίας, έκαναν τα Μίνιονς κατανοητά στον πλανήτη.
Τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα, δε, φέρουν το σήμα της Universal, η οποία εκμεταλλεύεται τα εμπορικά δικαιώματα των Μίνιονς. Όχι πως ο κινηματογραφικός κολοσσός έχει καταστήσει τις χαριτωμένες φιγούρες κοινό κτήμα για όλους, αλλά σκέφτηκε πως θα ήταν προτιμότερο να κάνει τα «στραβά μάτια» και να επιτρέψει την αναπαραγωγή τους σε διάφορες μορφές προϊόντων. Με αυτόν τον τρόπο τα Μίνιονς εξαπλώνονται παντού, κερδίζοντας σε δημοτικότητα ακόμα και τους ήρωες της Ντίσνεϊ, η οποία έχει κατοχυρώσει πνευματικά δικαιώματα σε κάθε εμπορικό της προϊόν, καθιστώντας αδύνατη την αναπαραγωγή και χρήση του από οποιονδήποτε και σε οποιαδήποτε μορφή· είτε πρόκειται για τοιχογραφίες σε νηπιαγωγεία, είτε για μεταμφιέσεις για παιδικά πάρτι, είτε για οτιδήποτε άλλο.
Όσο, λοιπόν, η Ντίσνεϊ επιστρέφει σε συνταγές της νοσταλγίας, μετατρέποντας τα καρτουνίστικα παραμύθια σε live-action ταινίες, τα Μίνιονς «ζουν» στο τώρα. Οι δημιουργοί τους εμπνέονται διαρκώς νέες περιπέτειες που εξελίσσουν το franchise με τη συνταγή ενός απλού χιούμορ που κάνει οικογένειες και παιδιά να ξεκαρδίζονται στα γέλια, κερδίζοντας συνεχώς νέους οπαδούς σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ο συντάκτης Ζακ Κότσερ έγραψε εύστοχα στο Polygon το εξής: «Εάν οι εξωγήινοι ανακαλύψουν ποτέ τον έρημο πλανήτη μας κάποια στιγμή στο μέλλον, μπορεί να μπερδέψουν τα Μίνιονς με μια ιερογλυφική γλώσσα που χρησιμοποιούσε κάποτε το είδος μας για να επικοινωνεί». Δεν φαίνεται να έχει άδικο. Για του λόγου το αληθές, κοιτάξτε γύρω σας: Όλο και θα υπάρχει κάπου ένα χαμογελαστό Μίνιον.
