Όταν στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του Βερολίνου, το 2009, ο Γιουσέιν Μπολτ έτρεξε την απόσταση των 100 μέτρων σε 9.58 δευτερόλεπτα, ο κόσμος πάγωσε. Ήταν αδύνατο, ακόμη και για τους ειδικούς αναλυτές, να εξηγήσουν αυτό που μόλις είχαν δει: έναν υπερβολικά ψηλό για το αγώνισμα Τζαμαϊκανό να τερματίζει με χαρακτηριστική άνεση σε έναν χρόνο που φαινόταν αδύνατος. Βέβαια, η «αστραπή» από την Καραϊβική δεν ήταν ένας συνηθισμένος αθλητής, αλλά ένα θαύμα της φύσης. Μάλιστα, πάντα θα υπάρχει το μεγάλο «εάν»: τι θα συνέβαινε αν ο Μπολτ αφοσιωνόταν ολοκληρωτικά στον αθλητισμό αντί να γίνει το «αγαπημένο παιδί» των μίντια και των brands;
Έρευνες της εποχής, όπως εκείνη του 2010 που φέρει τον τίτλο The biological limits to running speed are imposed from the ground up και φιλοξενείται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Φαρμακευτικής των ΗΠΑ, έκαναν λόγο για ένα αξεπέραστο όριο: κανείς δεν θα μπορούσε να τρέξει πιο γρήγορα από 9.48 τα 100 μέτρα. Μια μάλλον απαισιόδοξη πρόβλεψη, αφού κάτι τέτοιο δεν έμοιαζε ακατόρθωτο για τον Μπολτ. Τελικά, ο Τζαμαϊκανός δεν βρέθηκε ξανά ποτέ στη φόρμα του 2009. Αποσύρθηκε σε ηλικία μόλις 30 ετών, το 2017. Στο ενδιάμεσο είχε προλάβει, πάντως, να γίνει ο πιο σπουδαίος σπρίντερ όλων των εποχών.
Μια απίθανη φωτογραφία
Κοιτάζοντας το φωτοφίνις από τον τελικό των 100 μέτρων ανδρών στο Παρίσι, εύλογα αναρωτιέται κανείς πώς είναι να χάνεις έχοντας κάνει τον καλύτερο χρόνο της κούρσας. Ο Αμερικανός Νόα Λάιλς κέρδισε κυριολεκτικά στο νήμα τον Κισέιν Τόμσον από την Τζαμάικα, σημειώνοντας ακριβώς τον ίδιο χρόνο με εκείνον: 9.79. Τρίτος ήταν ο επίσης Αμερικανός Φρεντ Κέρλι με 9.81, ενώ ο Νοτιοαφρικανός Ακάνι Σιμπίνε έχασε το μετάλλιο για μόλις ένα εκατοστό του δευτερολέπτου, σημειώνοντας 9.82. Για την ιστορία, τελευταίος τερμάτισε ο Ομπλίκ Σεβίλ από την Τζαμάικα με το εντυπωσιακό για τελευταία θέση 9.91.
Παρακολουθήσαμε, δηλαδή, έναν τελικό όπου όλοι οι σπρίντερ έτρεξαν τα 100 μέτρα αρκετά κάτω από τα 10 δευτερόλεπτα. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο, σιγά σιγά όμως μοιάζει να αποτελεί νόρμα. Απλώς, επειδή ο «σίφουνας» Μπολτ άλλαξε μια για πάντα την ιστορία των σπριντ, η εν λόγω κούρσα δείχνει λιγότερο εντυπωσιακή από ό,τι πραγματικά είναι. Επί της ουσίας, μιλάμε για οκτώ ανθρώπους που αγγίζουν το τέλειο. Μέχρι, λοιπόν, να εμφανιστεί ένα τόσο τεράστιο ταλέντο όσο ο Μπολτ, για να αμφισβητήσει εκ νέου τα όρια της «τελειότητας», το ερώτημα παραμένει: πόσο γρήγορα μπορεί να τρέξει ένας άνθρωπος τα 100 μέτρα;
Πέρα από τα ανθρώπινα όρια
«Οι παγκοσμίου κλάσης σπρίντερ ασκούν πίεση στο ταρτάν ίση με πέντε φορές το βάρος τους», αναφέρει ο Πίτερ Γουέιαντ, διευθυντής του εργαστηρίου μυοσκελετικής του Πανεπιστημίου SMU στο Ντάλας, σε σχετικό βίντεο-ρεπορτάζ του The Wired. Επίσης, χρειάζονται περίπου 0,9 του δευτερολέπτου (ή και σε εξαιρετικές περιπτώσεις 0,85) για να κάνουν μία δρασκελιά. Κάπως έτσι, αγγίζουν ταχύτητες που πλησιάζουν κατά μέσον όρο τα 37 χλμ./την ώρα για να πετύχουν χρόνους που θα τους φέρουν σε κούρσες όπως ο τελικός που παρακολουθήσαμε στο Παρίσι. Υπάρχει άραγε δυνατότητα να πάμε ακόμη πιο γρήγορα;
Η μέγιστη καταγεγραμμένη ταχύτητα ανήκει στον Γιουσέιν Μπολτ και είναι 43,99 χλμ./την ώρα. Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι αυτό ήταν στιγμιαίο και όχι καθ’ όλη τη διάρκεια της κούρσας. Άλλωστε, υπάρχει και το θέμα της εκκίνησης: οι δρομείς χρειάζονται μερικά μέτρα για να μπορέσουν να επιταχύνουν. Κάτι που δεν ισχύει κατά τη διάρκεια των σκυταλοδρομιών, αφού μετά τον πρώτο οι υπόλοιποι σπρίντερ εκκινούν την κούρσα τους έχοντας ήδη αναπτύξει ταχύτητα. Είναι χαρακτηριστικό, λοιπόν, ότι, όταν οι Τζαμαϊκανοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012 έσπασαν το παγκόσμιο ρεκόρ στα 4 x 100 με 36.84, οι τρεις από τους τέσσερις σπρίντερ έτρεξαν την απόσταση κοντά στα 9 δευτερόλεπτα!
«Θα πρέπει ένας δρομέας να ασκήσει πίεση στο έδαφος ίση με έξι φορές το βάρος του και ο χρόνος επαφής με το ταρτάν, από δρασκελιά σε δρασκελιά, να μειωθεί στο 0,7 του δευτερολέπτου. Μόνο έτσι θα μπορούσαμε να αγγίξουμε τα 9 δευτερόλεπτα από στάση», εξηγεί ο Πίτερ Γουέιαντ στο ρεπορτάζ του The Wired. Κάτι, δηλαδή, σχεδόν απίθανο με βάση τα τωρινά δεδομένα, αλλά όχι εντελώς ακατόρθωτο. Εκείνο, βέβαια, που είναι απίθανο, σύμφωνα με παλιότερο δημοσίευμα του The Big Think, είναι ένας άνθρωπος να ασκήσει πίεση μεγαλύτερη των 590 κιλών στο έδαφος κατά τη διάρκεια ενός σπριντ. Αν το κάνει, θα ισχύει μία από τις δύο παρακάτω περιπτώσεις: είτε θα σπάσουν τα κόκαλά του είτε δεν θα είναι άνθρωπος.
Ένα βαρύ τίμημα
«Δεν είναι δυνατόν, καμία γυναίκα δεν μπορεί να τρέξει τόσο γρήγορα», ακούμε στο YouTube τον εκφωνητή να περιγράφει έκπληκτος την κούρσα των 100 μέτρων γυναικών για τα αμερικανικά trials, στις 16 Ιουλίου του 1988. Η Φλόρενς Γκρίφιθ-Τζόινερ είχε τρέξει την απόσταση σε 10.49, διαλύοντας το προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ – το μείωσε κατά 27 ολόκληρα εκατοστά του δευτερολέπτου. Λιγότερο από τρεις μήνες μετά, η εντυπωσιακή Αφροαμερικανίδα θα έκανε σμπαράλια και το παγκόσμιο ρεκόρ στα 200 μέτρα, επιτυγχάνοντας 21.34 στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ. Τριάντα επτά χρόνια αργότερα, η νέα χρυσή Oλυμπιονίκης των 100 μέτρων, η 23χρονη Τζούλιεν Άλφρεντ από το νησάκι της Αγίας Λουκίας, σημείωσε 10.72 για να κερδίσει τον τελικό του Παρισιού· τα φλας άστραψαν, οι ειδικοί μίλησαν για ένα νέο μεγάλο αστέρι των σπριντ, οι επιδόσεις της Γκρίφιθ-Τζόινερ όμως παρέμειναν ακατάρριπτες. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι αποτελούν, μαζί με το 47.60 της Ανατολικογερμανίδας Μαρίτα Κοχ στα 400 μέτρα, τα παλιότερα παγκόσμια ρεκόρ στον στίβο γυναικών.
Οι Τζαμαϊκανοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012 έσπασαν το παγκόσμιο ρεκόρ στα 4 x 100 με 36.84, οι τρεις από τους τέσσερις σπρίντερ έτρεξαν την απόσταση κοντά στα 9 δευτερόλεπτα!
Ήταν φανερό πως τη δεκαετία του ’80 ο ψυχροπολεμικός ανταγωνισμός έφερνε (μεγάλα) αποτελέσματα στα σπριντ. Οι ΗΠΑ είχαν βρει στο πρόσωπο της «Φλο-Τζο» την αθλήτρια που θα αψηφούσε τα ανθρώπινα όρια· αυτή η αφήγηση, ωστόσο, βρήκε τελικά τραγικό τέλος όταν η θρυλική σπρίντερ άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 38 ετών, ύστερα από επιληπτικό σοκ, το 1998, με τις θεωρίες περί χρήσης απαγορευμένων ουσιών να δίνουν και να παίρνουν. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν αποδείχθηκε τίποτα – οι σκιές όμως γύρω από την περίπτωσή της δεν έφυγαν ποτέ. Αντίστοιχα, αποτελεί κοινό μυστικό ότι η επιστήμη της χημείας υπήρξε σοβαρός αρωγός στην προσπάθεια των αθλητών του πρώην ανατολικού μπλοκ για παγκόσμια ρεκόρ, με τα σκάνδαλα ντόπινγκ της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια να μοιάζουν σαν το αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης παράδοσης.
Στο κυνήγι της τελειότητας, η ανθρωπότητα δοκίμαζε πάντα όλα τα μέσα, θεμιτά και αθέμιτα, με αποτέλεσμα οι πιο καχύποπτοι να αναρωτιούνται αν πίσω από τα μεγάλα ρεκόρ των σπριντ κρύβονται μαζί με τις ιστορίες ανθρώπινης υπέρβασης και ένοχα μυστικά. Σε κάθε περίπτωση είναι σίγουρο ότι τα φαρμακευτικά βοηθήματα, στα όρια της νομιμότητας ή όχι, δεν είναι από μόνα τους αρκετά· χρειάζεται ταλέντο, εξουθενωτική προπόνηση και υπεράνθρωπες θυσίες. Όσο για το πόσο πιο γρήγορα μπορούμε να τρέξουμε, πόσο πιο μακριά μπορούμε να πηδήξουμε και πόσο περισσότερα κιλά μπορούμε να σηκώσουμε; Οι έρευνες που έχουμε στα χέρια μας, μέχρι στιγμής, δείχνουν ότι αγγίζουμε σχεδόν τα ανθρώπινα όρια. Τουλάχιστον αυτά που γνωρίζουμε, αφού αύριο είναι πάντα μια καινούργια ημέρα.
Εκεί που σταματά η ανθρώπινη φαντασία
Οι τρόποι για να βελτιωθούν τα ρεκόρ είναι πολλοί και αφορούν δεκάδες μικρές λεπτομέρειες: από τα παπούτσια των σπρίντερ μέχρι το ταρτάν, και από τις νέες μεθόδους προπόνησης, που μπορούν να εκμεταλλεύονται τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις (αλγόριθμοι, τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική), μέχρι τις ανακαλύψεις στον τομέα της διατροφολογίας. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σήμερα τα τεχνητά μέλη, όπως αυτά που διέθετε ο Νοτιοαφρικανός Όσκαρ Πιστόριους μερικά χρόνια πριν, είναι τόσο προηγμένα ώστε έχουν φτάσει στο σημείο ακόμη και να ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέλη στο θέμα των επιδόσεων.
Τελικά, τα παγκόσμια ρεκόρ ίσως σταματούν εκεί που σταματά η ανθρώπινη φαντασία. Σκεφτείτε το εξής: τι σπρίντερ θα μπορούσε να παραγάγει μια χώρα, αν επέβαλλε στο σύνολο του πληθυσμού της να ασχολείται καθημερινά με το εν λόγω άθλημα και χρησιμοποιούσε παράλληλα την τεχνολογία και την ιατρική για να «βελτιώσει» τα μεγαλύτερα ταλέντα της; Ναι, ακούγεται δυστοπικό και υπερβολικό· ίσως όμως, τρόπον τινά, να έχει ήδη συμβεί περισσότερο από μία φορές στην πρόσφατη ανθρώπινη ιστορία.
