Το graphic novel φαντάζει ως η πλέον κατάλληλη μορφή για την αποτύπωση οδοιπορικών, καθώς προσφέρει σε αναγνώστη και δημιουργό τη δυνατότητα οπτικοποίησης της αφήγησης και της περιγραφής. Αυτό αντιλήφθηκαν και οι εκδόσεις Oblik στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες έχουν ξεκινήσει μια πολύ όμορφη εκδοτική προσπάθεια, προσκαλώντας δημιουργούς κόμικς να κάνουν ένα οδοιπορικό στις γειτονιές τους, μέσα από τα βιώματα και τις ιστορίες που κουβαλούν και τους διαμόρφωσαν.
Εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν προσωπικές. Και πώς να μην είναι; Υπάρχουν φορές που το προσωπικό στοιχείο πυροδοτεί την αφήγηση, της δίνει παλμό. Στα οδοιπορικά όμως, ίσως και άθελά τους, μεταφέρουν εικόνες από μια άλλη εποχή, αποτυπώνουν προβληματισμούς που αντηχούν στο σήμερα και μας ξεναγούν σε γειτονιές, τις οποίες τυχαίνει να γνωρίζουμε ονομαστικά, να τις έχουμε διασχίσει με το αυτοκίνητο ή τα μέσα, να τις έχουμε δει κάπου στο Google Maps, αλλά ποτέ δεν έτυχε να τις γνωρίσουμε εις βάθος.
Η νέα σειρά των Oblik, λοιπόν, ξεκινάει από μια δυτική συνοικία της Θεσσαλονίκης, περνάει μέσα από μια γειτονιά του κέντρου της Αθήνας, και συνεχίζει στα ανατολικά της συμπρωτεύουσας. Εμείς θα επικεντρωθούμε μόνο στη Θεσσαλονίκη.
Στις ανηφόρες της Νεάπολης
Η αρχή έγινε το 2022, με τον Θανάση Πέτρου και τα «Νεαπολίτικα», ένα οδοιπορικό παιδικών αναμνήσεων, όπως το περιγράφει ο υπότιτλος. Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης, ο Έλληνας δημιουργός αναμοχλεύει τις μνήμες από τα παιδικά του χρόνια στο δυτικό προάστιο της Θεσσαλονίκης. Θυμάται σπίτια και αυλές που στην πορεία χάθηκαν με την ανοικοδόμηση, «σκάβει» μέσα στις ιστορίες σε δρόμους που πήραν τα ονόματα των αλησμόνητων πατρίδων και γείτονες που δεν υπάρχουν πια.
«Στη Βενιζέλου, σχεδόν απέναντι από το σπίτι έμεναν δύο Αρμένηδες, αδέρφια. Ήταν καρβουνιάρηδες και πουλούσαν και καυσόξυλα. (…) Πέθαναν μπεκιάρηδες. Το σπίτι τους το πήρε ο δήμος, το γκρέμισε κι έχτισε ένα μοντέρνο κτίριο. Στο ισόγειο μια τράπεζα και στον όροφο το Δημοτικό Ωδείο Νεαπόλεως. Φαντάζομαι τους Αρμένηδες να στέκονται το σούρουπο, σαν gargoyles και ν’ ακούνε τα μαθήματα μουσικής», αναφέρει σε κάποια από τις σκόρπιες αναμνήσεις που απαρτίζουν αυτό το οδοιπορικό, συνοδεία του γκρεμισμένου κτιρίου, όπως το θυμάται ο συγγραφέας.
Σίγουρα πρέπει να κατάγεται κανείς από τη Θεσσαλονίκη για να φανταστεί πώς είναι η οδός Βενιζέλου, αυτή η ανηφόρα-κατηφόρα με τις τρεις διαβαθμίσεις ύψους που συνδέει τη Νεάπολη με το κέντρο. Ή έστω, να καταλάβει σε ποιες άλλες οδούς αναφέρεται ο συγγραφέας. Ωστόσο, παρά την σκόρπια χαρτογράφηση των αναμνήσεων, η οπτικοποίηση τους δίνει μια όψη σε μια Θεσσαλονίκη που δεν υπάρχει πια. Αν επισκεφτείτε σήμερα τις ανηφόρες της Νεάπολης και τον λόφο του Στρεμπενιώτη και τις συγκρίνετε με τα σκίτσα του Πέτρου, θα παρατηρήσετε αναπόφευκτα αισθητές διαφορές.
Μια βόλτα στην Κάτω Τούμπα
Ο Βίκτωρας Μοσχόπουλος μάς κάνει βόλτα στην Κάτω Τούμπα. Για τους Θεσσαλονικείς ανήκει στο ανατολικό κομμάτι της πόλης, κι ας βρίσκεται γεωγραφικά νότια. Γενικά, τα όρια της Άνω και της Κάτω Τούμπας δεν είναι και πολύ διακριτά. Ο Μοσχόπουλος φροντίζει να μας το διευκρινίσει μέσα από έναν λαβύρινθο αναμνήσεων, όπου οι κάτοικοι των δύο συνοικιών διαχωρίζονταν ανάλογα την προσφυγική και την αστική προέλευσή τους. Σε κάθε περίπτωση, απ’ οταν χτίστηκε το γήπεδο του ΠΑΟΚ, το μυστήριο των ορίων διαλευκάνθηκε μια για πάντα.
Γέννημα-θρέμμα Αγιοφανουριώτης, ο Θεσσαλονικιός εικονογράφος χρησιμοποιεί ένα τρυφερό χιούμορ και επιδίδεται στην απεικόνιση σκηνών από την καθημερινότητα στη γειτονιά, με τα χαρακτηριστικά εντοπιότητας της Θεσσαλονίκης να μην αποτελούν εμπόδιο στην ανάγνωση. Στην αφήγησή του συμπεριλαμβάνει και την Άνω Τούμπα και το προσφυγικό ιστορικό της.
Τη σκυτάλη παίρνουν εφηβικές αναμνήσεις, οι οποίες απαρτίζουν το μεγαλύτερο μέρος του εγχειρήματος: Αθλητικά συνθήματα γραμμένα σε σχολικούς φράχτες, συντηρητικοί δάσκαλοι, καλλιτεχνικές ανησυχίες και η «Αλλαγή» του ‘81 παρελαύνουν μέσα στις σελίδες ενός εκτενούς graphic novel.. Όσοι και όσες ήταν έφηβοι την δεκαετία του ‘80, θα αναγνωρίσουν πολλά κομμάτια του εαυτού τους. Οι νεότεροι, απλώς θα αντικρίσουν την εφηβεία των γονιών τους.
