Τι έχει να πει η Δικαιοσύνη για την περίπτωση που ένας άνθρωπος χρεώνεται ένα έγκλημα που δεν διέπραξε, αν δεν είχε νωρίτερα καταδικαστεί για ένα έγκλημα που είχε όντως διαπράξει; Μπορεί με αυτόν τον αδόκιμο τρόπο να επέλθει μια ηθική ισορροπία; Στον Φρίντριχ Ντίρενματ (1921-1990) άρεσαν πολύ αυτοί οι νομικοί-φιλοσοφικοί γρίφοι, εξ ου και δημιούργησε μια σειρά «υπαρξιακών whodunnit» μυθιστορημάτων που στέκονται στη βιβλιογραφία του ανάμεσα στα πρωτοποριακά θεατρικά του, που διαμόρφωσαν τη γερμανόφωνη σκηνή στις μεταπολεμικές δεκαετίες. Μέσα στο καλοκαίρι επανεκδόθηκε το πρώτο από αυτά τα αστυνομικά, Ο δικαστής και ο δήμιός του (εκδ. Ροές), γραμμένο το 1958 υπό καθεστώς οικονομικής πίεσης για τον Ελβετό συγγραφέα, που έκανε τότε τα πρώτα του βήματα. Εδώ μας συστήνει τον επιθεωρητή Μπαίρλαχ, έναν παλαιού τύπου σοφό της αστυνομικής έρευνας, ο οποίος, παρά την επιβαρυμένη του υγεία, καλείται να διαλευκάνει τον φόνο ενός νεαρού συναδέλφου.
Η πλοκή είναι κλασική, παλιομοδίτικη, θεατρική. Αν έχετε περάσει μέρες και νύχτες ψάχνοντας τον δολοφόνο απίθανων εγκλημάτων σε σκανδιναβικά ή αμερικανικά μυθιστορήματα των εξακοσίων σελίδων, αυτή η ιστορία θα σας φανεί κάπως βασική. Ο Ντίρενματ δεν θέλει ούτε να μπερδέψει ούτε να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη. Υπάρχουν ανατροπές και εκπλήξεις και το μυστήριο συντηρείται έως το τέλος, ωστόσο η ιστορία αυτή είναι κυρίως μια σκέψη, ένας προβληματισμός, μια απορία. Είναι επίσης μια άσκηση γραφής. Και πάλι χωρίς διάθεση επίδειξης, υπάρχουν σημεία απ’ αυτά που θέλει κανείς να υπογραμμίσει, κυρίως όταν διαβάζουμε τις σκέψεις του πρωταγωνιστή ή τις περιγραφές της ελβετικής επαρχίας. Το μυθιστόρημα έχει μεταφερθεί πολλάκις στο σινεμά (στην ταινία του Μαξιμίλιαν Σελ του 1975, ο Ντίρενματ κράτησε κι έναν μικρό ρόλο για τον εαυτό του, αυτόν του συγγραφέα-μάρτυρα, προφανώς) και στην τηλεόραση, αλλά κυρίως αποτέλεσε την αφετηρία αυτής της όμορφης συνήθειας του Ντίρενματ να γράφει αστυνομικές ιστορίες, η οποία ολοκληρώθηκε πολλά χρόνια αργότερα, προς το τέλος της ζωής του, με τη συγκλονιστική Δικαιοσύνη.
Ο δικαστής και ο δήμιός του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές, σε μετάφραση Πελαγίας Τσινάρη και επίμετρο Ανδρέα Αποστολίδη.
