Από τις 5 μέχρι τις 9 Σεπτεμβρίου, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος έχει προγραμματίσει ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Σταύρο Τσιώλη, προβάλλοντας οκτώ ταινίες από τη φιλμογραφία του στον θερινό κινηματογράφο Λαΐς, παρουσία συντελεστών και συνεργατών του, όπως ο Γιάννης Ζουγανέλης, ο Παύλος Κοντογιαννίδης και η κόρη του, Κατερίνα Τσιώλη. Οι νεότερες γενιές έχουν ανακαλύψει τον Πελοποννήσιο σκηνοθέτη μέσα από την αναπαραγωγή των ατακών του «Ας περιμένουν οι γυναίκες» για την κόντρα ΠΑΟΚ-Ολυμπιακού, ΠΑΣΟΚ-Νέας Δημοκρατίας και Βορρά-Νότου, οι οποίες έχουν διαδοθεί μέσω του ΥouTube και έχουν γίνει κομμάτι της ελληνικής ποπ κουλτούρας.
Στο πόσο δημοφιλείς έγιναν μέσα από τα χρόνια οι ταινίες του Τσιώλη, όπως για παράδειγμα το «Φτασαμεεεε!», έπαιξε ρόλο το YouTube αλλά και οι μικροσυζητήσεις σε σινεφιλικές ομάδες στο Facebook και κινηματογραφικές λέσχες γύρω από το σεναριακό έργο του Χρήστου Βακαλόπουλου. Καθώς τα βιβλία του δεν κυκλοφορούσαν για δεκαετίες στα βιβλιοπωλεία, τα πιο προσβάσιμα δείγματα γραφής του υπήρχαν στο YouTube, στις ταινίες «Έρωτας στη χουρμαδιά», «Παρακαλώ, γυναίκες, μην κλαίτε» και «Ο χαμένος θησαυρός του Χουρσίτ Πασά», όπου συμμετείχε ως συν-σεναριογράφος.
Εκτός από την ελληνική περιφέρεια που πρωταγωνιστεί στις ταινίες του από το 1985 μέχρι τον θάνατό του, οι ταινίες του Σταύρου Τσιώλη χαρακτηρίζονται από το στυλ γραφής τους. Γραφή με ανθρωπιά και κατανόηση για τις δύσκολες στιγμές των ηρώων, κωμικές ατάκες που κάνουν κρότο, λεπτό χιούμορ, δραματικές στιγμές χωρίς μελόδραμα και μπόλικοι αυτοσχεδιασμοί απογείωσαν το τελικό αποτέλεσμα στην μεγάλη οθόνη. Σημάδια, λοιπόν, αυτών των χαρακτηριστικών εμφανίζονται και στα θεατρικά του κείμενα που απαρτίζουν το βιβλίο των εκδόσεων Πανοπτικόν το 2016.
Με αφορμή μια σόμπα
Η αφορμή του Σταύρου Τσιώλη για να ξεκινήσει να γράφει θεατρικά ήταν μια σόμπα. Σύμφωνα με την ιστορία που προλογίζει τα «Θεατρικά» του, ήταν 1966 όταν συζητούσε με τον θεατρικό συγγραφέα Δημήτρη Κεχαΐδη για το πώς θα περνούσαν τους χειμώνες τους, όταν θα μεγάλωναν. Ο Κεχαϊδης του έδωσε τη λύση: θα μαζεύονταν γύρω από την σόμπα της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, όπου λάμβαναν χώρα συζητήσεις για το θέατρο. Δεν τον γοήτευε η θερμότητά της, αλλά η συνθήκη που είχε δημιουργηθεί γύρω από αυτήν, με τους συγγραφείς να συζητούν για θεατρικά θέματα με πάθος. «Η εικόνα της σόμπας (…) στοίχειωνε την ψυχή μου και την καταγοήτευε».
Ο Κεχαϊδης τον είχε βοηθήσει να γράψει θεατρικά. Αν και έβρισκε τους τίτλους, ο Τσιώλης τους χρησιμοποιούσε στις ταινίες του, όπως στην κομεντί περιπλάνησης «Ακατανίκητοι Εραστές», ή μεταποιούσε τα θεατρικά κείμενα σε κινηματογραφικά σενάρια, όπως στο «Έρωτας στη χουρμαδιά». Έτσι δεν κατάφερε ποτέ να βρεθεί γύρω από τη σόμπα, η οποία με τα χρόνια αντικαταστάθηκε από κλιματισμό και καλοριφέρ.
Πατίνια, ΠΑΟΚ και παραλιακή
Οι υπότιτλοι κάτω από τα έργα του δίνουν την τοποθεσία που διαδραματίζονται, αλλά και τον τόνο της ιστορίας. Για παράδειγμα, τα «Κοκκινομπλέ πατίνια» είναι μια αθηναϊκή κωμωδία. Το «Ταξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ» είναι μια ιστορία του Σταθμού Λαρίσης. Η «Πόρτα ή ο σωρός των φασολιών» χαρακτηρίζεται ως μια τραγωδία της μαθηματικής επιστήμης.
Μπορείτε να φανταστείτε τα «Κοκκινομπλέ πατίνια» σε ένα παγκάκι του άλσους Παγκρατίου, όπου κάθεται ένας άντρας με μια σακούλα από ένα παιχνιδάδικο και δίπλα του να κάθονται περαστικοί. Μόνοι, πληγωμένοι, με λογιών λογιών προβλήματα και προβληματισμούς, που τριγυρνούν σε όλη την Αθήνα και έχουν την ανάγκη την ανθρώπινη συντροφιά συνομιλούν μαζί του, όσο εκείνος θέλει να μάθει να περπατάει με τα πατίνια που του χάρισαν από μια τράπεζα, με αντάλλαγμα την έκδοση πιστωτικής κάρτας.
Πλάστε με την φαντασία σας μια αποβάθρα στον Σταθμό Λαρίσης, όπου δύο κορίτσια από ένα ορφανοτροφείο-κολαστήριο ταξίδεψαν κρυφά από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα μαζί με 2.500 οπαδούς του ΠΑΟΚ. Εκείνοι κινήθηκαν νότια για να υποστηρίξουν την ομάδα τους σε ένα ματς εναντίον του Ολυμπιακού. Εκείνες έστειλαν μια επιστολή για ραντεβού με το αγαπημένο τους είδωλο, το οποίο αισθάνθηκαν πως τους πρόδωσε. Πάλι η τυχαιότητα της ανθρώπινης επαφής αναλαμβάνει τα γκέμια της ιστορίας και αντικαθιστά οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα με τη γνωριμία με έναν σιδηροδρομικό υπάλληλο που κέρδισε έναν ραδιοφωνικό διαγωνισμό, τη μετάδοση του αγώνα και τους οπαδούς που θα συναντήσουν στην επιστροφή προς την πόλη τους.
Τέλος, δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς μαθηματικά για να αντιληφθεί την τραγωδία. Στην «Πόρτα ή ο σωρός των φασολιών» ένας πρώην μαθηματικός που τώρα δουλεύει «πόρτα» σε νυχτερινό κέντρο της παραλιακής συγκρούεται με έναν νεαρό σεκιουριτά, αδερφό της πρώην μαθήτριας και αγαπημένης του. Οι δύο άντρες δε γνωρίζονται ποιοι είναι, αλλά μεθοδικά και με την εισαγωγή δευτερευόντων χαρακτήρων ανακαλύπτουν την φιλία, τον πόνο της απουσίας και όλα τα αδιέξοδα μιας ζωής, για την οποία μάλλον δεν υπάρχει δεύτερη ευκαιρία.
Η έκδοση ολοκληρώνεται με δύο μονολόγους, τη «Δημοπρασία» και τη «Γυναίκα του αστροναύτη», και ένα διήγημα του Τσιώλη με εφηβικές του αναμνήσεις από την Τρίπολη του ’50. Σταθήκαμε στα διαλογικά του κείμενα και όχι στα τελευταία, καθώς ο αφηγηματικός τους χαρακτήρας καλύπτει έντονα τις θεατρικές τους αρετές. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η έκδοση είναι εξαιρετικά σημαντική τόσο για τους φίλους του έργου του Τσιώλη, καθώς ξεδιπλώνεται στο χαρτί ο τρόπος σκέψης και γραφής που είναι διάχυτη στο έργο του, όσο και για τους επίδοξους γραφιάδες, οι οποίοι μπορούν να πάρουν μαθήματα για το πώς αναπτύσσεται ένα θεατρικό κείμενο.
