Αναρωτιέμαι πόσο πιθανόν είναι η Σάσα Βάλτς να πετάγεται από τον καναπέ της και να χορεύει επειδή ενθουσιάστηκε με ένα τραγούδι ή μια είδηση. «Χορεύω και όταν είμαι χαρούμενη και όταν είμαι λυπημένη», μου απαντά ξαφνιασμένη η διάσημη Γερμανίδα χορογράφος μπροστά στην οθόνη μου. «Η αλήθεια, ωστόσο, είναι πώς έχω συνδέσει τον χορό με τη δουλειά μου και συνήθως χορεύω για να δοκιμάσω κάτι σε σχέση με ένα έργο. Καμιά φορά όμως συμβαίνει να χορεύω και χωρίς λόγο και αυτό είναι υπέροχο». Η συνιδρύτρια μαζί με τον Οστερμάγιερ της θρυλικής Σαουμπίνε, η συνιδρύτρια μαζί με τον σύζυγό της Γιόχεν Σάντιγκ, της Sasha Waltz & Guests, η χορογράφος της τριλογίας «Korper», αλλά και του Ρωμαίου και Ιουλιέτας για την Όπερα του Παρισιού, του «Continu» και του «Κreatur», επιστρέφει στην Ελλάδα με ένα έργο που εμπνεύστηκε ενόσω ήταν κλεισμένη στο σπίτι της, όπως όλοι μας, την εποχή των lockdowns.
Στη διάρκεια της πανδημίας η Βάλτς έτυχε να ακούσει την εκτέλεση του «In C» του Τέρι Ράιλι από τους Bang on a Can. «Σύμφωνα με τους θεωρητικούς, το “In C”, γραμμένο το 1964, σηματοδοτεί τον μινιμαλισμό στη μουσική. Αν ρωτούσες βέβαια τον Τέρι θα σου έλεγε πως δεν είχε ιδέα πώς δημιουργεί κάτι μινιμαλιστικό. Τον ενδιέφερε μια εκστατική μουσική εμπειρία που να παραπέμπει και σε κάτι τελετουργικό κατά κάποιον τρόπο. Εκείνη την περίοδο πειραματιζόταν και με τα μαγικά μανιτάρια. Τον απασχολούσε η αναπαραγωγή αυτού του συναισθήματος».
53 φράσεις, 53 κανόνες
Πράγματι, το κομμάτι είναι χωρισμένο σε 53 σύντομες μουσικές φράσεις τις οποίες οι μουσικοί πρέπει να παίξουν με τη σειρά, έχοντας ωστόσο, την ελευθερία να επαναλάβουν μοτίβα όσες φορές επιθυμούν, αλλά και να αγνοήσουν παύσεις ή ακολουθίες. «Μου φάνηκε συναρπαστικό. Δεν υπήρχε μαέστρος, κάποιος που να δίνει εντολές τις οποίες οι άλλοι να είναι υποχρεωμένοι να εκτελέσουν. Το αν θα έπαιζες μόνος σου ή αν θα συγχρονιζόσουν με τους υπόλοιπους ήταν θέμα ατομικής απόφασης». Εξηγεί πως η περίοδος του Covid ήταν πολύ γκρίζα, καταθλιπτική και χρειαζόμασταν ένα κομμάτι ρυθμικό που θα μας ανέβαζε τη διάθεση. «Κάτι θεραπευτικό, που θα μπορούσε να μας συνδέσει, να μας κάνει να αισθανθούμε την έννοια του συνόλου παρότι ο καθένας είχε την ευθύνη του εαυτού του».
Το κομμάτι το οποίο στηρίζεται στην επανάληψη, δημιουργεί όντως ένα αίσθημα εγρήγορσης αλλά και μιας στασιμότητας, σαν τίποτα να μην εξελίσσεται, ακριβώς όπως συνέβαινε στην πανδημία. Ακολουθώντας το παράδειγμα του συνθέτη, η Βάλτς δημιούργησε ένα χορογραφικό σύστημα με 50 «φράσεις», δίνοντας την ίδια δυνατότητα στους χορευτές της να ερμηνεύσουν το έργο.
Παράλληλα, έθεσε 53 κανόνες, σαν μια «γραμματική της χορογραφίας», όπως το περιγράφει, ώστε η ομάδα να μπορεί να διαχειριστεί το χώρο και τον χρόνο. «Είναι μεγάλη πρόσκληση για ένα σύνολο χορευτών να αποφασίσουν σε μια στιγμή πως θα αλληλεπιδράσουν. Μπορεί κάποιος να σταματήσει και να δει τι συμβαίνει γύρω του ή και να προπορευτεί, όπως συμβαίνει και στη ζωή».
Το χορογραφικό αυτό σύστημα το οποίο δίδαξε αρχικά με μαθήματα μέσω zoom, της έλυνε και μια ακόμα ανάγκη. Αν κάποιος χορευτής βρισκόταν θετικός με Covid-19, η παράσταση δεν θα ακυρωνόταν. Η χορογραφία μπορούσε να λειτουργήσει με διαφορετικούς αριθμούς χορευτών. «Τα πρώτα σεμινάρια έγιναν διαδικτυακά και η πρώτη παράσταση μεταδόθηκε ζωντανά το 2021 από το Radialsystem στο Βερολίνο. Μπροστά σε κοινό μπορέσαμε να παίξουμε μετά από ενάμισι χρόνο. Πλέον τόσο τα μαθήματα όσο και η παράσταση ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, έχουμε διδάξει αυτό το σύστημα και με τον Στυλιανό Τσάτσο, μέλος της ομάδας και στους τριτοετείς φοιτητές του Ωδείου Αθηνών και έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς πόσο διαφορετικά συνδέονται οι άνθρωποι σε κάθε γωνιά του κόσμου. Είναι μια άλλη εμπειρία κάθε φορά».
«Δεν έχουμε αφομοιώσει τα διδάγματα του Covid»
Σε μια παλιότερη της συνέντευξή, η χορογράφος είχε δηλώσει πως δεν θα ήθελε να επιστρέψει στον κόσμο προ της πανδημίας. «Αυτό πρέπει να το είπα κοντά στη λήξη των lockdowns. Φαινόταν τότε ότι κάτι θα αλλάξει, τώρα έχουμε πάρει πάλι τη θέση μας στον τροχό και τρέχουμε όπως πριν. Φυσικά, υπάρχουν και θετικές πλευρές, μπορούμε και πάλι να είμαστε όλοι μαζί, να χορέψουμε, ωστόσο τότε φαινόταν πως ήμασταν σε μια επαγρύπνηση για τον διπλανό μας. Φροντίσαμε τους πιο ευάλωτους, τους μεγαλύτερους σε ηλικία και υπήρχε μια μεγαλύτερη συνειδητότητα σε σχέση με το κλίμα. Η πανδημία μας δίδαξε πώς τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ απλά, μέσω zoom για παράδειγμα. Ταξίδευες μόνο όταν ήταν απόλυτα αναγκαίο και αυτή η παράσταση είναι στο πνεύμα αυτής της αλλαγής νοοτροπίας γιατί δεν υπάρχουν σκηνικά, τα πολύχρωμα κοστούμια είναι πολύ απλά, ταξιδεύεις μόνο με μια βαλίτσα, αφήνοντας το μικρότερο ανθρακικό αποτύπωμα. Μπορείς να χορέψεις οπουδήποτε, σε εσωτερικό ή εσωτερικό χώρο δεν υπάρχουν ιδιαίτερες τεχνικές προδιαγραφές. Είμαστε ευέλικτοι και αυτό μας το έμαθε η πανδημία».
Σχολιάζω πως ο κόσμος μιλά πλέον για τον Covid σαν ένα κίνδυνο που πέρασε, σαν κάτι που να αφορά αποκλειστικά το παρελθόν. «Ποτέ πριν η ανθρωπότητα δεν συντάχθηκε έτσι για το γενικό καλό, ούτε η απειλή ενός πολέμου ή μια οικονομική κρίση δεν μπόρεσαν να μας συντονίσουν, να μας κάνουν να σκεφτούμε τη σημασία της ατομικής ευθύνης. Σταματήσαμε και στοχαστήκαμε τη ζωή μας, τι είχε σημασία. Ίσως είναι νωρίς ακόμα και δεν έχουμε αφομοιώσει τα διδάγματα αυτής της περιόδου».
Υποστηρίζει, επίσης, πως το κομμάτι αυτό ανοίγει μια νέα σελίδα στη δουλειά της, καθώς παντρεύει τον αυτοσχεδιασμό με τη χορογραφημένη κίνηση. Η έμπνευση προήλθε από όσα βίωνε η ίδια και οι γύρω της εκείνη την περίοδο, αν και συνολικά τα έργα της μιλούν για θέματα της εποχής μας, τη σχέση μας με τον χρόνο, την ιστορία, την κατάχρηση εξουσίας.
«Εκτιμώ τη σιωπή»
Την ρωτώ αν είναι πιο εύκολο να μιλήσει για αυτά μέσα από τα σώματα και την κίνηση απ’ ότι με τον λόγο. «Δεν είναι θέμα ευκολίας. Ο χορός ως γλώσσα είναι πιο ανοιχτός και συμπεριληπτικός, είναι μια παγκόσμια γλώσσα. Οι λέξεις συχνά μπορεί να οδηγήσουν σε ιδεολογίες, σε περιορισμούς, αποκλεισμούς ή και διαφωνίες γύρω από την ερμηνεία τους. Ο χορός, αντίθετα με την ανοιχτότητα του διαθέτει ένα μεγάλο όπλο για να επικοινωνήσει ιδέες».
Αρκετοί, βέβαια, θεωρούν -και νομίζω, όχι μόνο στην Ελλάδα- ότι ο σύγχρονος χορός είναι μια τέχνη δύσκολη, που απευθύνεται σε λίγους. «Πρέπει και εμείς οι καλλιτέχνες να κάνουμε ένα βήμα για να αλλάξουμε αυτήν την αντίληψη. Εγώ προσπαθώ να κάνω την τέχνη μου προσιτή σε όλους, για αυτό και έχω ένα μεγάλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά, νέους αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες γιατί διακρίνω μια πείνα, μια ανάγκη σε όλους να εκφραστούν σωματικά, να συνδεθούν στο πλαίσιο μιας ομάδας -κυρίως οι πιο ηλικιωμένοι-, να έρθουν σε επαφή με το σώμα τους».
Κλείνοντας τη ρωτώ τι θα έκανε δώρο στον εαυτό της σε μια γεμάτη μέρα με πρόβες και παραστάσεις. «Μια θεραπεία είναι το πρώτο που μου έρχεται στο νου, ένα μασάζ», λέει γελώντας. Αυτό το θεωρείτε πολυτέλεια; « Ω, όχι, ο χρόνος, το να μπορώ να είμαι στη φύση, να κάνω διαλογισμό αλλά και να περνάω ώρα με την οικογένειά μου, αυτό είναι πολυτέλεια. Δεν είναι εύκολο με τις παραστάσεις και τις περιοδείες. Εκτιμώ, επίσης τη σιωπή».
«Sasha Waltz & Guests: In C», 08 &09/09, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, 25ης Μαρτίου & Παραλία, www.tch.gr
Στην παράσταση συμμετέχουν και δύο Έλληνες χορευτές, μέλη της ομάδας, η Αγγελική Γούβη και ο Στυλιανός Τσάτσος.
*Με την υποστήριξη του World Human Forum και της Γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα
