Διαβάζοντας την αυτοβιογραφική αφήγηση Η τέχνη της φυγής (εκδ. Δώμα) του Μεξικανού συγγραφέα Σέρχιο Πιτόλ (1933-2018), ήρθαν στο μυαλό μου τα εξής: πρώτον ότι αυτή η αφήγηση είναι ένα κεφάλαιο στο μεγάλο βιβλίο που σχηματίζουν οι εμπειρίες των Μεξικανών λογοτεχνών που υπηρέτησαν στο Διπλωματικό Σώμα, γνωρίζοντας τον μεταπολεμικό κόσμο (Πας, Φουέντες, Αριτζίς κ.ά.), δεύτερον ότι δεν υπάρχει ίσως καλύτερος τρόπος για να φτιάξεις μια λίστα με προς ανάγνωση βιβλία από το να σημειώνεις αυτά που σημάδεψαν τη ζωή κάποιου άλλου (εν προκειμένω ο Πιτόλ σε κάνει να θέλεις να επιστρέψεις στον Χένρι Τζέιμς, στον Ταμπούκι, στον Κόνραντ κ.ά.) και τρίτον ότι, παραθέτοντας κανείς και μιλώντας για τα βιβλία που τον σημάδεψαν, έχει βρει έναν ασφαλή τρόπο να αφηγηθεί τη ζωή του. Μια όψη της, έστω. Ή μια όψη της λογοτεχνίας όπως την είδε ο ίδιος μέσα από τη ζωή του. Σαν μια ατομική ιστορία της λογοτεχνίας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ανάγνωση του βιβλίου (το οποίο αποτελεί το πρώτο μέρος της Τριλογίας της μνήμης) δεν προσφέρει κι ένα σωρό προσωπικές ιστορίες του Πιτόλ: για τα ταξίδια του, για ένα βιβλιοπωλείο στη Ρώμη, για τους ανθρώπους του Μεξικού, για το πώς επισκέφτηκε τη Βαρκελώνη για τρεις εβδομάδες και τελικά έμεινε τρία χρόνια, για το πώς προσπάθησε να κόψει το τσιγάρο μέσω ύπνωσης, για τη δυσκολία τού να κάθεται κάποιος στα αριστερά του στο τραπέζι, καθότι κουφός απ’ το ένα αυτί. Για το πώς συνήθιζε να φεύγει, αναζητώντας διαρκώς μια νέα εμπειρία. «[…] αυτό το βιβλίο είναι κατά κάποιον τρόπο μια συλλογή από πράγματα για τα οποία θλίβομαι και μετανιώνω, μια προσπάθεια να καταλαγιάσω αγωνίες και να καυτηριάσω πληγές […]», γράφει σε κάποιο σημείο – είναι επίσης ένα βιβλίο που καλύπτει τη γνωστή ανάγκη να ακουμπήσεις κάπου όλα όσα κουβαλάς. Το όνομα του Πιτόλ το είχα συναντήσει πρώτη φορά ως μυθιστορηματικό πρόσωπο σε ένα μυθιστόρημα του Βίλα-Μάτας (Η νόσος του Μοντάνο), στο οποίο ο αφηγητής είναι «άρρωστος από τη λογοτεχνία», ήτοι εμμονικός βιβλιομανής, ας πούμε. Ο Πιτόλ υπήρξε κάτι τέτοιο. Ένας άνθρωπος ερωτευμένος με τη λογοτεχνία, που έζησε για και με αυτήν και βρήκε έναν γοητευτικό τρόπο να μας μιλήσει για τη μεγάλη του αγάπη.
