Εννέα μετάλλια μετράει τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές η ελληνική αποστολή στους Παραολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι, από οκτώ αθλητές. Οκτώ ιστορίες σκληρής προσπάθειας και επιμονής, που απέδωσε καρπούς στη μορφή ενός πολύτιμου στρογγυλού μεταλλίου. Η Ιωάννα Καρυοφύλλη, πρόεδρος της Εθνικής Αθλητικής Ομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρίες, πραγματοποίησε δύο από τις απονομές των μεταλλίων αυτών (το ασημένιο στον Θανάση Κωνσταντινίδη στην κορύνα F32 και αντίστοιχα στη Λήδα Μανθοπούλου στα 100 μ. Τ38) και μεταφέρει από τη γαλλική πρωτεύουσα ένα κλίμα πανηγυρικό με κοινό ενθουσιώδες, που γέμιζε τα στάδια ακόμη και στους πρωινούς αγώνες εργάσιμων ημερών. «Δεν έπεφτε καρφίτσα σε κάποιους χώρους, σχεδόν δεν χωράγαμε να μπούμε», λέει, αναγνωρίζοντας στους Γάλλους μια άψογη διοργάνωση που απλώθηκε σε όλη την πόλη και πολύ ισχυρή προώθηση των Αγώνων, που πυροδότησε την αυξημένη συμμετοχή.
Στην Ελλάδα, τα μετάλλια των αθλητών μας βρήκαν με τη σειρά τους τη θέση τους στην καθημερινή ειδησεογραφία, οι φωτογραφίες τους γέμισαν τα σάιτ και τα κοινωνικά δίκτυα, οι αντιδράσεις ήταν δικαιολογημένα ένθερμες. Ωστόσο, αναρωτιέται κανείς: Σε μια χώρα όπου οι δημόσιοι χώροι (π.χ. πεζοδρόμια) κρύβουν παγίδες ακόμα και για αρτιμελείς, όπου ο τυπικός αθλητισμός υποφέρει και αυτός από ελλείψεις και ένα «καμάρι» του ελληνικού πρωταθλητισμού, η εθνική ομάδα πόλο ανδρών, δήλωνε μετά το αργυρό μετάλλιο στο Τόκιο ότι επί σχεδόν μία δεκαετία περιφερόταν από πισίνα σε πισίνα καθώς δεν είχε προπονητήριο, πόσο εύκολη μπορεί να είναι η ζωή ενός αθλητή με αναπηρία και τι συμβαίνει στο μεσοδιάστημα των Παραολυμπιάδων;
Μία ομοσπονδία, 21 αθλήματα
Για να προκριθούν στους Αγώνες, οι αθλητές με αναπηρία ακολουθούν την ίδια διαδικασία με τον τυπικό αθλητισμό. Προπονούνται το ίδιο συχνά και σκληρά, ενώ σε πολλά αθλήματα η πρόκριση γίνεται μέσω κατάταξης και για να την εξασφαλίσει ο αθλητής, πρέπει να συμμετάσχει σε τρία ή τέσσερα διεθνή τουρνουά. Ωστόσο, επειδή οι περισσότεροι αθλητές δεν έχουν σπόνσορες ή άλλα έσοδα και δεν προέρχονται από ακαδημίες, όλα τα έξοδα (μετακίνηση, διαμονή, διατροφή) προσπαθεί να τα καλύπτει η Εθνική Αθλητική Ομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρίες (Ε.Α.ΟΜ.ΑμεΑ), που εκπροσωπεί σχεδόν το 95% των αθλητών. Σε αντίθεση με τον τυπικό αθλητισμό, τα παραολυμπιακά αθλήματα εκπροσωπούνται όλα από μία ομοσπονδία, εκτός από την καλαθοσφαίριση με αμαξίδιο που έχει τη δική της.
Η κάλυψη των εξόδων των αθλητών είναι πάντα ένας αγώνας δρόμου, αφού με την επιχορήγηση που λαμβάνει, η Ε.Α.ΟΜ.ΑμεΑ πρέπει να χρηματοδοτεί κάθε χρόνο τα πανελλήνια πρωταθλήματα που διοργανώνει για 21 αθλήματα. Αυτά είναι στην πλειονότητά τους παραολυμπιακά (όπως ο στίβος, η κολύμβηση, το μπότσια, η άρση βαρών σε πάγκο, το γκόλμπολ κ.ά.) αλλά και κάποια που δεν περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα των Παραολυμπιακών (όπως το σκάκι τυφλών και ο χορός με αμαξίδιο).
Άνθρωποι του χώρου λένε πως το ποσό της επιχορήγησης αντιστοιχεί σε αυτό που λαμβάνει μια μεσαία ομοσπονδία η οποία εκπροσωπεί μόνο ένα άθλημα. Κι αυτό ενώ η διοργάνωση μόνο ενός πρωταθλήματος μπορεί να κοστίσει δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, με τη συμμετοχή σε αυτά να είναι αρκετά αυξημένη: τον Ιούνιο, στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα παρα-κολύμβησης συμμετείχαν πάνω από 200 άτομα και στο Πρωτάθλημα Στίβου στο Καυτατζόγλειο οι συμμετοχές ξεπέρασαν τις 600. Από αυτά τα πρωταθλήματα ξεχωρίζουν οι αθλητές με υψηλές επιδόσεις, οι οποίοι στη συνέχεια συμμετέχουν στους παγκόσμιους και πανευρωπαϊκούς αγώνες.
Από Παραολυμπιάδα σε Παραολυμπιάδα, παρατηρεί η κ. Καρυοφύλλη, η οποία διετέλεσε γενική διευθύντρια Παραολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004, αυξάνεται η αναγνωρισιμότητα των αθλητών και βελτιώνεται η προσβασιμότητα στα γήπεδα. Ο αριθμός των αθλητών με αναπηρία που πλέον είναι γραμμένοι επίσημα στο μητρώο ξεπερνά τις 3.000 και αναμένεται να αυξηθεί, αφού κάθε φορά μετά από ένα προβεβλημένο γεγονός, όπως οι Παραολυμπιακοί, εντείνεται η εκδήλωση ενδιαφέροντος για τον αθλητισμό στα σωματεία, ενώ οι διακρίσεις, η τηλεοπτική κάλυψη, η συμμετοχή ατόμων με αναπηρία σε διαφημίσεις βοηθούν στην ορατότητα. Ένα ποσοστό των αθλητών δεν αντιμετωπίζει προβλήματα: η Λένα Αποστολίδου, προπονήτρια της πρωταθλήτριας Τάνιας Κεραμυδά, η οποία στο Παρίσι τερμάτισε τέταρτη στο ακόντιο F56, σχολιάζει ότι οι συνθήκες για την αθλήτριά της στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, όπου προπονείται, είναι άψογες από άποψη προσβασιμότητας και υποδοχής.
Έλλειψη πόρων, έλλειψη χώρων
Όμως αυτός δεν είναι ο κανόνας για τους περισσότερους αθλητές, καθώς το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία όχι μόνο στον πρωταθλητισμό, αλλά και στη γυμναστική, προσκρούει, εκτός από την έλλειψη πόρων, και στην έλλειψη χώρων: «Τα περισσότερα αθλητικά κέντρα τυπικά υποτίθεται ότι είναι προσβάσιμα, αλλιώς δεν θα είχαν άδεια, ενώ ουσιαστικά δεν είναι», σχολιάζουν στελέχη του χώρου και θυμούνται ένα συνέδριο για τον αθλητισμό που διεξήχθη σε μεγάλο αθλητικό κέντρο της επαρχίας πριν από λίγα χρόνια, όπου καλεσμένοι με αμαξίδιο δεν μπόρεσαν να προσεγγίσουν κάποιους από τους χώρους διεξαγωγής, καθώς δεν ήταν προσβάσιμοι.
Το 2020, ο τότε υφυπουργός Αθλητισμού Λευτέρης Αυγενάκης, παρουσιάζοντας τη σχετική προμελέτη, ανακοίνωνε την επικείμενη κατασκευή Παραολυμπιακού Αθλητικού Κέντρου στη Ραφήνα, σε οικόπεδο 65 στρεμμάτων, σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τον Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου, το οποίο υποτίθεται ότι θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2023. Αυτό θα λειτουργούσε ως προπονητήριο και κέντρο διεξαγωγής πρωταθλημάτων, λύνοντας το πρόβλημα της συνεχούς αναζήτησης προσβάσιμων χώρων για προπονήσεις αλλά και διεξαγωγή αγώνων. Ο Κώστας Σιάχος, πρώην διεθνής αθλητής αντισφαίρισης με αμαξίδιο, έφορος Εθνικών Ομάδων στην Ε.Α.ΟΜ.ΑμεΑ και πρόεδρος του Πανελλήνιου Αθλητικού Συλλόγου Κινητικά Αναπήρων, είχε εμπλακεί στην ομάδα εργασίας και εξηγεί ότι οι άνθρωποι του χώρου είχαν τότε αντιδράσει, γιατί ήταν πολύ μακριά από την Αθήνα και δεν υπήρχε εύκολη πρόσβαση με συγκοινωνίες. Πάντως, αν και τελικά το είχαν αποδεχτεί, ως έσχατη λύση, η κατασκευή του κέντρου όχι απλώς δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά ούτε έχει ξεκινήσει καν. Πηγές του υπουργείου σχολιάζουν πως η δική τους δουλειά ολοκληρώθηκε στο στάδιο της προμελέτης και της αδειοδότησης και πλέον είναι θέμα της Περιφέρειας, στην οποία δεν στάθηκε δυνατό να επικοινωνήσουμε με κάποιον υπεύθυνο με γνώση της υπόθεσης.
«Η πολιτεία θα πρέπει να στηρίξει περισσότερο τους φορείς που καλλιεργούν τον αθλητισμό των ατόμων με αναπηρία, όπως επίσης και οι χορηγοί», καταλήγει η κ. Καρυοφύλλη, ενώ ο κ. Σιάχος, ο οποίος ήταν αθλητής του χάντμπολ πριν από το τροχαίο ατύχημα που είχε το 1988 και έκτοτε ασχολείται με τον αθλητισμό ατόμων με αναπηρία σε διάφορα πόστα, σχολιάζει πως παρά τα βήματα βελτίωσης η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πίσω σε υποδομές αλλά και ως προς το ενδιαφέρον ιδιωτών για στήριξη σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Όπως λέει, η δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία να αθλούνται και να συμμετάσχουν σε πρωταθλήματα είναι πολύτιμη για την κοινωνικοποίηση, τη φυσική τους κατάσταση και την ψυχολογία τους, ακόμη και όταν δεν έχουν ελπίδες για διάκριση. Σε αυτό δεν βοηθά ούτε η ελλιπής, κατά τη γνώμη του, βοήθεια της πολιτείας, αλλά ούτε και τα κοινωνικά αντανακλαστικά των πολιτών.
Άλλωστε, για να φτάσει ένας αθλητής στο γήπεδο για να προπονηθεί, θα πρέπει αρχικά να είναι προσβάσιμο το πεζοδρόμιο στο οποίο θα κινηθεί. «Η κατάσταση στους δρόμους είναι δύσκολη και κουραστική για τους αρτιμελείς», λέει ο κ. Σιάχος. «Για εμάς, είναι πολλές φορές απαγορευτική».
