«Είναι πολύ συγκινητικό το ότι αυτός ο χώρος σώθηκε από αφανισμό και συνεχίζει να λειτουργεί ως χώρος τέχνης. Τις περισσότερες ταινίες τις έχω δει εδώ, ερχόμουν από πάρα πολύ μικρή, είμαι γειτόνισσα», μου λέει η Μαρία Καβογιάννη, που σε λίγες εβδομάδες θα ερμηνεύει τη Σεραφίνα στο Τριαντάφυλλο στο στήθος του Τενεσί Ουίλιαμς, την πρώτη παράσταση που θα ανεβεί στη σκηνή του Πτι Παλαί, σε σκηνοθεσία Γιωργή Τσουρή.
Καθόμαστε στην πλατεία του θεάτρου, σε μία από τις πρώτες της σειρές. Δεν έχουν τοποθετηθεί ακόμη όλα τα καθίσματα, ο κλιματισμός είναι ανοιχτός, η μυρωδιά του καινούργιου ξύλου και της φρέσκιας μπογιάς απλώνεται ευχάριστα στον χώρο. Νιώθω τα πόδια μου να χαλαρώνουν ενώ ακουμπούν στην παχιά γκρι μοκέτα. Είμαι κι εγώ παιδί αυτής της γειτονιάς. Με θυμάμαι μαθητή του Δημοτικού Σχολείου, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1980, να βρίσκομαι στη σκοτεινή αίθουσα του Πτι Παλαί, να μην καταλαβαίνω τίποτα απ’ ό,τι βλέπω στο πανί της, και όμως να απολαμβάνω τη «μαγεία του σινεμά». Η περίοδος, ωστόσο, που εγώ είδα τις ταινίες που με σημάδεψαν συνέπεσε με την –ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους– σχετική παρακμή της ιστορικής αίθουσας. Βαλλόταν τόσο από την παντοκρατορία των multiplex όσο και από τη δημοτικότητα των κινηματογραφικών φεστιβάλ, που στρατολογούσαν για τις προβολές τους τις πιο μεγάλες-κεντρικές αίθουσες της πόλης, αλλά και από την άνοδο της οικιακής ψυχαγωγίας με τη διάδοση του DVD. Παρ’ όλα αυτά, συνέχιζε να αποτελεί σημείο συνάντησης –ήταν περίφημο «ραντεβουδάδικο»– και να ασκεί τη σινεφίλ γοητεία ενός κινηματογράφου που είχε ζήσει μεγάλες δόξες.
Στο ωραιότερο σημείο
Τα θυρανοίξιά του, τον χειμώνα του 1963, αποτέλεσαν γεγονός. Η γενιά των γονιών μου θυμάται το Πτι Παλαί ως το πιο «αριστοκρατικό» σινεμά της συνοικίας τους, με αέρα πολυτέλειας και «τεχνολογία αιχμής» για τα δεδομένα της εποχής. Τότε, το Παγκράτι βρισκόταν στα σπάργανα της σημερινής του μεταμόρφωσης. Χτιζόταν (κυριολεκτικά) ακόμη και το κατοικούσε ένα «μιξ» αστών κάθε «μεγέθους» (μικρο-, μεσο- και μεγαλο-). Υπήρχαν ετεροδημότισσες υπηρέτριες που δούλευαν για τις «κυρίες» του Κολωνακίου, μια ακμάζουσα τάξη μικρομεσαίων δημόσιων υπαλλήλων και επιχειρηματιών και μια ελίτ από καλλιτέχνες και διανοουμένους, όπως ο Κώστας Βάρναλης και ο Γιώργος Σεφέρης. Το σπίτι, δε, της Αλίκης Βουγιουκλάκη επί της Στησιχόρου 3, στην περιοχή των ανακτόρων, απείχε οκτώ λεπτά με τα πόδια από την παρακείμενη του Πτι Παλαί πλατεία Προσκόπων, στην οποία η «εθνική» μας σταρ κατηφόριζε κατά καιρούς για τις ταβέρνες της, ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις είχε ως στέκι του τον Μαγεμένο Αυλό της. Η ζωντάνια της συνοικίας κατά την πρώτη «χρυσή εποχή» του Πτι Παλαί αποτυπώνεται και στους στίχους «πάμε πάλι στο Παγκράτι / που ’ναι οι δρόμοι του γεμάτοι / με χαρούμενες φωνές την Κυριακή» (από το Φιλντισένιο καραβάκι του Γρηγόρη Μπιθικώτση, που κυκλοφόρησε το 1970 και το οποίο έγραψε, αν και δεν υπέγραψε, ο Νίκος Γκάτσος· η μουσική είναι του Μάνου Χατζιδάκι).
Ακόμη και κατά την παρακμή του το Πτι Παλαί συνέχιζε να αποτελεί σημείο συνάντησης –ήταν περίφημο «ραντεβουδάδικο»– και να ασκεί τη σινεφίλ γοητεία ενός κινηματογράφου που είχε ζήσει μεγάλες δόξες.
Όλα αυτά αναφέρονται επειδή η έντονη παρουσία «δημιουργικών δυνάμεων» στο ευρύτερο κομμάτι του Παγκρατίου γύρω από το Πτι Παλαί, που βρίσκεται κοντά στο Κολωνάκι και στα Ιλίσια, συνεισέφερε όσο τίποτα στο χτίσιμο του θρύλου περί «συνοικίας καλλιτεχνών», ενός θρύλου που τράφηκε από το γεγονός ότι εκεί ήρθαν να μείνουν, για λίγο ή για πάντα, μεταξύ πολλών άλλων, η Μαρινέλλα με τον Τόλη Βοσκόπουλο, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο Δημήτρης Καταλειφός – το Πτι Παλαί, όσο ήταν σινεμά, αποτελούσε στέκι του.
Ενώ ο κόσμος πήγαινε και ερχόταν –ας μην ξεχνάμε ότι τέσσερα χρόνια μετά τα εγκαίνια του Πτι Παλαί επιβλήθηκε χούντα στη χώρα– επί μισό αιώνα, την αίθουσα «έτρεχε» ο ίδιος άνθρωπος, ο Αλέκος Λάμπρου. Και ήταν αυτός που το 2013, μία από τις πιο σκληρές χρονιές της οικονομικής κρίσης, αναγκάστηκε να κατεβάσει τα ρολά. Το σινεμά άνοιξε ξανά το 2014, υπό τη διεύθυνση των αδερφών Στεργιάκη (Δημήτρη και Γιώργου), αλλά όχι για πολύ. Το 2019 προβλήθηκε για τελευταία φορά ταινία στο πανί του και όποια σχέδια έγιναν για να επαναλειτουργήσει με την ίδια χρήση (και όχι ως αποθήκη σούπερ μάρκετ, όπως ακουγόταν ότι θα γίνει) δεν προχώρησαν λόγω του ότι λίγο μετά ξεκίνησε η πανδημία του κορωνοϊού. Ο κορωνοϊός, όμως, έσωσε και τον χαρακτήρα του.
Κατά τη διάρκεια μιας από τις πρώτες καραντίνες, ο κύριος Γιάννης, τον οποίο έχω τώρα απέναντί μου, ένας από τους επιχειρηματίες-θεατρανθρώπους που αποφάσισαν να επενδύσουν στο Πτι Παλαί και να το επαναλειτουργήσουν ως θέατρο, πρόσεξε τον χώρο έχοντας βγει με τον κωδικό 6 για περπάτημα. Τον τράβηξε το κτίριο με την ομορφιά του αλλά και το σημείο, που του φάνηκε καλό για να μετατραπεί ο χώρος σε θέατρο. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε μια ομάδα που ανέλαβε να κάνει εκείνο το όραμα «της στιγμής» πραγματικότητα.
Και εγένετο θέατρο
Οι εργασίες για τη μετατροπή του Πτι Παλαί σε θεατρική σκηνή κράτησαν ακριβώς ένα έτος. Σε αυτό το διάστημα πρέπει να προστεθούν, βέβαια, και οι οκτώ μήνες που διήρκεσαν οι μελέτες που είχαν προηγηθεί (ηχητική, πυρασφάλειας κ.λπ.) αλλά και οι αδειοδοτήσεις που προαπαιτούνταν. Μελετήθηκαν δύο βασικά σχέδια. Το πρώτο ήταν να μετατραπεί η σκηνή σε γαλλική. Απορρίφθηκε, επειδή θα μείωνε τις θέσεις σε σημείο που η επένδυση θα γινόταν εκ προοιμίου ζημιογόνος, αλλά και επειδή καθιστούσε αδύνατη τη διατήρηση της αρχικής αρχιτεκτονικής του χώρου. Έτσι, τέθηκε σε λειτουργία το πλάνο της ιταλικής σκηνής, η οποία από σεβασμό στο κτίριο κατασκευάστηκε ως «αυτοφερόμενη», ενώ, με κάποιες αλλαγές, διατηρήθηκε η διαρρύθμιση της πλατείας και ο «θρυλικός» εξώστης του σινεμά.
Όσο μιλάμε, το βλέμμα μου πέφτει στα όμορφα επιτοίχια φωτιστικά, που ο μεταλλικός τους σκελετός δημιουργεί ένα μοτίβο από ρόμβους. «Δεν αγοράστηκαν, φαίνεται ότι φτιάχτηκαν ειδικά για τον χώρο», μου λέει ο κ. Γιάννης, παρότι δεν κατάφερε να ανακαλύψει ποιος ήταν ο αρχιτέκτονας του Πτι Παλαί. Είναι σίγουρος, όμως, καθώς το ίδιο μοτίβο εμφανίζεται στην εντυπωσιακή οροφή που ανακατασκευάστηκε, όπως και ό,τι άλλο δεν ήταν δυνατό να αποκατασταθεί. Όλες οι προσθήκες, δε, εντάχθηκαν με διάφορους δημιουργικούς τρόπους στην αρχική αισθητική του χώρου. Το σύστημα του εξαερισμού και του κλιματισμού, για παράδειγμα, κρύφτηκε πίσω από κομψές κατασκευές που επαναλαμβάνουν στην όψη τους το «καπιτονέ» των ρόμβων.
Τον ρωτάω για τη μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισαν κατασκευαστικά και η απάντησή του με προσγειώνει. Δεν είχε να κάνει, όπως φανταζόμουν, με τη διατήρηση του διακόσμου, αλλά με την αντικατάσταση της αποχέτευσης, καθώς για να περαστεί η καινούργια το κτίριο έπρεπε να σκαφτεί σε βάθος δύο μέτρων. Οι περισσότερες άλλες προκλήσεις που βρήκαν μπροστά τους είχαν να κάνουν με το ότι ήθελαν να δημιουργήσουν ένα θέατρο πλήρως εξοπλισμένο με ό,τι του είναι απαραίτητο, χωρίς να παραβιάσουν την αισθητική του κτιρίου. Όπως μου αναφέρει χαρακτηριστικά, για τη λειτουργία της σκηνής είναι απαραίτητα περίπου διακόσια καλώδια, τα οποία περάστηκαν όλα υπογείως, για να μη φαίνεται τίποτα που θα χαλάσει την ατμόσφαιρα του χώρου. Νιώθει περήφανος με το αποτέλεσμα; «Φτιάξαμε έναν χώρο επαρκή για παραγωγές μεσαίου μεγέθους, μια πλατφόρμα που να επιτρέπει στους ηθοποιούς να μπορούν να κάνουν με άνεση τη δουλειά τους. Τώρα, όλα τα άλλα θα φανούν στο χειροκρότημα».
Όλα γύρω σινεμά τα βλέπω…
Ο Γιωργής Τσουρής αγαπούσε το Πτι Παλαί απ’ όταν ήρθε στην Αθήνα (είναι Λευκωσιανός), το 2004. Πιο έντονα και από τις ταινίες που έχει δει στη σκοτεινή του αίθουσα με τα τότε γκρίζα και πλέον κατακόκκινα καθίσματα θυμάται όλη τη διαδικασία της εξόδου. Το ότι, π.χ., έπαιρνε το μετρό από τους Αμπελοκήπους για να κατεβεί στο Παγκράτι, τις παρέες και τους συμφοιτητές του που έδιναν εδώ ραντεβού. Πλέον, νιώθει ταυτόχρονα ενθουσιασμό και άγχος που «ανοίγει» ως σκηνοθέτης τη θεατρική εποχή του χώρου. «Κάτι το οποίο μοιραζόμαστε όλοι οι συντελεστές είναι αυτή η αίσθηση του ότι “ξεκινάμε κάτι”, παρότι γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα δεν έχει τόση σημασία το ποιος εγκαινιάζει ένα θέατρο». Ενώ μιλάμε, οι ηθοποιοί καταφθάνουν για να αρχίσουν την πρόβα τους. Συγκρατώ στη μνήμη μου αστεϊσμούς. Θαρρώ ότι είναι ο Μάκης Παπαδημητρίου, ο Αλβάρο του Τριαντάφυλλου στο στήθος, που ενώ κατεβαίνει ευδιάθετος τον διάδρομο της πλατείας προς τη σκηνή, πετάει ένα «βγάλτε μια κόλλα χαρτί, γράφουμε». Η Μάρθα Κοσκινά, που κάνει την επικοινωνία του θεάτρου με τον Τύπο, ανακοινώνει την παρουσία του «Κ» για το ρεπορτάζ και αναφέρει ότι θα κάνουμε, όπως ήταν το αρχικό πλάνο, μια μακρινή λήψη από την πρόβα. «Εγώ πάντως, μακρινή-ξεμακρινή, βάφτηκα λίγο», λέει η Μαρία Καβογιάννη. Λίγο μετά είναι που μου αφιερώνει λίγα λεπτά από τον χρόνο της.
Επιστρέφω στην κουβέντα που είχα μαζί της. «Το Πτι Παλαί με συνδέει με μια πολύ ωραία εποχή και με γεμίζει με νοσταλγία. Ήμουν παιδί του κινηματογράφου, περισσότερο από ό,τι του θεάτρου, μπορώ να πω. Και όταν κανονίζαμε να έρθουμε εδώ, για μένα ήταν γιορτή. Έχω έρθει και με τη δική μου οικογένεια και με τους γονείς μου, που δεν είναι πια στη ζωή. Και ξέρεις κάτι; Όταν συνεχίζουν να υπάρχουν οι χώροι στους οποίους βρεθήκαμε και συγκινηθήκαμε με ανθρώπους που έφυγαν από εμάς, επειδή κουβαλούν αυτούς τους ανθρώπους μέσα τους, κάνουν τη συγκίνηση που νιώθουμε όταν βρισκόμαστε σε αυτούς ακόμα πιο ισχυρή», μου λέει.
«Το Πτι Παλαί με συνδέει με μια πολύ ωραία εποχή και με γεμίζει με νοσταλγία. Ήμουν παιδί του κινηματογράφου, περισσότερο από ό,τι του θεάτρου. Και όταν κανονίζαμε να έρθουμε εδώ, ήταν γιορτή», λέει η Μαρία Καβογιάννη.
Έχει δίκιο. Τα κτίρια κουβαλάνε τα συναισθήματα των ανθρώπων που τα έζησαν. Στρέφομαι προς τον Μάκη Παπαδημητρίου. Δεν είχε τύχει να δει ποτέ του εδώ κάποια ταινία, αλλά το πρώτο πράγμα που μου αναφέρει είναι η χαρά του που παίζει σε έναν χώρο που ήταν κάποτε σινεμά. Συμμερίζομαι απόλυτα αυτή τη χαρά. Η κινηματογραφική παρακαταθήκη του είναι τόσο ισχυρή, που είμαι βέβαιος ότι όσοι πάμε να δούμε το Τριαντάφυλλο στο στήθος αυτή θα έχουμε στον νου μας, ασχέτως του αν δίναμε «ραντεβού στο Πτι Παλαί» ή απλώς γνωρίζαμε τον χώρο ως τοπόσημο. Αυτή θα έχουμε στον νου μας μέχρι να χαθούμε στη μαγεία της θεατρικής πράξης.
Μια επένδυση στον πολιτισμό
Το ποσό της κατασκευαστικής επένδυσης για τη μετατροπή του Πτι Παλαί σε θέατρο ανέρχεται, περίπου, στις 800 χιλιάδες ευρώ, ενώ το κόστος του εξοπλισμού του στις 400 χιλιάδες. Με πληρότητα αίθουσας 70-80%, η επένδυση αναμένεται να αρχίσει να αποδίδει κέρδη σε 16 χρόνια.
Το Τριαντάφυλλο στο στήθος του Τενεσί Ουίλιαμς, σε απόδοση και σκηνοθεσία Γιωργή Τσουρή, θα κάνει πρεμιέρα στις 10/10. Οι τέσσερις πρώτες παραστάσεις είναι sold out. Εισιτήρια: More.com.
