Η βραδιά ήταν ωραία, η παρέα καλή και τα εδέσματα εξαίσια. Από κάποια στιγμή και έπειτα τα πνεύματα χαλάρωσαν, ένα απλό ερώτημα στάθηκε λοιπόν αρκετό για να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο. Η οικοδέσποινα μας ξεναγούσε στον περιποιημένο κήπο της, όταν σε μια γωνιά του διακρίναμε μια ανθισμένη άκανθο. Εντυπωσιάστηκε μόλις έμαθε ότι το κορινθιακό κιονόκρανο κοσμείται από τα φύλλα της και αυθορμήτως ρώτησε: «Ποια άλλα φυτά θα ταίριαζαν σε έναν αρχαιοελληνικό κήπο;». Δεν ήμουν ο μόνος «επαΐων» στην ομήγυρη, οι προτάσεις λοιπόν άρχισαν να πέφτουν βροχή. Η ροδιά της Περσεφόνης, τα τριαντάφυλλα της Αφροδίτης, οι συκιές της Αττικής, η μυρτιά, η λυγαριά, η δάφνη του Απόλλωνα είναι λίγα μόνο από τα ονόματα που ακούστηκαν. Θυμηθήκαμε επίσης κάποιους από τους μύθους που συνδέουν όλα τα παραπάνω με έναν πολιτισμό που αντλούσε έμπνευση από τη φύση και παρέμενε πάντοτε στενά συνδεδεμένος μαζί της. Στην πορεία της συζήτησης όμως ανέκυψαν διχογνωμίες. Δεν χωρά αμφιβολία στο ότι τα φυτά που απαθανάτισαν σε τοιχογραφίες οι Μινωίτες και οι Θηραίοι της Εποχής του Χαλκού, ο άγριος κρόκος δηλαδή, η κάππαρη, η λαδανιά, η γαριφαλιά, ο κρίνος της θάλασσας και άλλα περίπου είκοσι ακόμα, ανήκουν δικαιωματικά σε έναν αρχαίου ρυθμού κήπο. Τι συμβαίνει όμως με άλλα, σαν την τζιτζιφιά και τη βερικοκιά, που καλλιεργούνταν στους ελληνιστικούς κήπους των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων, παρέμειναν όμως επί μακρόν άγνωστα στην Ελλαδική Χερσόνησο; Χωράνε στον ελληνικό κήπο ο υδρόβιος ινδικός λωτός (Nelumbo nucifera) και το δέντρο της μυξιάς (Cordia myxa), που στόλιζαν τα Τάξιλα, την πρωτεύουσα του Ελληνο-Ινδικού Βασιλείου;
Στην πορεία της συζήτησης προέκυψε πως, λόγω της μακράς ιστορικής πορείας των Ελλήνων και της τεράστιας, πάλαι, εξάπλωσης του πολιτισμού τους, είναι αδύνατον να οριστούν αυστηρά κριτήρια επιλογής των φυτικών ειδών. Συμφωνήσαμε πως μια πρόσφορη λύση αποτελεί η ανασύσταση, στο μέτρο του δυνατού, κήπων συγκεκριμένης περιοχής και εποχής, όπως ενός μακεδονικού ροδώνα, παραδείγματος χάριν, γεμάτου από τις ιθαγενείς στη χώρα μας, ευωδιαστές, άγριες τριανταφυλλιές (Rosa gallica και R. canina). Και, παρότι με κατατρύχει η σχολαστικότητα, δήλωσα ότι δεν θα είχα αντίρρηση να περιλαμβάνει επίσης ποικιλίες τους που παράγουν πιο εντυπωσιακά άνθη, αλλά φυσικά δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα.
Για να πείσει τον γέροντα πατέρα του ότι πράγματι επέστρεψε στην Ιθάκη, ο Οδυσσέας περιγράφει τα οπωροφόρα που του χάρισε ο Λαέρτης όταν ήταν παιδί.
Ο κήπος με τα μαγικά φυτά της Κίρκης, ένας λαχανόκηπος σχεδιασμένος σύμφωνα με τις υποδείξεις του Θεόφραστου, αγριολούλουδα αφιερωμένα στην Αφροδίτη είναι ορισμένες άλλες ιδέες που θεωρήθηκαν πρόσφορες. Κάποιοι επέμεναν ότι εξίσου σημαντικό με την επιλογή των φυτών είναι η διάταξή τους. Δεν είμαι αγεωμέτρητος και φυσικά συμφώνησα, ακριβείς οδηγίες πάντως για να πορευτούμε δεν σώζονται.
Όταν πάντως για πολλοστή φορά άκουσα πως, για να είναι ελληνικός ένας κήπος, οφείλει να υπακούει στην αρμονία και στο μέτρο, δεν άντεξα. Και περιέγραψα τη φυτεία που στήθηκε πάνω στην περίφημη «Συρακουσία», το τεράστιο πλοίο που σχεδιάστηκε κατ’ εντολή του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα Β΄. Για την τέρψη των δύο χιλιάδων επιβατών του, στήθηκαν παρτέρια με καλλωπιστικά κάθε λογής, ενώ μέσα σε μεγάλα πιθάρια πρόκοβαν κλήματα και κισσοί που ποτίζονταν από ένα αθέατο σύστημα μολυβένιων πλακών. Μιλάμε για φαινόμενο επιδειξιομανίας και έλλειψης μέτρου, το οποίο σχεδίασε ένας περιώνυμος Έλληνας, ο Αρχιμήδης. Τελειώνοντας, κλήθηκα να προτείνω κάτι συγκεκριμένο και φοβάμαι ότι κυριάρχησε ξανά το συναίσθημα. Θυμήθηκα μια σκηνή που με συγκινούσε ανέκαθεν, ίσως να γνωρίζω πια τον λόγο. Για να πείσει τον γέροντα πατέρα του ότι πράγματι επέστρεψε στην Ιθάκη, ο Οδυσσέας, ενώ βρίσκονται μέσα στον δενδρώνα του, περιγράφει τα οπωροφόρα που του χάρισε ο Λαέρτης όταν ήταν παιδί. Δέκα μηλιές, δεκατρείς αχλαδιές, σαράντα συκιές, πενήντα σειρές κλήματα. Όλα μαζί χρειάζονται κάποια στρέμματα. Κι από ένα μόνο όμως αν φυτευτεί, λειτουργούν άριστα, επειδή τα συνέχει το ελληνικό ιδεώδες.
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.
