Μιλήσαμε με τον Ίλκαϊ Αλπγκιράι που παίζει στα δάχτυλα την παγκόσμια δισκογραφία και εντοπίζει «άκυρες» ομοιότητες ανάμεσα σε mega hits και ξεχασμένες ηχογραφήσεις. Είναι, όμως, πρόβλημα το να μοιάζουν τα τραγούδια μεταξύ τους;
Σύνορα η μουσική μπορεί όντως να γνώριζε πολλά κάποτε, καθώς μέχρι πριν από δύο δεκαετίες δεν υπήρχε ούτε το YouTube, ούτε οι παγκοσμιοποιημένες πλατφόρμες streaming που την έχουν κάνει ανά πάσα στιγμή και τόπο διαθέσιμη, πλέον, όμως, βρίσκεται πραγματικά «εκεί έξω» και μας περιμένει να την ανακαλύψουμε.
Αυτό, ως τεχνολογική συνθήκη, πέρα από το χάος της υπερπροσφοράς που δημιουργεί –ένα χάος που, συχνά, μας κάνει να μην καταναλώνουμε καινούργια μουσική αλλά να επιστρέφουμε στη μουσική που αγαπήσαμε στα νιάτα μας– έχει κάνει πιο εμφανές απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν το πόσο πολύ μοιάζουν (ενίοτε σε σημείο ταύτισης) οι μελωδίες κάποιων τραγουδιών.
Η μεταξύ τους ομοιότητα μπορεί να είναι τυχαία και να προκύπτει από ταύτιση στην έμπνευση, ενώ όταν μιλάμε για απλές μελωδίες –κυρίως για την ανώνυμη, παραδοσιακή μουσική πολιτισμών που δεν έχουν έρθει σε επαφή μεταξύ τους– γίνεται λόγος για «πανανθρώπινους σκοπούς». Παρ’ όλα αυτά, πριν από τη σχεδόν πλήρη παγκοσμιοποίηση της μουσικής, η ευκολία στην αντιγραφή και η δυσκολία στον εντοπισμό της είχαν ως συχνό αποτέλεσμα την κυνική εφαρμογή του αποφθέγματος του Πικάσο που θέλει τους μεγάλους καλλιτέχνες να κλέβουν και τους μέτριους να μιμούνται.
Άλλωστε, ποιος δικηγόρος από την Ινδία θα ασχολιόταν το σωτήριο έτος 1960 για το αν το «Καρδιά μου καημένη» του Στράτου Διονυσίου είχε τη μελωδία του κλεμμένη από το «Dunia me ham aaye hain» που ακουγόταν στο –υποψήφιο για Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, παρακαλώ– επικό δράμα «Mother India», που είχε πρωταγωνίστρια τη θρυλική Ναργκίς και είχε κυκλοφορήσει το 1957;
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Πλέον, αρκούν οι διευρυμένες μουσικές γνώσεις, ένα καλά εκπαιδευμένο αφτί και μία αναζήτηση στην Google για να ανακαλύψει κάποιος αν ένα, συνήθως καινούργιο, τραγούδι, που του θυμίζει κάποιο άλλο, είναι διασκευή, έχει χρησιμοποιηθεί στη σύνθεσή του ένα sample (δηλαδή μία μουσική φράση από κάποιο άλλο τραγούδι, έπειτα από άδεια) ή είναι «κλεμμένο». Κι αν δεν είναι καλός σε αυτό το «άθλημα», υπάρχουν εκατοντάδες επιτυχημένοι δημιουργοί περιεχομένου (στο YouTube, το TikTok, το Instagram) που ανεβάζουν βίντεο στα οποία «σπάνε» νέα ή παλαιότερα hits στα εξ ων συνετέθησαν.
Ένας τέτοιος δημιουργός περιεχομένου, με πολύ προπονημένο αφτί, είναι και ο 45χρονος Τούρκος Ίλκαϊ Αλπγκιράι, πρώην ραδιοφωνικός παραγωγός και μουσικός, που έχει ως μότο του στο Instagram τη φράση «the new of everything is a forgotten old» (πρόκειται για ρωσική παροιμία). Στο Instagram και τις άλλες πλατφόρμες που χρησιμοποιεί, ανεβάζει βιντεάκια με τραγούδια που η μελωδία τους είναι «ταμάμ», για να χρησιμοποιήσουμε μία τουρκική λέξη προς τιμήν του, με άλλων, ενίοτε εντελώς «κουφών» τραγουδιών.
Τον ακολουθούν, δε, πάνω από 880 χιλιάδες followers απ’ όλο τον κόσμο (οι οποίοι συνεχώς αυξάνονται), ανάμεσά τους και ο διευθυντής του «Κ» Γιώργος Τσίρος, που επικοινώνησε μαζί του για να του θέσει μία σειρά από ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.
Στα σύντομης διάρκειας βίντεο που ανεβάζει κάθεται πίσω από ένα τραπέζι, συνήθως με φόντο μία κουρτίνα, και αρχίζει το «σόου» παίζοντας τα «υπόδικα τραγούδια» ενώ ο ίδιος κάνει μούτες, χορευτικές κινήσεις ή υποκρίνεται ότι τηλεφωνεί στην αστυνομία όταν η μελωδία ενός από τα τραγούδια είναι π-ρ-ο-φ-α-ν-ώ-ς κλεμμένη από κάποιο άλλο.
Δεν ασχολείται, πάντως, μόνο με φερόμενες κλοπές πνευματικής ιδιοκτησίας. Με κάποιες από τις αναρτήσεις του δείχνει την εξέλιξης μιας μελωδίας μέσα στον χρόνο – πώς π.χ. μία «παμπάλαια» μουσική φράση, που δεν προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα (παραδοσιακά άσματα, επώνυμες συνθέσεις κλασικής μουσικής) έχει βρει τη θέση της σε σύγχρονα τραγούδια. Με άλλες, φέρνει στο φως ξεχασμένες ή αναπάντεχες διασκευές τραγουδιών ή «μαρτυράει» την πηγή των samples σε σύγχρονα τραγούδια (κάτι που είναι εύκολο να εντοπίσει ο καθένας, αρκεί να διαβάσει τα credits στη σύνθεσή τους).
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Αυτό που τον ξεχωρίζει από τους δημιουργούς περιεχομένου που ανεβάζουν βίντεο στα οποία «αποκαλύπτουν» τα (ήδη γνωστά, καθώς είναι credited) δεκάδες samples που έχει χρησιμοποιήσει π.χ. η Ντούα Λίπα στα hits της (από τραγούδια των INXS, των White Town, του Έλτον Τζον και δεν συμμαζεύεται), είναι το ότι ανακάλυψε και κάλυψε ένα κενό στην αγορά. Παρότι, λοιπόν, ασχολείται κι αυτός με τα international hits, εστιάζει, αφενός, στη μουσική παραγωγή της Τουρκίας και, αφετέρου, σε εκείνη γεωγραφικών περιοχών της δισκογραφικής «περιφέρειας» (η χάρη του εκτείνεται από τη Βραζιλία έως την Ινδονησία).
Όπως λέει στον Γιώργο Τσίρο, «γνωρίζω απίστευτα καλά την ελληνική, την ισραηλινή, την τουρκική, την ιρανική, την αζέρικη, την αρμένικη και την αραβική μουσική. Έχω στο Spotify μία μυστική λίστα, στην οποία αποθηκεύω τραγούδια εδώ και πολλά χρόνια». Σε αυτή, εικάζουμε, πως η Χάρις Αλεξίου θα έχει ιδιαίτερη θέση, καθώς από τα βίντεο που ανεβάζει φαίνεται να την αγαπάει πολύ και να της δίνει το credit όταν είναι τραγούδια που έχει εκείνη ερμηνεύσει πρώτη τα οποία φαίνεται να έχουν «εμπνεύσει» συνθέτες με τους οποίους δεν έχει καμία σχέση.
Η «ανακάλυψη» που έκανε και τον εντυπωσίασε, λέει στον Γιώργο Τσίρο, είναι το ότι η μουσική φράση από το «Gimme! Gimme! Gimme! (A man after midnight)» των Abba (κυκλ. 1979) που χρησιμοποίησε η Μαντόνα στο «Hung up» το 2005, στην πραγματικότητα ακούστηκε πρώτη φορά το 1978, στο τραγούδι «Bul bul efendi» του Μπενιαμίν Σουέμπ, ενός κωμικού ηθοποιού και τραγουδιστή από την Ινδονησία. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα ή μήπως είναι άνθρακες ο θησαυρός του;
Από τη σχετική συζήτηση που υπάρχει στο διαδίκτυο, καθώς ο Αλπγκιράι δεν είναι ο μόνος που έχει εντοπίσει την ομοιότητα ανάμεσα στα δύο τραγούδια, το «σκάνδαλο» ενδέχεται να έχει προκύψει από ένα λάθος του Spotify και άλλων πλατφορμών στη χρονολόγηση της συγκεκριμένης εκδοχής του τραγουδιού του Μπενιαμίν Σουέμπ – τέτοια λάθη είναι συχνά. Επίσης, κάποιοι μουσικόφιλοι αναφέρουν ότι ο Σουέμπ ηχογράφησε, μεν, το τραγούδι «Bul bul efendi» το 1978, αλλά χωρίς τη μουσική φράση που ακούγεται στο τραγούδι των Abba, η οποία προστέθηκε αργότερα.
Αυτό το ενδεχόμενο είναι το πλέον πιθανό, αν και με τα διαθέσιμα στο ίντερνετ στοιχεία στην αγγλική γλώσσα –στα οποία δεν υπάρχουν αναφορές για κάποια νομική κίνηση από οποιαδήποτε πλευρά, π.χ. για κάποιον εξωδικαστικό συμβιβασμό– δεν μπορούμε να βγάλουμε σίγουρο συμπέρασμα, παρότι ο Σουέμπ δεν ήταν «ένας άγνωστος καλλιτέχνης κάποιας εξωτικής χώρας» αλλά σούπερ σταρ για έναν πολιτισμό, έχοντας ηχογραφήσει 46 άλμπουμ και πρωταγωνιστήσει σε πάνω από πενήντα κινηματογραφικές ταινίες – μάλιστα, η Google πριν από τέσσερα χρόνια του αφιέρωσε ένα doodle της.
Από τα άλλα εντυπωσιακά «ξεμπροστιάσματα» του Αλπγκιράι ξεχωρίζει εκείνο της ομοιότητας μίας μουσικής φράσης του «Smoke on the water» των Deep Purple με ένα κομμάτι από τη μελωδία του «Maria Moita», μιας μπόσα νόβας του Κάρλος Λίρα (και γι’ αυτή την ομοιότητα υπάρχει μία μεγάλη συζήτηση στο διαδίκτυο).
Πάντως, δεν απολαμβάνουν όλοι τα «αποκαλυπτικά» βίντεο του Αλπγκιράι, καθώς ο ίδιος έχει γίνει αποδέκτης μίας σειράς από αρνητικά σχόλια, ειδικά όταν δείχνει ότι επιτυχίες Τούρκων σούπερ σταρ είναι «κλεμμένες». Μία τέτοια περίπτωση είναι του «Zor kadin» (1999) της Σερτάμπ, που κατά σημεία ακούγεται ίδιο με το «Nocturno» (1993) της Ισραηλινής Νόα.
Ελληνίδα τραγουδίστρια της ποπ με μεγάλες επιτυχίες τη δεκαετία του 1990, η οποία δεν θέλει να αναφερθεί το όνομά της στο ρεπορτάζ, μου αναφέρει ότι, την εποχή που ήταν «μέσα στα πράγματα» (πλέον έχει αλλάξει επάγγελμα), τα εκατέρωθεν, uncredited, «δάνεια» ανάμεσα σε χώρες με παρόμοια μουσικά γούστα ήταν μία ευρέως διαδεδομένη πρακτική.
Εν αγνοία της, είχε και η ίδια ηχογραφήσει «κλεμμένα» τραγούδια ενώ ένα, τουλάχιστον, δικό της τραγούδι είχε «κλαπεί» από μία Σέρβα ποπ σταρ. Ο Αλπγκιράι, πάντως, δεν έχει σκοπό να προσβάλει κανέναν με τα «ξεμπροστιάσματά» του. Αυτό που θέλει είναι να κάνει γνωστή την ύπαρξη λιγότερο γνωστών ή παραγνωρισμένων δημιουργών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η πρακτική της μίμησης, άλλωστε, βοηθάει τη μουσική να εξελιχθεί και τα νέα τραγούδια να φτάσουν σε περισσότερα αφτιά. Το δεύτερο συμβαίνει επειδή έχουμε την τάση να μας αρέσουν τραγούδια που μοιάζουν με τραγούδια που μας έχουν ήδη αρέσει – σε αυτή την παραδοχή, ας το έχουμε στο μυαλό μας αυτό, βασίζεται τόσο η ευρεία διάδοση της χρήσης των samples (π.χ. σε 10 από τα 16 τραγούδια του άλμπουμ «Renaissance» της Μπιγιονσέ αναφέρονται στα credits τους, συνολικά, 22 πηγές –samples ή άλλο υλικό– από παλαιότερα τραγούδια), αλλά και η επιτυχία των αλγόριθμων που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες streaming μουσικού περιεχομένου.
Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι η «ξεπατικωτούρα» αλλά η μη απόδοση του credit, σε ηθικό, νομικό και οικονομικό επίπεδο. Ο Αλπγκιράι δεν έχει ακόμη πυροδοτήσει κάποια διαμάχη ανάμεσα σε καλλιτέχνες με τα βίντεο που ανεβάζει, παρ’ όλα αυτά, μέσα στα χρόνια, δεν είναι λίγες οι φορές που επώνυμοι συνθέτες έχουν βρεθεί στα δικαστήρια ερίζοντας για το «ποιανού είναι το τραγούδι». Ανάμεσά τους ο Διονύσης Σαββόπουλος για το «Ντιρλαντά» και ο Vangelis για το «Chariots of fire», υποθέσεις που στην εποχή τους προκάλεσαν το έντονο ενδιαφέρον των ΜΜΕ. Όταν, πάντως, το ζήτημα της μη απόδοσης του credit είναι λυμένο, το feed του Αλπγκιράι, όπως και των υπόλοιπων δημιουργών περιεχομένου που κάνουν την ίδια δουλειά με αυτόν, μπορεί να αποτελέσει, με το χέρι στην καρδιά, μία απόλαυση χωρίς ενοχές.
Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0
Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
