Παρασκευή βράδυ και στον κινηματογράφο Mikro-kosmos, επί της λεωφόρου Συγγρού, εντοπίσαμε άτομα διαφόρων ηλικιών (κυρίως μεγαλύτερων), που θα παρακολουθούσαν το Dourgouti Town, το λαϊκό ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Μπαβέλλα. Η τελευταία δουλειά του σκηνοθέτη, που έκανε πρεμιέρα πριν από μία εβδομάδα, καταγράφει το ιστορικό της συνοικίας του Νέου Κόσμου. Μέσα από αρχειακό υλικό και εξομολογήσεις ανθρώπων που ζούσαν στην περιοχή, που λέγεται πως πήρε το όνομά της από την αθηναϊκή οικογένεια Δουργούτη ή Δουρούτη, στην οποία ανήκε, ο σκηνοθέτης ξετυλίγει το κουβάρι από τη θεμελίωση της προσφυγικής παραγκούπολης, που στέγαζε κυρίως Αρμένιους και Μικρασιάτες πρόσφυγες κάτω από τη σκιά του λόφου του Φιλοπάππου. Μεγάλο μέρος του φιλμ αφορά την ιστορία του αιματηρού μπλόκου της 9ης Αυγούστου του 1944 και στην καταστροφική πυρκαγιά που προκάλεσαν οι ναζί κατακτητές. Προς το τέλος, πληροφορούμαστε για την πορεία της μετεξέλιξης του Δουργουτίου στη συνοικία με τα χαρακτηριστικά συγκροτήματα μπαουχάους και μοντερνιστικών πολυκατοικιών και για το παρόν της. Βγαίνοντας από τον κινηματογράφο σοφότεροι επί του Δουργουτίου, προγραμματίσαμε να κάνουμε μια μικρή βόλτα στην ιστορική συνοικία το επόμενο πρωί.
«Εκτός Αθήνας»
Τα όρια του Δουργουτίου παραμένουν μέχρι και σήμερα αδιευκρίνιστα. Ωστόσο, όσοι τόλμησαν να το οριοθετήσουν το τοποθέτησαν ανάμεσα στη λεωφόρο Συγγρού και τις οδούς Λαγουμιτζή, Μήτρου Σαρκουδίνου και Κασομούλη. Δηλαδή, στο συγκρότημα κατοικιών που διχοτομούνται από δρόμους με ασυνήθιστα ονόματα, που δεν συναντώνται σε καμία ελληνική πόλη (όπως Στρογκόνοφ, Ντεκάρτ, Ντιμόν, Σμιθ).
Διασχίζοντας σαββατιάτικα την υπόγεια διάβαση της Συγγρού, παράλληλα με τα αυτοκίνητα που ανεβαίνουν την οδό Καλλιρρόης, είναι πολύ πιθανό να συναντήσει κανείς ανθρώπους που σέρνουν καρότσια λαϊκής, λόγω της αγοράς που στήνεται παραδοσιακά κατά μήκος των οδών Σαρκουδίνου και Κασομούλη. Το πέρασμα οδηγεί στην προσφάτως αναβαθμισμένη πλατεία Αρμένιων, μπροστά από το κτίριο όπου υπήρχε το λεγόμενο «Τείχος του Αίσχους», μια εφήμερη συρμάτινη κατασκευή που τοποθετήθηκε την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων, η οποία είχε στόχο να «κρύψει» από τους τουρίστες την άθλια κατάσταση των πολυκατοικιών του Δουργουτίου. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, οι ενέργειες των κατοίκων οδήγησαν στην άρση του συρμάτινου πλέγματος την περίοδο της πανδημίας.
Περπατώντας ανάμεσα στις πολυκατοικίες, επικρατεί μια αίσθηση πως βρισκόμαστε εκτός Αθήνας. Χρωματιστές μπουγάδες που κρέμονται σε σκοινιά για να στεγνώσουν, γλάστρες με λουλούδια μεταμορφώνουν το ξεφλουδισμένο γκρίζο των μπαλκονιών, ηλικιωμένοι άνθρωποι που συχνάζουν κάτω από τη σκιά των δέντρων στους μικρούς ελεύθερους χώρους ανάμεσα στις πολυκατοικίες και σκυλιά στις πρασιές που γαβγίζουν σε κάθε περαστικό που περπατάει παραπέμπουν στον μικρόκοσμο ενός χωριού, παρόλο που το Σύνταγμα βρίσκεται τρεις σταθμούς μακριά με το μετρό. Βέβαια, η θέα του ξενοδοχείου Ιντερκοντινένταλ με τα βαν των τουριστών προσγειώνει αμέσως στην αθηναϊκή πραγματικότητα, όπως και οι φωνές των παραγωγών από τη γειτονική λαϊκή αγορά.
Γύρω από τον μικρόκοσμο της λαϊκής
Οι πάγκοι με τα τρόφιμα στήνονται κατά μήκος της Μήτρου Σαρκουδίνου, ενώ οι πωλητές υφασμάτων, ρούχων και διάφορων αντικειμένων απλώνουν την πραμάτεια τους στο πεζοδρόμιο της οδού Κασομούλη, πλάι στις ράγες που διέρχεται το τραμ. Πολλοί παρκάρουν τα μηχανάκια τους εκεί, ενώ κάποια αυτοκίνητα εκμεταλλεύονται την αραιή συχνότητα των δρομολογίων και χρησιμοποιούν τις ράγες, για να φτάσουν στην οδό Ηλία Ηλιού στον Νέο Κόσμο.
Ο φωτογράφος Άγγελος Μπαράι, που απαθανατίζει τη βόλτα μας, δείχνει το μπαλκόνι του προσφυγικού διαμερίσματος στο οποίο πρωτοέμεινε όταν ήρθε από το Φιέρι της Αλβανίας το 1998. Οι μυρωδιές από τα φαγητά των γειτόνων του που είχαν καταγωγή από το Πακιστάν τού έχουν χαραχτεί στη μνήμη για μια ζωή. Ακριβώς απέναντι, μια παρέα Αλβανών συνταξιούχων παίζει ντόμινο στο παγκάκι. «Αν κάνεις μια βόλτα τα απογεύματα, θα πετύχεις πολλούς να παίζουν», μας λέει ένας από αυτούς, ο οποίος ζει εδώ και χρόνια στη γειτονιά. Το παιχνίδι τους χαρακτηρίζεται από στρατηγική, ενώ σημειώνουν πόντους σε ένα χαρτί.
Κυρίως οι μεγαλύτεροι γνωρίζουν ποια περιοχή του Νέου Κόσμου θεωρείται Δουργούτι. Οι νεότεροι δεν έχουν αυτή τη γνώση. Πίσω από τις πορτοκαλί ομπρέλες της λαϊκής, στο γήπεδο μπάσκετ της Κασομούλη, προπονείται η παιδική ομάδα μπάσκετ του Θριάμβου, ένα ιστορικό σωματείο της Αθήνας με δράση από το 1930.
Η Σταματίνα Σκοπελίτου παρακολουθεί τον εγγονό της που προπονείται εκεί και θυμάται από τις αφηγήσεις των γονιών της που ζούσαν εκεί τη φτώχεια που μάστιζε το Δουργούτι. «Φτώχεια, δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και ανέχεια. Παρ’ όλα αυτά, όμως, κρατάω την καλή σχέση μεταξύ των γειτόνων και την αλληλοβοήθεια που τους χαρακτήριζε». Η κόρη της, Κατερίνα Τομαή, γέννημα-θρέμμα της μοντέρνας φάσης του Δουργουτίου, θυμάται έντονα τις βόλτες με το ποδήλατο που μπορούσε να κάνει στη γειτονιά. Όλα αυτά ανήκουν πια στο παρελθόν.
Σε κάποιες από τις εισόδους των πολυκατοικιών που στεγάζουν κατοίκους από την Ελλάδα, την Αρμενία, τα Βαλκάνια και τον αραβικό κόσμο, θα πετύχει κανείς τις χαρακτηριστικές κλειδοθήκες, που παραπέμπουν στην ύπαρξη διαμερισμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Με πληροφορίες κατοίκων, οι τουρίστες επιλέγουν να μείνουν στο Δουργούτι για τον εναλλακτικό χαρακτήρα του και την κοντινή απόσταση με το κέντρο της Αθήνας. Τα νέα μπαρ και εστιατόρια, καθώς και η Στέγη, έχουν στρέψει εδώ και χρόνια την προσοχή στον Νέο Κόσμο.
Μάλιστα, πολλοί ξένοι έχουν ανακαλύψει και το κεμπάπ του Τόμας. Κοιτούν το μενού στα αγγλικά και επιλέγουν τη σίγουρη λύση ενός ζουμερού τυλιχτού με κεμπάπ από αρνίσιο και μοσχαρίσιο κρέας, ντομάτα και κρεμμύδι. Το καταβροχθίζουν στο λεπτό και λεκιάζονται. Παραδίπλα, ένα ζευγάρι Νεοσμυρνιωτών που επισκέφθηκαν τη λαϊκή αγορά για τα ψώνια της εβδομάδας κάνουν μια στάση για κεμπάπ, εκφράζοντας περιπαικτικά ένα μικρό παράπονο στους ιδιοκτήτες: η πολυκατοικία τους εμπίπτει σε ζώνη όπου οι διανομείς του ψητοπωλείου δεν κάνουν ντελίβερι. Η ιδιοκτήτρια υπόσχεται επαναπροσδιορισμό των ορίων και ακούγονται γέλια. Κατά τις δύο το μεσημέρι, που η γειτονιά ερημώνει και οι παραγωγοί ξεστήνουν τους πάγκους, είναι το σημάδι μας για να αποχωρήσουμε. Κατεβαίνουμε στην υπόγεια διάβαση, ρίχνοντας μία ακόμα ματιά πίσω μας στις πολυκατοικίες της γειτονιάς.
Έξι στάσεις στο Δουργούτι
Για βότανα και μυρωδικά στο Daphnis and Chloe (Μανδροκλέους 19)
Για speciality κόκκους και καλοφτιαγμένο καφέ στο Roasting Warehouse (Ντελακρουά 2)
Για κοκτέιλ σε μια φροντισμένη αυλή στο Τέρας (Θεοδωρήτου Βρεσθένης 45)
Για μοντέρνα ελληνική κουζίνα στο ΦΙΤΑ (Ντουρμ 1)
Για να γίνεις μέλος της δραστήριας Λέσχης Ελλήνων Μοτοσυκλετιστών στο ΛΕΜΟΤ (Σφιγγός 13)
Για ορίτζιναλ και ζουμερό κεμπάπ στον Τόμας (Μ. Σαρκουδίνου 49)
