Ίσως θα δυσκολευτείτε να μαντέψετε τι κοινό έχουν οι Μαλδίβες, η Βενετία, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι της Αυστραλίας και οι παγετώνες των Γαλλικών Άλπεων και του Καναδά. Εδώ και λίγα χρόνια, όλα αυτά τα μέρη αποτελούν μέρος μιας μακράς –συνεχώς εμπλουτιζόμενης– λίστας τουριστικών προορισμών «τελευταίας ευκαιρίας». Πρόκειται για περιοχές του πλανήτη που αλλάζουν σταδιακά και όλο και ταχύτερα φυσιογνωμία, λόγω της κλιματικής κρίσης, χάνοντας τα ιδιαίτερα κλιματολογικά, εδαφολογικά και άλλα χαρακτηριστικά τους, ενώ κάποιες από αυτές πιθανολογείται ότι ενδέχεται τις επόμενες δεκαετίες να εξαφανιστούν από την επιφάνεια του πλανήτη. Πρόκειται με λίγα λόγια για προορισμούς με «ημερομηνία λήξης». Για τον λόγο αυτόν, εκατομμύρια άνθρωποι σπεύδουν να τις επισκεφθούν ώστε να καταγράψουν στη μνήμη και στη συλλογή φωτογραφιών τους την παρουσία τους εκεί πριν χαθούν για πάντα, δημιουργώντας ένα τρεντ που έλαβε την εύγλωττη ονομασία «τουρισμός τελευταίας ευκαιρίας».
Ανάμεσά τους βρίσκονται οι περιοχές που προαναφέραμε, αλλά και παγωμένες εκτάσεις στην Ισλανδία και στην Αλάσκα, οι παγετώνες του όρους Κιλιμάντζαρο, τα νησιά Γκαλαπάγκος κ.ά. Κυρίως οι δημοσιεύσεις των χρηστών των σόσιαλ μίντια αλλά και τα ρεπορτάζ των μέσων ενημέρωσης και συχνά οι προειδοποιήσεις των επιστημόνων αρκούν για να βάλουν αυτές τις περιοχές στο ραντάρ των ταξιδιωτών που από επισκέπτες αναψυχής μετατρέπονται σε τουρίστες «τελευταίας ευκαιρίας». Τα στοιχεία μάλιστα δείχνουν ότι η επισκεψιμότητα αυτών των προορισμών μεγαλώνει με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τη γενικότερη αυξητική τάση που καταγράφει ο παγκόσμιος τουρισμός.
Περισσότερα έσοδα και κίνδυνοι
Οι αυξημένες ροές τουριστών σε αυτές τις περιοχές του πλανήτη προσφέρουν σημαντική τόνωση των τοπικών οικονομιών. Οι ντόπιοι πληθυσμοί καλωσορίζουν τους χιλιάδες επισκέπτες και τα έσοδα, τα οποία για κάποιους είναι η μόνη πηγή εισοδήματος. Επίσης, μέρος των εσόδων συχνά αξιοποιείται για τη χρηματοδότηση των φορέων διαχείρισης και προστασίας των περιοχών αυτών. Φυσικά, ταυτόχρονα, οι τουριστικές υποδομές γιγαντώνονται για να ικανοποιήσουν την αυξημένη ζήτηση και να βελτιώσουν την εμπειρία.
Αυτό που συχνά παραλείπεται στον σχεδιασμό είναι η λήψη περισσότερων και αυστηρότερων μέτρων ασφαλείας, που αποδεικνύονται απαραίτητα όσο ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός επισκεπτών διεκδικεί μια βόλτα στις παγωμένες εκτάσεις και στις αιώνιες σπηλιές ή στα γαλαζοπράσινα νερά και στον σαγηνευτικό κόσμο του βυθού. Ήδη στην ειδησεογραφία έχουν καταγραφεί ατυχήματα –κάποια μοιραία– επισκεπτών και προβληματισμός για την ανάγκη να επανεξεταστούν οι διαδρομές που ακολουθούν οι ξεναγήσεις, η ανθεκτικότητα των υποδομών και το πρόγραμμα συντήρησής τους, το προφίλ των επισκεπτών που επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση «για μια τελευταία ματιά».
Μέσο ευαισθητοποίησης;
Κι ενώ αυτή η τάση μοιάζει αρκετά νοσηρή, υπάρχουν έρευνες που αποκαλύπτουν μια απρόσμενα θετική πλευρά της. Η ανακάλυψη των περιοχών των οποίων τη μοναδικότητα και την ομορφιά απειλεί να εξαφανίσει η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ένα αναντικατάστατο βίωμα που μπορεί να οδηγήσει σε μια πολύτιμη συνειδητοποίηση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Σε έρευνα μεταξύ των θερινών επισκεπτών του δημοφιλούς παγετώνα Mer de Glace στις Γαλλικές Άλπεις, το 80% δήλωσε ότι θα προσπαθούσε να μάθει περισσότερα για την προστασία του περιβάλλοντος και πώς θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτήν, το 82% ότι θα σταματούσε να επισκέπτεται παγετώνες αν αυτό θα βοηθούσε στη σωτηρία τους και το 77% ότι θα περιόριζε την κατανάλωση νερού και ενέργειας.
Σε έρευνα μεταξύ των θερινών επισκεπτών του Mer de Glace στις Γαλλικές Άλπεις, το 82% δήλωσε ότι θα σταματούσε να επισκέπτεται παγετώνες αν αυτό θα βοηθούσε στη σωτηρία τους.
Το παράδοξο
Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και οι πιο καλοπροαίρετοι και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι επισκέπτες αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν την ηθική παραδοξότητα που συνοδεύει τον τουρισμό τελευταίας ευκαιρίας. Η παρουσία χιλιάδων επισκεπτών σε αυτά τα επιβαρυμένα οικοσυστήματα μπορεί να επισπεύσει την αλλοίωση και τον αφανισμό τους, για τον οποίο αυτοί οι ίδιοι επισκέπτες θρηνούν. Το ανθρακικό αποτύπωμα των μετακινήσεων, συνήθως με αεροπλάνο και αυτοκίνητο, από και προς αυτούς τους υπό εξαφάνιση προορισμούς εντείνει το πρόβλημα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου –έχει υπολογιστεί ότι τα ταξίδια ευθύνονται για το 8-11% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου– που προκαλούν ακριβώς εκείνα τα προβλήματα που απειλούν εξαρχής την ύπαρξη αυτών των περιοχών, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
