«Όπως και να έχει, το οχυρό θα γίνει δικό μας», λέει ο Μπλεκ καθώς πυροβολεί ενάντια στους Άγγλους στρατιώτες με το ντουφέκι του. «Ζήτω η επανάσταση!» φωνάζουν οι σύντροφοί του, έχοντας πάρει κουράγιο από τον αρχηγό τους. Βρισκόμαστε στα τέλη του 18ου αιώνα, κάπου στα νότια σύνορα του Καναδά, εκεί όπου οι άποικοι αγωνίζονται για την ελευθερία τους ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Ή αλλιώς στις σελίδες του ομώνυμου κόμικ, που φέτος κλείνει 70 χρόνια ανελλιπούς έκδοσης. Στην περιπέτεια με τίτλο Λαχτάρα για τη Λευτεριά (εκδ. Μικρός Ήρως), που κυκλοφόρησε επ’ αφορμή της επετείου, τα δομικά στοιχεία είναι όλα εκεί: ο αγώνας για αυτονομία, οι νικηφόρες μάχες ενάντια σε κάθε προγνωστικό, οι προδοσίες, οι δεσποσύνες σε κίνδυνο, το παρεΐστικο χιούμορ, οι μοχθηροί «κακοί» που δεν διστάζουν να πάρουν αμάχους ως αιχμαλώτους, οι «καλοί» που υπακούν σε έναν κώδικα υψηλών ιδανικών και αυτοθυσίας.
Για όσους δεν γνωρίζουν τον Μπλεκ, ίσως αυτά να μη λένε τίποτα. Για όσους από εμάς όμως κοιτούσαμε τα σταντ των περιπτέρων με μάτια όλα λαχτάρα, αποτελούν εισιτήριο για ένα ταξίδι στη χώρα της νοσταλγίας. Πώς όμως συνδέεται το ιταλικό δημιουργικό δαιμόνιο με τα παιδικά χρόνια των άνω των 35 Ελλήνων αναγνωστών και πώς σχετίζεται το ελληνικό πνεύμα ανυπακοής με την ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών; Στα κόμικς όλα είναι δυνατά.
Η Αγία Τριάδα των ΈσεΓκέσε
Η Αγία Τριάδα των ΈσεΓκέσε«Μεταξύ Οκτωβρίου 1954 και Ιανουαρίου 1965, οι Σινκέτο, Γκουτσόν και Σαρτόρις ολοκλήρωσαν 540 άλμπουμ του Il Grande Blek σε μορφή στριπ, χωρισμένα σε είκοσι επτά ιστορίες ή, αν προτιμάτε, είκοσι επτά μακρο-επεισόδια», διαβάζουμε στην εισαγωγή του τόμου, την οποία υπογράφει ο Γκαμπριέλε Φερέρο. Λίγο αργότερα, η δημιουργική τριάδα, πιο γνωστή ως ΈσεΓκέσε (EsseGesse), θα ερχόταν σε ρήξη με τον εκδοτικό ιταλικό οίκο, αφού, όπως είχε δηλώσει ο Ντάριο Γκουτσόν σε συνέντευξή του, «η απληστία κάποιων εκδοτών είναι τόσο μεγάλη που, αφού πλουτίσουν σε υπερβολικό βαθμό από το έργο των συνεργατών τους, δεν προτίθενται να τους ανταμείψουν καταλλήλως».
Αν και αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να αποτελέσει το κύκνειο άσμα του μακρυμάλλη ήρωα με τα υπερμεγέθη μπράτσα και το γούνινο καπέλο, λίγα χρόνια αργότερα ο Μπλεκ θα άνοιγε τα φτερά του και θα πετούσε πέρα από τα ιταλικά εκδοτικά σύνορα. Επόμενοι σταθμοί του; Γαλλία, Γιουγκοσλαβία και, φυσικά, Ελλάδα. «Ο συνολικός αριθμός ιστοριών Μπλεκ που έχουν φτιαχτεί παγκοσμίως είναι 379», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Λεωκράτης Ανεμοδουράς, εκδότης του Μικρού Ήρωα.
Καθόλου άσχημα, δηλαδή, για έναν χαρακτήρα που θύμιζε κάτι ανάμεσα σε Ρομπέν των Δασών και Κόναν τον Βάρβαρο, σε κάπως πιο εξευγενισμένη μορφή, αφού προτιμούσε να μάχεται με τις γροθιές του αντί με τουφέκια και μαχαίρια (όχι, βέβαια, ότι δίσταζε να τα πιάσει στα χέρια του). Οι ιστορίες του ήταν ένας είδος πρώιμου γουέστερν που έφεραν και φέρνουν τους νεαρούς αναγνώστες σε επαφή με τους θρύλους αλλά και τις πραγματικές ιστορίες της Βορείου Αμερικής. Ναι, ήταν πολύ συχνά απλοϊκές. Την ίδια στιγμή όμως είχαν κάτι πιο σημαντικό: ήταν «χορταστικές» με απλό και απέριττο τρόπο.
Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιζαν και οι πιστοί σύντροφοι του ήρωα: ο Ρόντι Λάσιτερ, ένας αξιαγάπητος πιτσιρικάς με φακίδες που δεν μεγάλωνε ποτέ, και ο Καθηγητής Μυστήριο, ένα πρωτότυπο μείγμα επιστήμονα-γητευτή που στον (λίγο) ελεύθερο χρόνο του εξελισσόταν σε μπον βιβέρ. Όλοι μαζί ταξίδευαν από δάσος σε δάσος, από πανδοχείο σε πανδοχείο, από περιπέτεια σε περιπέτεια και από μάχη σε μάχη ενάντια σε φοβερούς και τρομερούς «κακούς», έχοντας πάντα στο μυαλό έναν και μοναδικό σκοπό: την Ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μια ανάσα ελευθερίας
Μια ανάσα ελευθερίας«Σκέφτηκα λοιπόν: αν βρω ένα ανάγνωσμα, όπου να αγωνίζονται για την ελευθερία οι Αμερικανοί, η λογοκρισία της Χούντας δε θα μου το απαγορεύσει», έγραφε ο Στέλιος Ανεμοδουράς στο editorial του για τα 15 χρόνια του περιοδικού στην Ελλάδα, το 1984. Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και δημιουργός του Μικρού Ήρωα ήταν εκείνος που έφερε τον Μπλεκ στη χώρα μας. Και το έκανε για να «αντικαταστήσει» τρόπον τινά το δικό του δημιούργημα, το οποίο είχε πέσει θύμα της λογοκρίσιας των Συνταγματαρχών. «Ο Μπλεκ ως Αμερικανός επιτρεπόταν να λέει πράγματα που απαγορεύονταν στα χείλη ενός Έλληνα», συμπλήρωνε με νόημα στο κείμενό του.
«Δεν πρόκειται να εκδώσω κάτι που δεν θα δώσω στο παιδί μου να το διαβάσει»: αυτό ήταν το μότο του, σύμφωνα με τον σημερινό εκδότη και εγγονό του. «Είχε ιδιαίτερες ευαισθησίες όσον αφορά το περιεχόμενο, ακριβώς επειδή ήταν και ο ίδιος συγγραφέας. Επιμελούνταν τις εκδόσεις αυτές με πολύ μεράκι και πολλή προσοχή. Ίσως γι’ αυτό και να ήταν τόσο επιτυχημένες», λέει ο Λεωκράτης Ανεμοδουράς.
«Σκέφτηκα λοιπόν: αν βρω ένα ανάγνωσμα, όπου να αγωνίζονται για την ελευθερία οι Αμερικανοί, η λογοκρισία της Χούντας δε θα μου το απαγορεύσει». ― Στέλιος Ανεμοδουράς, ο πρώτος εκδότης του Μπλεκ στην Ελλάδα
Τα αριθμημένα τεύχη του Μπλεκ στην Ελλάδα έχουν φτάσει στον αριθμό 1.668, περνώντας από πολλές και διαφορετικές φάσεις. Μάλιστα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίοδος που, ακολουθώντας τις επιταγές των ’80s, το Μπλεκ έγινε πολυθεματικό περιοδικό. Τότε, κυκλοφορούσε με εξώφυλλο τον Δημήτρη Σαραβάκο, έδινε αφίσες ως δώρο, φιλοξενούσε αφιερώματα σε αθλητές αλλά και άλλα κόμικς: Ερίκ Καστέλ, Φλας Γκόρντον, Τερματοφύλακας Γιατρός κ.ά. Κάπως έτσι, τα φύλλα του Μπλεκ ξεπερνούσαν ακόμα και τα 100.000 (!) τη δεκαετία του 1980, ενώ στα ’70s κυμαίνονταν ανάμεσα στις 30 και τις 40.000. «Οι πωλήσεις σε σχέση με την αναγνωσιμότητα ήταν κάτι τελείως διαφορετικό», σημειώνει ο Λεωκράτης Ανεμοδουράς. «Το Μπλεκ κυκλοφορούσε χέρι με χέρι, με αποτέλεσμα ο αριθμός των αναγνωστών να είναι υπερπολλαπλάσιος σε σχέση αυτόν των αντιτύπων».
Οι άγραφοι κανόνες
«Καθαρές γραμμές των χαρακτήρων, τέσσερα με έξι καρέ ανά σελίδα, πολλά close-up των κεντρικών ηρώων, “κακοί” με σατανικό χαμόγελο ή ουλές σε αντιδιαστολή με τις καλοσυνάτες φυσιογνωμίες των “καλών”» είναι κάποιοι από τους άγραφους σχεδιαστικούς κανόνες που ακολουθούσε στα χρόνια της ακμής του το Μπλεκ, σύμφωνα με τον Κώστα Φραγκιαδάκη, σχεδιαστή κόμικς, που τα τελευταία χρόνια σχεδίασε και ο ίδιος περιπέτειες του μακρυμάλλη ήρωα. Γιατί όμως ένας ιταλικός εκδοτικός οίκος να επενδύσει σε έναν Αμερικανό ήρωα; «Οι ιστορίες του Μπλεκ διαδραματίζονται στις αρχές της Αμερικής, όπου η ευρωπαϊκή επιρροή ήταν ακόμη ισχυρή. Η επένδυση δεν είναι τόσο σε έναν Αμερικανό ήρωα όσο σε ένα σύμβολο που μπορεί να οριστεί ως παγκόσμιο», απαντάει ο Τζιάνι Μπόνο, σημερινός εκδότης του ήρωα στις Ιf Edizioni.
Αν κάποιος ρίξει μια ματιά στα παλιά εξώφυλλα, κατακλύζεται από αίσθημα νοσταλγίας και vintage απόλαυσης. Την ίδια στιγμή, όμως, είναι φανερό ότι οι ιστορίες δεν ξεφεύγουν από ένα μανιχαϊστικό πλαίσιο. Δύσκολα, λοιπόν, αφορούν έναν σημερινό έφηβο που έχει συνηθίσει σε πολύ πιο σύνθετες ιστορίες. Σωστά; «Είναι ένα μοντέλο που έχει ξεπεραστεί», παραδέχεται ο Λεωκράτης Ανεμοδουράς. «Η σχεδιαστική προσέγγιση του Μπλεκ μπορεί εύκολα σήμερα να χαρακτηριστεί ως “αφελής” ή και “παιδική”, πράγμα βέβαια που την εποχή που το κόμικ ευδοκιμούσε αποτελούσε ίσως ένα από τα μεγαλύτερα προτερήματά του», συμπληρώνει ο Κώστας Φραγκιαδάκης, δείχνοντας την άλλη όψη του νομίσματος.
Τι νόημα έχει σήμερα;
Σήμερα, το Μπλεκ εκδίδεται κάθε τέσσερις μήνες και γίνεται μεγάλη προσπάθεια για να πουλήσει 1.500 φύλλα, σύμφωνα με τον εκδότη του. Πού απευθύνονται λοιπόν οι σημερινές επανεκδόσεις; «Όταν εκδίδουμε κάτι που αφορά το παρελθόν, απευθυνόμαστε βασικά στο κοινό ηλικίας άνω των 35. Η πραγματικά ειλικρινής απάντηση όμως είναι άλλη: το βγάζουμε για εμάς, για να αναβιώσουμε τα παιδικά μας χρόνια. Εγώ, ως εκδότης, θέλω να νιώσω ξανά το ίδιο συναίσθημα. Αν, τώρα, το Μπλεκ βρεθεί και στα χέρια των παιδιών των αναγνωστών, τότε ακόμα καλύτερα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ανεμοδουράς. «Η αξία του συγκεκριμένου κόμικ έγκειται στη στοργή που νιώθουν πολλές γενιές αναγνωστών γι’ αυτό, αλλά και στη δυνατότητα να το μοιραστούν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα», συμπληρώνει ο Τζιάνι Μπόνο.
Προσωπικά, διαβάζοντας το επετειακό τεύχος, ερχόμουν όλο και πιο κοντά στα καλοκαίρια των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού. Όταν μια παρέα τεσσάρων παιδιών έψαχναν μετά μανίας στα περίπτερα για να βρουν τόμους του Μπλεκ. Και μετά το μπάνιο και το μεσημεριανό φαγητό, βυθίζονταν αργά και απολαυστικά σε περιπέτειες στα δάση του Μέιν, όπου ένας ξανθομάλλης επαναστάτης με τεράστια μπράτσα τα έβαζε ξανά και ξανά με τους «κακούς» Άγγλους που είχαν υποδουλώσει την πατρίδα του. Ακούγεται απλοϊκό, αλλά είναι μια αναγνωστική εμπειρία που ελπίζω να ζήσει μια μέρα ο δύο χρονών γιος μου· δεν το θεωρώ πιθανό, αφού ο κόσμος των κόμικς έχει προχωρήσει πολύ, σίγουρα όμως θα το ήθελα.
Η επετειακή έκδοση για τα 70 χρόνια του ήρωα φιλοξένησε την περιπέτεια Λαχτάρα για τη λευτεριά, σε σενάριο Ντάριο Γκουτσόν και Μάριο Βόλτα. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως.
