Χωρίς καμία διάθεση σαρκασμού (απέναντι στο σύμπαν) έπειτα από μία ακόμα χρονιά που ο Χαρούκι Μουρακάμι δεν κέρδισε το Νόμπελ, διάβασα αυτό το παλιότερο μυθιστόρημά του που μόλις επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Γραμμένο το 1992, δηλαδή μετά τον θρίαμβο του Νορβηγικού δάσους, το Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου, είναι το λιγότερο μουρακαμικό μυθιστόρημα του Μουρακάμι (αν δεχτούμε, όπως πρέπει να κάνουμε, ως αρχετυπικό το Κουρδιστό πουλί), λείπει δηλαδή το πληθωρικό στοιχείο, η πολυπλοκότητα, ο μαγικός ρεαλισμός. Αλλά συγχρόνως είναι απολύτως χαρακτηριστικό του: ένας άντρας σε αναζήτηση του εαυτού του. Πρώτο πρόσωπο, κινηματογραφική ματιά, επιρροή από τη δυτική κουλτούρα – αν ανοίξετε το βιβλίο σε μια τυχαία σελίδα και διαβάσετε λίγες γραμμές, χωρίς να ξέρετε τι κρατάτε στα χέρια σας, θα καταλάβετε αμέσως. Είναι ένα μικρό κατόρθωμα αυτό. Μεγάλο κατόρθωμα. Ακόμα μεγαλύτερο όμως είναι το ότι δεν θα θέλετε να το αφήσετε απ’ τα χέρια σας, είτε το βρίσκετε υπέροχο είτε απλώς ενδιαφέρον.
Είναι μέγας παραμυθάς ο Ιάπωνας συγγραφέας – αυτή τη δεξιότητα τη συγκρίνω μόνο με την αντίστοιχη του Όστερ απ’ τα πολύ μεγάλα ονόματα της εποχής μας. Εν προκειμένω, λοιπόν, σ’ αυτό το σύντομο μυθιστόρημα, ο αφηγητής γεννιέται τα πρώτα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο (όπως και ο συγγραφέας), είναι μοναχοπαίδι (όπως και ο συγγραφέας), καταλήγει να είναι ιδιοκτήτης ενός τζαζ μπαρ (όπως και ο συγγραφέας), έχει μια ικανοποιητική ζωή, έναν συμπαθητικό γάμο, δύο κόρες, αρκετά χρήματα, αλλά, όπως πολύ σωστά θα μάντευε οποιοσδήποτε έχει διαβάσει έστω και ένα βιβλίο ή έχει ζήσει έστω και μία μέρα σ’ αυτόν τον κόσμο, κάτι του λείπει. Η εμφάνιση μιας παιδικής φίλης αναποδογυρίζει τον κόσμο του.
Η ιστορία μοιάζει έως τη μέση με μυθιστόρημα ενηλικίωσης, αλλά στη συνέχεια εξελίσσεται διαφορετικά, αποκτά ένα μυστήριο και μια αγωνία, γίνεται λιγότερο χαριτωμένη και περισσότερο ενήλικη. Ίσως θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τη μεγάλη πλήξη της δυτικής ζωής (παρά τα ιαπωνικά στοιχεία του, το σύμπαν του Μουρακάμι είναι επί της ουσίας δυτικό) στον μεταπολεμικό κόσμο, η οποία μπορεί να πάρει τη μορφή ενός γενικευμένου υπαρξιακού δράματος ή ακόμα και πολιτικής αλληγορίας, αλλά δεν παύει να είναι μια μάχη του ενός με τον εαυτό του. Το βιβλίο ενδείκνυται για μια ομαλή εισαγωγή στον μουρακαμικό κόσμο, αλλά και ως ένα ωραίο σφηνάκι για τους ήδη μυημένους.
Το Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.
