Ενα σχολείο-μουσείο μόλις άνοιξε τις πόρτες του στη Θεσσαλονίκη

«Στο σχολείο ήρθα πέρυσι και μπαίνοντας στο κτίριο ένιωθα πως ταξίδευα στον χρόνο. Οι συνάδελφοι μου, που ήταν χρόνια εδώ, έλεγαν ότι οι τοίχοι του, μιλούν», λέει χαρακτηριστικά η Μιχαέλα Παπαδοπούλου, διευθύντρια του 81^ου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης. Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι της στον χώρο, είχε κάνει φανερή την επιθυμία της, τόσο στους συναδέλφους της όσο και στον Σύλλογο Γονέων, να γίνει το σχολείο αυτό κάποια στιγμή και μουσείο.

Για ποιον λόγο; Μα επειδή οι αίθουσες του, πίσω από τον σοβά και τα τούβλα, κρύβουν μια αληθινή χρονοκάψουλα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Στο εσωτερικό του έχουν αποτυπωθεί σχεδόν όλες οι μελανές στιγμές του 20^ου αιώνα. «Πρόκειται για να σχολείο με πάρα πολλές αίθουσες. Οι περισσότερες ήταν κλειστές, ερμητικά κλειδωμένες», συνεχίζει. Όταν αυτές άνοιξαν, ήρθε στο φως ένα κρατητήριο, στο οποίο οι Έλληνες αντιστασιακοί φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής. «Μπαίνοντας μέσα, νιώθεις πως εδώ κάτι έχει συμβεί. Στον τοίχο αυτής της αίθουσας βρίσκονται χαραγμένα ονόματα των αντιστασιακών και η ημέρα της κράτησης τους», λέει η κ. Παπαδοπούλου. «Δίπλα στα περισσότερα, υπάρχει η χρονολογία 1943».

Ιστορία 113 χρόνων

Το 81^ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης που πλέον στεγάζει και το «Μουσείο Εθνικής Αντίστασης», λειτουργεί εδώ και 113 χρόνια. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1908 και χρηματοδοτήθηκε από πόρους εύπορων εμπόρων της εποχής από τη Θεσσαλονίκη, τα Σιάτιστα και τα Σκόπια κ.α. Η επιτροπή που σχηματίστηκε, έκανε έρανο μεταξύ των χριστιανών της πόλης και συγκέντρωσε το ποσό των 940 τουρκικών λιρών. Μαζί με άλλες 985 που πρόσφερε ο πλούσιος έμπορας από τη Μασσαλία, Βασίλης Μελάς (θείος του μακεδονομάχου Παύλου Μελά) ξεκίνησε η ανέγερση ενός διδακτηρίου.

Ζητούμενο ήταν η ενίσχυση της ελληνικής εκπαίδευσης και ταυτότητας. Στη Θεσσαλονίκη τότε υπήρχαν ήδη τέσσερες γνωστές αστικές σχολές, όταν κάπως έτσι άρχισε να φτιάχνεται άλλη μια. Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1912, ονομάστηκε «Αστική Σχολή Αναλήψεως». Τον Ιανουάριο του 1911 ο χώρος άρχισε να λειτουργεί με το όνομα «Νηπιαγωγείον Βασίλη Μελά».

«Το σχολείο είναι συνυφασμένο με όλα τα μεγάλα γεγονότα της νεότερης ιστορίας», λέει η κ.Παππαδοπούλου. «Για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα της νεότερης ιστορίας ήταν το μοναδικό σχολείο στην ανατολική Θεσσαλονίκη». Με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιτάσσεται από τους συμμάχους, ενώ λειτουργεί κατά περίπτωση ως σχολείο. Το 1922 δέχεται οικογένειες προσφύγων, οι οποίες κοιμούνται στο εσωτερικό του, ενώ στον εξωτερικό χώρο εξακολουθούν να παρακολουθούν μαθήματα τα παιδιά. Λειτούργησε κανονικά μέχρι να επιταχθεί ξανά το 1940, από τους Γερμανούς, οι οποίοι εδώ είχαν τα γραφεία τους. Κάτω, στο υπόγειο, υπήρχε το κελί της κράτησης. Λόγω του μεγέθους του – πρόκειται για ένα σχολείο 1000 τετραγωνικών μέτρων – υπήρχε κι ένα μικρό νοσοκομείο καθώς και ένα μικρό εστιατόριο για τους Γερμανούς στρατιώτες.

«Τα περισσότερα μάτια ήταν βουρκωμένα»

Στις 12 Οκτωβρίου, το 81ο Δημοτικό Σχολείο άνοιξε τις πόρτες του για τον κόσμο, τους παλιούς μαθητές και τους γείτονες, με μια εκδήλωση που έγινε σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και το Ε’ Δημοτικό Διαμέρισμα της πόλης, που στήριξαν με τη συμβολή τους την όλη προσπάθεια για την αποκατάσταση των χώρων. «Υπήρχαν μαθητές που δεν γνώριζαν ότι υπάρχει κάτω από το σχολείο αυτό το κρατητήριο», σχολιάζει η κ.Παπαδοπούλου. «Αναδείχθηκαν πάρα πολλές καινούριες ιστορίες που δεν τις ξέραμε και θα θέλαμε να τις συγκεντρώσουμε».

Παράλληλα, δημιουργήθηκε και ένα μικρό μουσείο σχολικής ζωής με πολύ παλιά αντικείμενα που δεν χρησιμοποιούνται πια για λόγους διδασκαλίας. Η μελλοντική λειτουργία του μουσείου είναι κάτι που θα συζητηθεί με τον Δήμο. «Προς το παρόν είναι πολλά τα σχολεία που έχουν εκφράσει την επιθυμία να επισκεφθούν τον χώρο και είναι όλα καλοδεχούμενα», λέει η διευθύντρια του 81^ου Δημοτικού. «Για τις ανάγκες της συντήρησης των χώρων, σε δεύτερο χρόνο, πρέπει να επιλυθούν του θέματος και ειδικοί μουσειολόγοι».

Ξεχωρίζει από την εκδήλωση τη στιγμή που τα ίδια τα παιδιά ξενάγησαν τον δήμαρχο και τους παλιούς μαθητές. «Τα περισσότερα μάτια όσων αποφοίτησαν από εδώ, ήταν βουρκωμένα. Είχαμε φτιάξει ομάδα μαθητών που ξεναγούσε και στα αγγλικά τους αλλοδαπούς γονείς. Κάθε 12^η Οκτωβρίου θα μαζευόμαστε εδώ στο σχολείο, θα αναζητούμε αναμνήσεις, θα θυμόμαστε εμείς οι μεγαλύτεροι που ξεχνάμε εύκολα και οι νεότεροι θα μαθαίνουν».

Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από το 81ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης.