Καθώς η απονομή των βραβείων στην κατηγορία της, «Ελληνικές Μικρές Ιστορίες», στις Νύχτες Πρεμιέρας την προηγούμενη εβδομάδα, έφτανε στο τέλος της, η Σοφία είχε αρχίσει να πιστεύει ότι η ταινία της, «Σπίτι», δεν θα βραβευτεί. Είχαν μείνει δύο μόνο βραβεία, τα μεγαλύτερα για τους Έλληνες μικρομηκάδες: η Χρυσή και η Αργυρή Αθηνά. Όμως, έκανε λάθος. Όταν έφτασε η ώρα της απονομής της Αργυρής Αθηνάς, η Ασημίνα Προέδρου ξεκίνησε να εξηγεί το σκεπτικό της επιτροπής: «Για τη δημιουργία ενός ελκυστικού φιλμικού σύμπαντος, μιας υβριδικής ταινίας που συνδέει με πρωτότυπο και ευαίσθητο τρόπο την αρχιτεκτονική ενός σπιτιού με τις ανθρώπινες ιστορίες και την απώλεια, και για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία “come out” που καταλήγει σε μια από τις πιο ιδιαίτερες εξομολογήσεις που έχουμε δει στον κινηματογράφο».
Πριν ακόμη προλάβει να πει το όνομά της, όλοι όσοι είχαν δει την ταινία της και βρίσκονταν στο κατάμεστο ΠΑΛΛΑΣ, το είχαν καταλάβει. Για τη Σοφία, ήταν σαν να βρίσκεται σε κάποιο από τα σουρεάλ όνειρά της, παρόλο που δεν είναι η πρώτη φορά που βραβεύεται (η πρώτη της ταινία, «Ζαμπέτα», που σκηνοθέτησε μαζί με την αδερφή της, Ελισάβετ, κέρδισε το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το 2021). Ανέβηκε στη σκηνή, πήρε το μικρόφωνο και το πρώτο πράγμα που είπε ήταν: «Δεν το περίμενα». Τι άλλο όμως έχει να πει για την ιδιαίτερη ταινία της;
Κάπου έγραψες πως το ότι βρέθηκες στη σκηνή με τα συγκεκριμένα μέλη της κριτικής επιτροπής (σ.σ. Πρόεδρος ήταν η Ασημίνα Προέδρου και μέλη οι Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Σοφία Κόκκαλη, Αλέξανδρος Διακοσάββας και Παύλος Παυλίδης) θα μπορούσε να είναι εύκολα κάποιο όνειρο που βλέπεις το βράδυ.
Ναι, επειδή τα όνειρά μου είναι συνήθως πολύ σουρεάλ. Θα μπορούσε πολύ εύκολα να ξεκινάει ένα όνειρό μου έτσι. Όταν ανακοινώθηκε η Αργυρή Αθηνά, η τελετή έφτανε προς το τέλος και δεν περίμενα ότι θα βραβευτούμε. Φυσικά, και χάρηκα φοβερά. Όχι γενικά και αόριστα, γιατί το ότι βραβεύεται μια ταινία είναι κάπως υποκειμενικό. Χαίρομαι πολύ που πήραμε βραβείο στο συγκεκριμένο φεστιβάλ και από τη συγκεκριμένη επιτροπή, την οποία θαυμάζω πολύ και εκτιμώ. Ήρθε σε μια στιγμή που βιώνω μια περίοδο απαισιοδοξίας και μου έδωσε μια ένεση πλασματικής αισιοδοξίας.
Σε τι κατηγορία θα ενέτασες το «Σπίτι»;
Γενικά, δεν μου αρέσει να κατηγοριοποιώ τις ταινίες, απλώς συνήθως είναι προϋπόθεση για τα φεστιβάλ. Εκεί το «Σπίτι» μπαίνει στην κατηγορία μικρού μήκους ντοκιμαντέρ μυθοπλασίας. Είναι μια υβριδική, queer ταινία. Οι λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιώ συνήθως για να την περιγράψω είναι ο έρωτας, η απώλεια, οι φίλοι, το καλοκαίρι, η αρχιτεκτονική.
Το σπίτι, στο οποίο αναφέρεται η ταινία, είναι για σένα κάτι πολύ περισσότερο από μια συνθήκη κατοίκησης.
Ο πατέρας μου ήταν αρχιτέκτονας και η ταινία αφορά ένα σπίτι το οποίο ο ίδιος έχει σχεδιάσει. Εφαλτήριο για τη δημιουργία της ήταν η απώλεια του. Έφυγε από την ζωή το 2020, ακριβώς στην αρχή της πρώτης καραντίνας. Αυτή την καραντίνα εγώ την πέρασα σε αυτό το σπίτι, νιώθοντας πολύ έντονη την παρουσία και την αισθητική του. Τους πρώτους μήνες του πένθους, παρατηρούσα γύρω μου πολύ έντονα το σπίτι, το οποίο μου φαινόταν σαν μια αγκαλιά γύρω μου. Τότε γεννήθηκε η αρχική ιδέα: Ο πατέρας μου χρησιμοποιούσε πολύ την ψυχολογία του ανθρώπου που είχε απέναντί του, και σχετιζόταν προσωπικά με τους πελάτες του για να καταλάβει τι ζωή θα έκαναν μέσα στο σπίτι που σχεδίαζε. Πήγαινε σε ένα οικόπεδο και μελετούσε τον προσανατολισμό του, θέλοντας να καταλάβει πώς θα ζούσαν. Ας πούμε, αν οι άνθρωποι ξυπνούσαν αργά, το έφτιαχνε με τέτοιο τρόπο ώστε το φως να μπαίνει μέσα πιο αργά. Το δικό μας σπίτι, επειδή είμαστε μια οικογένεια πολύ ανοιχτή, και συνέχεια μπαινοβγαίνει κόσμος, το έφτιαξε με τρόπο που να δημιουργεί πολλούς χώρους όπου οι μικρές παρέες να μπορούν να συνυπάρχουν αλλά με ιδιωτικότητα. Αυτή η συνθήκη, μεταξύ άλλων, υπάρχει στην ταινία.
Ξεκίνησες να γράφεις αμέσως;
Άρχισα να γράφω κάποια πεζά κείμενα τα οποία δεν προορίζονταν για σενάριο, απλά ήταν ένας τρόπος να αντιμετωπίσω αυτό που μου συμβαίνει. Σκεφτόμουν ότι το σπίτι παρουσίαζε ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Όχι μεταφυσικά, αλλά με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, όπως λέγεται στο σινεμά. Μετά τις σπουδές μου, ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που λόγω καραντίνας είχα τόσο χρόνο. Συνέβαινε ό,τι συνέβαινε σε όλο τον κόσμο, με την πανδημία, και ταυτόχρονα εγώ είχα το πένθος και δεν μπορούσα να πάω και πουθενά… Ήταν διπλά παράξενο. Στη συνέχεια είδα ότι τα κείμενα έχουν ως συνδετικό κρίκο το σπίτι.
Ένιωσες καθόλου αμήχανα σε σχέση με την έκθεση του πολύ δικού σου σύμπαντος;
Όχι. Το μεγάλο στοίχημα ήταν το πώς θα το μετατοπίσω έτσι ώστε να μπορέσω να μιλήσω για κάτι που να έχει ευρύτερη απεύθυνση, ενώ είναι πολύ προσωπικό. Αυτό με προβλημάτισε πολύ. Κατά τα άλλα, η έκθεση με απασχόλησε σε δεύτερο επίπεδο.
Η ταινία είναι ένα δημόσιο coming out;
Απλά έγινε. Δεν χρησιμοποίησα την ταινία ως όχημα για να κάνω come out. Στην αρχή σκεφτόμουν να μην εντάξω την queer ταυτότητα στην ταινία, από άμυνα και αυτολογοκρισία. Όχι γιατί φοβόμουν να το αποκαλύψω, αλλά επειδή έχει γίνει λίγο μόδα και δεν ήθελα να πιστεύει κανείς ότι το κάνω επειδή είναι της μόδας. Μετά όμως σκέφτηκα, ότι, εδώ κάνουν queer ταινίες άτομα που δεν είναι queer, εγώ που είμαι γιατί να αυτολογοκριθώ; Γενικώς, συνδιαλέγομαι συνέχεια με τον εαυτό μου για το πώς θα σταματήσω να αυτολογοκρίνομαι. Ήθελα όμως να κάνω μια φωτεινή ταινία για την απώλεια, και το πώς ταυτόχρονα μπορούν όλα να συμβούν στη ζωή σου. Να πονάς, να διασκεδάζεις με τους φίλους σου, να συνυπάρχεις με την οικογένειά σου άλλοτε καλά και άλλοτε πιο δύσκολα, να ερωτεύεσαι.
Ήταν παράξενο να βλέπεις στο δικό σου σπίτι τόσους ανθρώπους να το οικειοποιούνται, να δουλεύουν εκεί, να ερμηνεύουν δικά σου πρόσωπα;
Ήταν παράξενο αλλά ταυτόχρονα δεν ήταν. Είναι ένα σπίτι από το οποίο έχουν περάσει άπειρα άτομα, φιλοξενούμενοι, φίλοι και φίλοι φίλων. Δεν ήταν ένα σπίτι στο οποίο ήμασταν πρώτα οι τέσσερις μας και ύστερα οι τρεις μας, και ξαφνικά ήρθαν 40 άτομα και είπα «Παναγία μου». Από την άλλη ένιωθα ότι πρέπει να κάνω λίγο την οικοδέσποινα, για να νιώσουν όλοι καλά, να είμαι φιλόξενη, αυτό ήταν κάπως αγχωτικό σε μια συνθήκη που το άγχος δεν ήταν ευπρόσδεκτο.
Ωστόσο, με τους ηθοποιούς χρησιμοποιήσαμε τα πραγματικά πρόσωπα μόνο ως έναυσμα.
Δουλέψαμε αυτοσχεδιαστικά, εντάσσοντας και προσωπικό υλικό δικό τους. Έτσι δημιουργήθηκαν χαρακτήρες που απείχαν από τα πραγματικά πρόσωπα και θέλω να πιστεύω ότι σε επίπεδο συνεργασίας τουλάχιστον το πείραμα πέτυχε και είμαι ευγνώμων για τα άτομα που έκαναν αυτήν την ταινία και δική τους.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετώπισες κατά τη διάρκεια της παραγωγής;
Αυτές που φαντάζομαι που αντιμετωπίζουν όλοι όσοι κάνουν ταινία στην Ελλάδα, πόσο μάλλον αν είναι από τις πρώτες τους δουλειές. Ήμουν από τους τυχερούς που βρήκαν χρηματοδότηση από το Μικροφίλμ της ΕΡΤ και από το ΕΚΚ. Απλώς τα πράγματα πλέον κοστίζουν πολύ και στο σινεμά, όπως και παντού. Πόσο μάλλον όταν πρέπει να κάνεις μια ταινία εκτός έδρας, όπως έπρεπε να είναι αυτή η ταινία γιατί θέλαμε να γυριστεί στο συγκεκριμένο σπίτι. Το σινεμά γίνεται κυρίως με καύσιμο την αγάπη του κόσμου και την προσωπική προσπάθεια. Για πολλούς από τους συντελεστές η συμβολή ήταν πολύμηνη και σε καμία περίπτωση αυτό δεν είχε αντίκρυσμα στην αμοιβή τους. Επίσης, με το που ολοκληρώνεται μια ταινία πρέπει να συνεχίσεις να βάζεις χρήματα για να τη στέλνεις σε φεστιβάλ. Πλέον, το Κέντρο Κινηματογράφου, θα ενωθεί με τον ΕΚΟΜΕ και τα νερά είναι αχαρτογράφητα, δεν ξέρουμε πώς θα είναι το καινούργιο πλαίσιο. Ξέρουμε όμως ότι το ΕΚΚ είναι από τους πλέον υποχρηματοδοτούμενους κινηματογραφικούς φορείς στην Ευρώπη.
Στην ταινία έχεις μια ατάκα, στην οποία η ηρωίδα απευθύνεται στον πατέρα της και λέει: «ο θάνατος σου ήταν ό,τι καλυτερο και ό,τι χειρότερο μου έχει συμβεί».
Είναι μια ατάκα που σκέφτηκα πάρα πολύ αν θα την εντάξω. Ένιωθα ότι μπορεί κάποιος να με θεωρήσει σκληρή και άκαρδη. Ακόμα και η μητέρα μου, όταν την άκουσε, γύρισε και με κοίταξε απότομα. Προφανώς, και είναι ό,τι χειρότερο μου έχει συμβεί. Όμως, αυτό που εννοώ είναι πως όταν συνέβη, μου έδωσε μια οπτική για τον εαυτό μου που μόνο αυτό το γεγονός θα μπορούσε να μου δώσει. Σαν να μου φώτισε μια πλευρά του εαυτού μου που μόνο έτσι μπορούσε να φωτιστεί. Στο πρίσμα του πένθους και της απώλειας, το ότι συνειδητοποιείς ότι μπορείς να διαχειριστείς κάτι τέτοιο, να το μεταβολίσεις και να υπάρξεις με αυτό, σε ενδυναμώνει.
Φυσικά, αν είχα την επιλογή, είναι το τελευταίο πράγμα που θα ήθελα να συμβεί. Από τη στιγμή όμως που συνέβη, μου έδωσε μια οπτική διαφορετική. Για να το καταλάβει κάποιος, είναι όπως όταν παθαίνεις ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, και μετά από αυτό όλα τα μικρά σου φαίνονται ασήμαντα. Αποκτούν την πραγματική τους διάσταση. Χαίρομαι πολύ που το συμπεριέλαβα τελικά. Μου έχουν μιλήσει για τη συγκεκριμένη ατάκα πολλοί άνθρωποι που έχουν περάσει πένθος, λέγοντας ότι νιώθουν το ίδιο και χαίρονται που το άκουσαν και από κάποιον άλλο.
Η ταινία θα προβληθεί στις 27/10, στις 19:00 στον κινηματογράφο Ίριδα, στο πλαίσιο της δράσης «Το Φεστιβάλ Δράμας ταξιδεύει στην Αθήνα».
