Για κάμποσους μήνες, ζήσαμε μαζί τους. Στην αρχή στα τηλέφωνα, μετά δυο τρεις φορές από κοντά για λίγες μέρες, μαζί τους στα χωραφάκια τους, στις μικρές φάρμες τους, σε ραχούλες, στις λίγες ζωντανές πεζούλες, σε κατσάβραχα και στο ανοιχτό πέλαγος. Μετά ξανά στα τηλέφωνα. Ξανά και ξανά ακούγαμε και καταγράφαμε τις λεπτομέρειες της δύσκολης ζωής τους. Σκληρές, απάνθρωπες οι συνθήκες μέσα στις οποίες παράγουν οι Κυκλαδίτες παραγωγοί που βράβευσαν φέτος ο Γαστρονόμος και η Καθημερινή. Δύσκολη η σύνδεση με τα άλλα νησιά και τα μεγάλα λιμάνια της χώρας, για να στείλουν τα προϊόντα τους ή για να προμηθευτούν το οτιδήποτε. Το οτιδήποτε. Για να μετακινηθούν οι ίδιοι ή για να τους επισκεφτεί κάποιος: από γεωπόνος μέχρι υποψήφιος πελάτης.
Ο βαθμός δυσκολίας αυξάνει κατακόρυφα, με την κλιματική κρίση να έχει στεγνώσει τα νησιά και να έχει διαταράξει τόσο την εποχικότητα, ώστε το πώς της επιβίωσης των φυτών έχει γίνει άλυτος γρίφος. Μαύρο κερασάκι οι ολοένα και συχνότερες πυρκαγιές που τρώνε στον διάβα τους τη λιγοστή φύση των Κυκλάδων: μελισσότοπους, δέντρα και όλη τη χρήσιμη βλάστηση. «Απέναντι» και ο τουρισμός και το real estate που καταλαμβάνουν την αγροτική γη και ενοχλούνται από τις αγροτικές εργασίες: τα ζώα «μυρίζουν». Τα ζώα κάνουν θόρυβο. Ενοχλούν.
Μία ακόμα δυσκολία που έχουν να αντιμετωπίσουν οι παραγωγοί είμαστε εμείς οι καταναλωτές και η εστίαση. Πόσοι στηρίζουμε τα τοπικά προϊόντα; Αν δεν αλλάξουμε μυαλά, δεν θα αλλάξει ούτε η φαινομενικά ανάλγητη αγορά που δεν είναι τίποτα από μια έκφραση της δικής μας ζήτησης. Πόσα από τα χιλιάδες εστιατόρια των Κυκλάδων και της χώρας δουλεύουν με τοπικά προϊόντα, πόσα δίνουν βήμα στους μικρούς παραγωγούς μέσα από τα μενού τους; Πώς θα ανθίσει η τοπική παραγωγή αν δεν γίνει ορμητικό το κίνημα υπέρ των τοπικών προϊόντων στα σπίτια μας και στα μαγαζιά;
Θα μου πείτε, σήμερα βρίσκουμε περισσότερα τοπικά προϊόντα στα εστιατόρια από ό,τι στο παρελθόν. Αρκεί αυτό; Με την έκρηξη στην εστίαση είναι αναλογικά λίγα, ελάχιστα, τα μαγαζιά που δουλεύουν έτσι. Και τις περισσότερες φορές μοιάζει αρτυματική η χρήση της τοπικότητας στο μενού. Υπάρχει για να υπάρχει. Υπάρχει γιατί είναι κουλ, γιατί είναι μόδα. Δεν είναι στον πυρήνα της μαγειρικής τους το τοπικό, το μικρό, το ελληνικό, το λίγο και εκλεκτό. Είναι ένα ακόμα πραγματάκι, δίπλα στον αστακό και στο χαβιάρι, που έρχονται από την άλλη άκρη του κόσμου, για να δώσει έξτρα snob value σε ένα πιάτο, στο μενού, στο εστιατόριο. Δεν ξέρω τι επιστρέφει έτσι στην πρωτογενή παραγωγή. Πάντως δεν φαίνεται να λύνει το πρόβλημα. Το οποίο είναι στην ουσία ένα ζήτημα αυτογνωσίας, ταυτότητας.
Αυτό που ξέρω και το οποίο έχει αποδειχτεί στις μεγάλες μαρκέτες του εξωτερικού είναι το εξής: αν δεν γίνουμε ελληνοκεντρικοί, δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε οικουμενικοί, και να μείνουμε ψηλά στις προτιμήσεις των τουριστών.
