Τον τελευταίο επικήδειο σκύλου τον έγραψα πριν από δεκαπέντε χρόνια, όταν πέθανε ο κ. Τσούι, ύστερα από μία δωδεκαετία αμοιβαίας ολβιότητας. Αν τον έγραφα σήμερα (τι ωραία που θα ήταν, αλήθεια, τα σκυλιά να ζούσαν τα διπλάσια χρόνια!), θα σας τα έλεγα εντελώς διαφορετικά.
Θα ξεκινούσα, για παράδειγμα, από τη σπάνια ομορφιά που κρύβεται πίσω από την υποκατάσταση της φύσης – όταν δηλαδή καταφέρνουμε να κάνουμε καλύτερη δουλειά με τη φροντίδα μας, τη φαρμακευτική υποστήριξη, την επιστήμη, την αφοσίωση, την αγάπη. Ξέρω ότι η Φύση είναι σοφή. Αλλά εμείς οι άνθρωποι, μερικές φορές (με έμφαση στο «μερικές»), την ξεπερνάμε. Να, για παράδειγμα, όταν συνοδεύουμε τα ζώα μας σε μια ζωή μακρύτερη, με λιγότερο πόνο, λιγότερο άγχος για τον αδυσώπητο αγώνα της επιβίωσης.
Θα συνέχιζα με το Μεγάλο Ερώτημα. Όχι πως έχω κάποια θέσφατη απάντηση, αλλά είμαι σχεδόν βέβαιος πως, ό,τι κι αν συμβαίνει μετά τον βιολογικό μας αφανισμό, το μοιραζόμαστε με όλα τα έμβια όντα του πλανήτη. Η ανώτερη νοημοσύνη μας, κυρίαρχη στη ζωή, δεν πιάνει χαρτωσιά μπροστά στον θάνατο. Αν υπάρχει το Επέκεινα, θα ξανασυναντηθούμε εκεί. Αν όχι, ας αναζητήσουμε παρηγοριά στα σοφά λόγια των Monty Python: «Από το Τίποτα ερχόμαστε και στο Τίποτα επιστρέφουμε. Τι χάσαμε τελικά, ρε παιδιά; Τίποτα!».
Και θα έκλεινα με την ευγνωμοσύνη. Τη διπλή ευγνωμοσύνη. Τη βλέπουμε καθημερινά στο βλέμμα των αγαπημένων μας ζώων, τη συναισθανόμαστε στην επαφή και στην τρυφερότητα που μας προσφέρουν, την οφείλουμε και μετά τον χαμό τους, για όλα όσα ζήσαμε παρέα, γιατί –να άλλη μια σοφή κουβέντα που έχει γίνει το μότο μου– η μοναδική πραγματική περιουσία είναι η μνήμη. Όλα τα υπόλοιπα, pulvis et umbra, σκιές και σκόνη.
Γι’ αυτό και λατρεύω το έθιμο των τρελοϊρλανδών που λέγεται Irish Wake. Αυτό που μαζεύονται όλοι μετά την κηδεία, πίνουν μέχρι λιποθυμίας, γελάνε με τις περιπέτειες που έζησαν, σφραγίζουν στη μνήμη τους όλα όσα έκαναν τη ζωή να αξίζει, παρέα με τον αποχωρήσαντα. Είναι η ξαγρύπνια που ξορκίζει τον θάνατο. Έστω και για τόσο λίγο όσο κρατάει μία νύχτα, από το σούρουπο μέχρι το ξημέρωμα.
Διαφορετικά, αν οδυρόμαστε για το αναπότρεπτο, αν βλαστημάμε το απευκταίο –σκεφτείτε το λίγο–, είναι σαν να γυρνάμε πίσω χολωμένοι και να τσαλακώνουμε με οργή και αγνωμοσύνη την όμορφη σερπαντίνα του Χρόνου που στριφογύρισε φευγαλέα γύρω από τον άξονά μας, αλλά εμείς, μέσα στην ντελικάτη αυθάδεια που λέγεται ανθρώπινη φύση, πιστέψαμε ότι θα κρατήσει για πάντα. Είναι αστείο να επιδεικνύουμε τόση απύθμενη άγνοια για κάτι που γνωρίζουμε τόσο καλά. Είναι, σχεδόν, ανευλαβές.
Η αναβάπτισή μας στη ζωή είναι, φυσικά, το επόμενο ζώο μας. Όχι τώρα, όταν το επιτρέψει ο Χρόνος. Ξέρει εκείνος. Ξέρουμε κι εμείς.
* Στην Ντένια και στον Ιορδάνη.
