Την περασμένη εβδομάδα, κατά τη διάρκεια ενός σκακιστικού τουρνουά στην Ισπανία, ο 22χρονος γκραν μετρ Κίριλ Σεβτσένκο, επισκεπτόταν το μπάνιο για μεγάλα διαστήματα κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών του. Όταν επέστρεφε, σύμφωνα με την εφημερίδα El Mundo, έκανε τις κινήσεις του γρήγορα, χωρίς να σπαταλά πολύ χρόνο για να σκεφτεί. Ο Σεβτσένκο αποβλήθηκε, μετά από κατηγορίες πως κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του στο μπάνιο, χρησιμοποιούσε ένα κινητό τηλέφωνο. «Μην το αγγίζετε! Αυτό το τηλέφωνο έχει αφεθεί εδώ ώστε ο ιδιοκτήτης να το σηκώνει τη νύχτα», έγραφε ένα χειρόγραφο σημείωμα δίπλα στο κινητό, όπως δήλωσε ο επικεφαλής διαιτητής του τουρνουά, Όσκαρ Μπρούνο, σύμφωνα με το chess.com. Ο γραφικός χαρακτήρας ταίριαζε όπως αναφέρει η El Mundo με αυτόν του Σεβτσένκο ενώ την περασμένη μέρα ένας καθαριστής είχε εντοπίσει άλλο ένα τηλέφωνο στο μπάνιο πριν το παραδώσει στις αρχές.
Από σκακιστικό ζήτημα, viral είδηση
Το σκάνδαλο αυτό είναι απλώς μια ακόμη περίπτωση, η οποία προστίθεται στις συνεχείς τριβές της σκακιστικής κοινότητας που μοιάζουν να την ταλανίζουν όλο και περισσότερο στην εποχή μας. Έχουν περάσει πάνω από δυο χρόνια από το μεγάλο σκακιστικό μπρα-ντε-φερ ανάμεσα στον Μάγκνους Κάρλσεν, τον κορυφαίο παίκτη στον κόσμο και τον Χανς Νίμαν, έναν ανερχόμενο Αμερικανό. Τον Σεπτέμβριο του 2022, όταν ο επί σειρά ετών παγκόσμιος πρωταθλητής, έκλεισε την κάμερα του και εγκατέλειψε το παιχνίδι στο Julius Baer Generation Cup, μετά από μια μόνο κίνηση, σύσσωμη η σκακιστική κοινότητα πήρε φωτιά.
Η έριδα είχε ξεκινήσει βέβαια μια εβδομάδα νωρίτερα, στο Sinquefield Cup όταν ο Νίμαν είχε σπάσει ένα αήττητο σερί 53 αγώνων του Νορβηγού. Αυτό που ακολούθησε ήταν ότι για πρώτη φορά στα χρονικά, ο Μάγκνους Κάρλσεν εγκατέλειπε μια διοργάνωση. «Αποσύρθηκα από το τουρνουά. Πάντα απολάμβανα να παίζω στο Saint Louis Chess Club και ελπίζω να επιστρέψω στο μέλλον», έγραψε σε ένα tweet που συνοδεύονταν από ένα βίντεο του Πορτογάλου προπονητή ποδοσφαίρου, Ζοσέ Μουρίνιο να λέει «Εάν μιλήσω θα έχω πρόβλημα».
Η ιστορία περιλαμβάνει πολλά ακόμη στοιχεία που μετέτρεψαν ένα εσωτερικό σκακιστικό ζήτημα, σε viral είδηση. Ο ίδιος ο Νίμαν είχε παραδεχθεί στο παρελθόν ότι είχε κλέψει δυο φορές πριν τα 16 του χρόνια, ενώ μια εκτενής αναφορά του Chess.com δήλωνε ότι ο Αμερικανός είχε πιθανώς κλέψει πάνω από 100 φορές παίζοντας στην πλατφόρμα.
Ο σκακιστικός θρύλος Γκάρι Κασπάροφ κάλεσε τον Κάρλσεν να μιλήσει ανοιχτά χωρίς γρίφους, ενώ στο Reddit κυκλοφόρησε ακόμη και μια θεωρία που ανέφερε ότι ο Νίμαν ίσως να είχε κλέψει αξιοποιώντας τις μικροδονήσεις ενός sex toy. Κάπου εκεί έκανε ένα ευφάνταστο tweet και ο Έλον Μασκ (πριν τελικά το διαγράψει) και το ζήτημα άρχισε να ξεφεύγει για τα καλά. Είναι βέβαια αρκετά συχνό φαινόμενο κορυφαίοι σκακιστές να κατηγορούν ο ένας τον άλλον, το περιστατικό αυτό όμως είναι ένα μόνο από τα πολλά «ξεκατινιάσματα» της εποχής των social media.
Μια μικρή αναδρομή
Ας επιστρέψουμε όμως στο σκακιστικό παρελθόν. Η απάτη στον σκακιστικό κόσμο δεν είναι καινούρια υπόθεση. Στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου κι ενώ οι Σοβιετικοί κρατούσαν τα ηνία του παιχνιδιού σε παγκόσμιο επίπεδο, το γοητευτικό αυτό σπορ αποτελούσε εργαλείο επίδειξης πνευματικής ανωτερότητας ανάμεσα σε αυτούς και τους Αμερικανούς. Το 1962, δέκα χρόνια πριν κερδίσει ίσως στην πιο διάσημη σκακιστική μονομαχία της ιστορίας απέναντι στον Μπορίς Σπάσκι, ο Αμερικανός Μπόμπ Φίσερ, είχε δηλώσει μετά από μια αποτυχία του στο Τουρνουά των Υποψηφίων πως το φορμάτ της διοργάνωσης ήταν προβληματικό και επέτρεπε πολλούς Σοβιετικούς παίκτες να συνεννοηθούν προκειμένου να φέρουν γρήγορες ισοπαλίες όταν έπαιζαν μεταξύ τους με σκοπό να κρατήσουν δυνάμεις για τη στιγμή που θα τον αντιμετώπιζαν. Ισχυρίστηκε μάλιστα πως δεν θα ξαναέπαιζε στο τουρνουά αφού ήταν απίθανο να μην κερδίσει κάποιος παίκτης εκτός Σοβιετικής Ένωσης.
Μπορούμε φυσικά να πάμε ακόμη πιο πίσω, στο 1770 και στις απαρχές της σκακιστικής απάτης. Τότε, ο Βόλφγκανγκ φον Κέμπελεν κατασκεύασε έναν εντυπωσιακό μηχανισμό με σκοπό να εντυπωσιάσει την Αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας. Φαινομενικά, ο «Μηχανικός Τούρκος» όπως ονομάστηκε, λόγω της εμφάνισής της που απεικόνιζε τη μαριονέτα ενός Οθωμανού μάγου πάνω από το ξύλινο κουτί, μπορούσε να παίξει με μεγάλη δεξιότητα απέναντι σε έναν άλλο άνθρωπο.
Επί δεκαετίες ολόκληρες κέρδιζε τους αντιπάλους του περιδιαβαίνοντας στην Ευρώπη. Η μηχανή νίκησε μάλιστα όπως αναφέρεται προσωπικότητες όπως ο Ναπολέων Βοναπάρτης και ο Βενιαμίν Φρανγκλίνος. Τελικά, ανακαλύφθηκε πως εντός του κουτιού, υπήρχε ένας χώρος όπου ένας ικανός και μικρόσωμος παίκτης μπορούσε να παίζει μυστικά. Ανακαλυφθήκαν μάλιστα και μερικοί μαγνήτες για να βλέπει πώς μετακινούνται τα πιόνια. Η φήμη του «Τούρκου» ήταν τέτοια που μέχρι και ο Έντγκαρ Άλαν Πόε έγραψε για αυτόν εκφράζοντας τον προβληματισμό του.
Μπορεί ο σκοπός να παραμένει ίδιος, αυτό που άλλαξε όμως δραματικά τις εποχές εκείνες, είναι η καλπάζουσα τεχνολογική πρόοδος της ανθρωπότητας. Ίσως ο «Τούρκος» να μην αποτελούσε ένα πραγματικό μηχανικό εύρημα, όμως Λεονάρντο Τόρρες Κουεβέδο, το έφτιαξε το 1912, στη Μαδρίτη. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το αυτόματο, εκείνο ικανό να κερδίσει ανθρώπους, αποτελούσε το πρώτο παιχνίδι υπολογιστή στον κόσμο. Μετά από 85 χρόνια, ο Γκάρι Κασπάροφ θα έχανε από τον υπολογιστή Deep Blue σε έναν αγώνα κανονικού χρόνου που έκανε τον κόσμο να κρατά την ανάσα του. Ο παγκόσμιος πρωταθλητής υποστήριξε τελικά πως επρόκειτο για απάτη και πως απέναντι του βρίσκονταν εκτός από τον υπολογιστική και άνθρωποι που τον καθοδηγούσαν.
Ένα παιχνίδι που δοκιμάζεται
Υπάρχουν φυσικά και ακραία σενάρια. Πολύ πριν οι υπολογιστές ξεπεράσουν τις ανθρώπινες σκακιστικές ικανότητες, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του 1978, όπως διαβάζουμε στους New York Times, o Βίκτωρ Κορχνόι ανέφερε πως ο Ανατόλι Κάρποφ ίσως έκλεβε μέσα από το γιαούρτι που του σερβίρονταν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Πίστευε πως ανάλογα με τη γεύση του γιαουρτιού ή την ώρα που του το έδιναν, η ομάδα του Κάρποφ του έκανε νόημα για να εκτελέσει ένα συγκεκριμένο είδος κίνησης. Σε μια άλλη περίπτωση που παρουσιάζεται στην El Pais, ένας παίκτης που διαγωνίζονταν με το όνομα Τζον Βον Νιούμαν εμφανίστηκε στο τουρνουά της Φιλαδέλφειας το 1993 κάνοντας θεαματικές νίκες αλλά και τραγικά λάθη. Δεν άργησε να αποκαλυφθεί πως ένα μικρό ακουστικό στο αφτί του χρησίμευε στην πραγματικότητα για να ακούει τις οδηγίες ενός φίλου του, ο οποίος τον βοηθούσε ενίοτε χρησιμοποιώντας έναν υπολογιστή. «Μέχρι το 2007», συνεχίζει το άρθρο της El Pais, «δεν υπήρχε αμφιβολία πως ο καλύτερος σκακιστής του κόσμου, ήταν φτιαγμένος από τσιπ σιλικόνης». Σταδιακά τα κινητά απαγορεύτηκαν από τα τουρνουά και οι παίκτες πλέον σκανάρονταν για το ενδεχόμενο να κουβαλούν συσκευές. «Ο φόβος της επιβολής των μηχανών κλιμακώθηκε», αναφέρεται, «όμως τελικά άνθρωποι και υπολογιστές έμαθαν να συνυπάρχουν στον σκακιστικό κόσμο».
Σήμερα όμως, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της ηγεμονίας των διαδικτυακών σκακιστικών πλατφόρμων, το πιο γοητευτικό παιχνίδι της ιστορίας μοιάζει να δοκιμάζεται, ξανά. Η συνύπαρξη φαίνεται προς το παρόν να είναι ειρηνική. Για πόσο ακόμα όμως;
