Μπορεί η κλιματική αλλαγή να μας στερήσει την απόλαυση του αγαπημένου μας κρασιού; Όλοι γνωρίζουμε για την αύξηση της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τις πλημμύρες, τις πυρκαγιές, τις ξηρασίες, την ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων. Πόσοι όμως συνειδητοποιούν ότι όχι μόνο η καλλιέργεια σταφυλιού αλλά και η οινοποίηση είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με το κλίμα; Πρόκειται για έναν από τους πιο ευαίσθητους τομείς της γεωργίας, που εκτιμάται ότι θα πληγούν πρώτοι από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Την ίδια στιγμή, η παραγωγή, η οινοποίηση, η διάθεση αλλά και η κατανάλωση κρασιού έχουν ευδιάκριτο –αν και μικρότερο συγκριτικά με άλλους τομείς– περιβαλλοντικό αποτύπωμα, τόσο σε ό,τι αφορά την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα όσο και στον τομέα των απορριμμάτων.
Διοξείδιο του άνθρακα απελευθερώνεται στα διάφορα στάδια της παραγωγής, οινοποίησης και εμφιάλωσης, όπως για παράδειγμα κατά τη διαδικασία της ζύμωσης, λόγω της χρήσης μηχανημάτων τα οποία λειτουργούν με κινητήρες εσωτερικής καύσης, αλλά και κατά την παραγωγή δισεκατομμυρίων γυάλινων φιαλών και τη μεταφορά και τη διανομή τους ανά την υφήλιο. Επίσης, τα γυάλινα και πλαστικά μπουκάλια, οι συσκευασίες και οι φελλοί προστίθενται στους τόνους των απορριμμάτων που συσσωρεύονται στον πλανήτη. Οι άνθρωποι της βιομηχανίας του κρασιού γνωρίζουν τους κινδύνους που απειλούν τα αμπέλια και κατ’ επέκταση την παραγωγή. Ήδη πολλοί παραγωγοί και οινοποιοί προσαρμόζουν τις πρακτικές τους, ώστε να ελαχιστοποιήσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε κι εμείς, οι λάτρεις του κρασιού, ώστε να συμβάλουμε στη μείωση του αποτυπώματος της κατανάλωσής του;
Τα γυάλινα και πλαστικά μπουκάλια, οι συσκευασίες και οι φελλοί προστίθενται στους τόνους απορριμμάτων που πνίγουν τον πλανήτη.
1. Επιλέγουμε κρασιά σε ελαφριές γυάλινες φιάλες ή επώνυμα bag in box
Το γυαλί είναι 100% ανακυκλώσιμο και θεωρείται ο ιδανικός –και μέχρι πρότινος αναντικατάστατος–περιέκτης κρασιού. Τα γυάλινα μπουκάλια ωστόσο συχνά καταλήγουν στα σκουπίδια και όχι στην ανακλύκλωση – περισσότερα από 3 δισ. τεμάχια τον χρόνο πετιούνται στα οικιακά απορρίμματα μόνο στις ΗΠΑ, ενώ σύμφωνα την Κριστίνα Κράβα, επικεφαλής δράσεων του οργανισμού Porto Protocol, που προωθεί τις πράσινες πρακτικές στον χώρο του κρασιού και δραστηριοποιείται σε είκοσι χώρες, «το 30% του ανθρακικού αποτυπώματος του κρασιού οφείλεται στην κατασκευή των μπουκαλιών που χρησιμοποιούνται». Τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να μειωθεί ο όγκος των ανακυκλώσιμων απορριμμάτων, οι οινοπαραγωγοί στρέφονται σε νέες λύσεις συσκευασίας. Οι δημοφιλέστερες ανάμεσά τους είναι οι ελαφρύτερες φιάλες (400 γρ. αντί για 600 γρ. ή 750 γρ.) και οι ασκοί, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κρασιά βραχυπρόθεσμης κατανάλωσης και, κατά περίπτωση, χαμηλότερης τιμής. «Τα κρασιά που προορίζονται για βραχυπρόθεσμη κατανάλωση δεν υπάρχει λόγος να μπαίνουν σε γυάλινη φιάλη», επιβεβαιώνει ο Στέλλιος Μπουτάρης, CEO της εταιρείας Κυρ-Γιάννη και πρόεδρος της Ένωσης Οινοποιών Βορείου Ελλάδος, τονίζοντας ότι στις αγορές του εξωτερικού υπάρχει μεγάλη ζήτηση για επώνυμα bag in box και ελαφρύτερες φιάλες. Η εταιρεία Κυρ-Γιάννη ήδη εμφιαλώνει τη Νάουσα και το Ασύρτικο που κατευθύνονται σε αγορές του εξωτερικού σε ελαφριές φιάλες, ενώ φιλοδοξεί να αντικαταστήσει με ελαφρύτερα το 50% των μπουκαλιών που χρησιμοποιεί. Όταν πρόκειται να σερβίρετε κρασιά ευρείας κατανάλωσης και να τα απολαύσετε σε σύντομο χρονικό διάστημα, λοιπόν, επιλέξτε όσα εμφιαλώνονται σε ελαφριές φιάλες και επώνυμα bag in box.
2. Ανακυκλώνουμε τις γυάλινες φιάλες και τις συσκευασίες bag in box
Τα γυάλινα μπουκάλια του κρασιού είναι 100% ανακυκλώσιμα, όμως μόνο το 30% αυτών καταλήγουν σε χώρους διαλογής-ανακύκλωσης. Τοποθετήστε τα είτε σε ειδικούς κάδους για γυαλί είτε στους μπλε, όπου ανακυκλώνονται οι συσκευασίες. Στους τελευταίους ρίχνετε και τους ασκούς. Θυμηθείτε ότι υπάρχουν εταιρείες όπως η Μαλαματίνα και η Κουρτάκης που εδώ και δεκαετίες έχουν καθιερώσει και συνεχίζουν ένα σύστημα συλλογής των χρησιμοποιημένων φιαλών, οι οποίες καθαρίζονται και επαναχρησιμοποιούνται.
Όταν πρόκειται να σερβίρετε κρασιά ευρείας κατανάλωσης και να τα απολαύσετε σε σύντομο χρονικό διάστημα, επιλέξτε όσα εμφιαλώνονται σε ελαφριές φιάλες και επώνυμα bag in box.
3. Δεν πίνουμε κρασί σε πλαστικά ποτήρια, ειδικά μιας χρήσης
Οι ειδικοί του κρασιού εφαρμόζουν και προτείνουν μια σειρά από καλές πρακτικές με βάση την εμπειρία και την οινική παράδοση. Για παράδειγμα, είναι γενικώς παραδεκτό ότι τα λεπτά γευστικά χαρακτηριστικά του κρασιού αναδεικνύονται καλύτερα στα γυάλινα κολονάτα ποτήρια, τα οποία και προτιμάμε για να απολαμβάνουμε τις αγαπημένες μας ετικέτες. Η χρήση πλαστικών ποτηριών μιας χρήσης περιορίζει την απόλαυση και αδικεί το προϊόν, ενώ συμβάλλει και στην αύξηση της ρύπανσης του πλανήτη από πλαστικά. Στις περιπτώσεις που πίνετε κρασί στην ύπαιθρο, σε κάποιο πικνίκ ή στην παραλία ένα βράδυ καλοκαιριού, προτιμήστε επαναχρησιμοποιούμενα ή, ιδανικά, τα σωστά γυάλινα – με λίγη οργάνωση, γίνεται!
4. Επιβραβεύουμε τα «πράσινα» οινοποιεία
Πολλοί παραγωγοί και οινοποιοί έχουν επενδύσει ή σχεδιάζουν να επενδύσουν σε βιώσιμες, zero waste ή μηδενικού αποτυπώματος πρακτικές παραγωγής, οινοποίησης και συσκευασίας. Έτσι, επιλέγουν φιλικές προς το περιβάλλον καλλιεργητικές μεθόδους, αντικαθιστούν τα πετρελαιοκίνητα μηχανήματα και οχήματα με ηλεκτρικά, χρησιμοποιούν έξυπνα συστήματα για να περιορίσουν τη σπατάλη νερού, κ.λπ. Ακόμα, τα οινοποιεία χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται κατά τη διαδικασία της οινοποίησης και το αξιοποιούν σε άλλα προϊόντα, όπως στους αφρώδεις οίνους. Το οινοποιείο Μπριτζίκη, από τη δεκαετία του 1990 ήδη χρησιμοποιεί αποκλειστικά βιολογικές μεθόδους καλλιέργειας και είναι ενεργειακά αυτόνομο, λειτουργώντας με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας –πάρκο φωτοβολταϊκών, γεωθερμία–, ενώ αποθηκεύει το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται κατά τη ζύμωση. Με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λειτουργεί και το φιλικό προς το περιβάλλον οινοποιείο Μάναλη στη Σίκινο. Επιλέγοντας τις ετικέτες τους, επιβραβεύετε την προσπάθεια και την επένδυσή τους –που είναι αρκετά κοστοβόρα– δίνοντας ένα κίνητρο και στους υπόλοιπους να κινηθούν προς την ίδια φιλοπεριβαλλοντική κατεύθυνση.
5. Ανακυκλώνουμε τους φελλούς
Τα δάση της φελλοφόρου βελανιδιάς υπάρχουν στον πλανήτη εδώ και 40 εκατ. χρόνια και κάθε δέντρο μπορεί να δώσει σοδειά –να αποφλοιωθεί δηλαδή– μέχρι και 18 φορές στα περίπου 250 χρόνια που ζει. Τα δάση αυτά δεσμεύουν μέχρι και 10 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, αποτελούν πολύτιμα οικοσυστήματα και ενδιαιτήματα για επαπειλούμενα είδη και προστατεύουν πολλές περιοχές από την ερημοποίηση. Η παραγωγή των πωμάτων φελλού έχει αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα –ένα πώμα απελευθερώνει λιγότερο CO₂ από αυτό που δέσμευσε το κομμάτι φελλού που χρησιμοποιήθηκε–, ενώ ο φελλός ανακυκλώνεται 100% – δεν ξαναγίνεται πώμα, αλλά χρησιμοποιείται στην υποδηματοποιία, στις κατασκευές, ακόμα και στην αεροναυπηγική. Στην Ελλάδα εδώ και λίγους μήνες έκανε την εμφάνισή της η πρώτη πρωτοβουλία ανακύκλωσης φελλού, CorkCycle, σε συνεργασία με επιχειρήσεις εστίασης, όπου τοποθετούνται ειδικά κουτιά συλλογής φελλών. Περισσότερες πληροφορίες στο corkcycle.org/el/arxiki/
6. Δεν πετάμε το κρασί που περισσεύει στο μπουκάλι
Δεν ξέρω αν σας συμβαίνει συχνά να μείνει μια μικρή ποσότητα κρασιού στο μπουκάλι που έχετε ανοίξει για την παρέα ή να το ξεχάσετε ανοιχτό στο ψυγείο ή στο ράφι για λίγες ημέρες. Αν το κρασί αυτό έχει χάσει τη φρεσκάδα του, μην το πετάξετε, χρησιμοποιήστε το στην επόμενη λευκή ή κόκκινη σάλτσα που θα φτιάξετε και σε άλλες συνταγές που συνδυάζονται με κρασί. Αν πάλι αργήσατε πολύ και το κρασί έχει ξινίσει, μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας σπιτικό ξίδι – κυκλοφορούν πολλές απλές συνταγές στο διαδίκτυο.
7. Πριν επιλέξουμε μια ετικέτα, διαβάζουμε τις επιδόσεις της σε θέματα βιωσιμότητας μέσω του QR Code στο μπουκάλι
Από τον Δεκέμβριο του 2023, και σε εφαρμογή κοινοτικής οδηγίας, είναι υποχρεωτική η αναγραφή στις φιάλες της διατροφικής αξίας και των θρεπτικών συστατικών του κρασιού. Αυτός είναι ο λόγος που στις ετικέτες υπάρχουν πια QR Codes, που μπορεί κανείς να σκανάρει και να ενημερωθεί για το προϊόν που κρατά στα χέρια του. Πολλές εταιρείες στο εξωτερικό ήδη συμπεριλαμβάνουν στις πληροφορίες και στοιχεία για το ανθρακικό αποτύπωμα του κρασιού, πρακτική που σύντομα θα κληθούν να ακολουθήσουν και οι Έλληνες παραγωγοί. Επίσης, στις ιστοσελίδες των οινοποιείων μπορεί κανείς να αναζητήσει ενημέρωση σχετικά με τη στρατηγική και τις πρακτικές σε θέματα βιωσιμότητας.
8. Προτιμάμε τοπικά κρασιά
Έχετε ακούσει τον όρο «τροφοχιλιόμετρα»; Πρόκειται για τη διαδρομή που κάνει μια τροφή μέχρι να φτάσει στο πιάτο μας και συνδέεται με το ανθρακικό της αποτύπωμα, καθώς οι μεταφορές ευθύνονται για εκπομπές CO₂. Κάτι ανάλογο ισχύει για τα ταξίδια του κρασιού – ας τα ονομάσουμε οινοχιλιόμετρα. Σύμφωνα με την Κριστίνα Κράβα του οργανισμού Porto Protocol, «περίπου το 20% του ανθρακικού αποτυπώματος του κρασιού οφείλεται στη μεταφορά του». Δεν θα σας ζητήσουμε να μην ξαναδοκιμάσετε κρασιά από τα terroir του κόσμου, δώστε όμως προτεραιότητα στις τοπικές ετικέτες, κυρίως όταν πρόκειται να καταναλώσετε μεγάλες ποσότητες.
9. Επιλέγουμε κρασιά από γηγενείς ποικιλίες
Ο λόγος είναι ότι η καλλιέργεια γηγενών ποικιλιών, που είναι εγκλιματισμένες στον τόπο, απαιτεί λιγότερες παρεμβάσεις επιβαρυντικές για το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα λιπάνσεις.
10. Προτιμάμε εισαγόμενα κρασιά που ταξιδεύουν με flexitank από τις χώρες παραγωγής
Τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να μειωθούν τα κόστη και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της μεταφοράς των κρασιών, πολλές εταιρείες επιλέγουν να τα στέλνουν σε άλλες ηπείρους σε flexitank και να τα εμφιαλώνουν στις περιοχές πώλησης. Το flexitank είναι μια εύκαμπτη δεξαμενή, σαν μεγάλος ασκός, που τοποθετείται στο εσωτερικό ενός κοντέινερ – ένα κοντέινερ μπορεί να μεταφέρει περίπου 12.000 μπουκάλια, ενώ ένα flexitank το ισοδύναμο 30.000 φιαλών. Υπολογίζεται ότι η μεταφορά κρασιού με τον τρόπο αυτόν μπορεί να μειώσει μέχρι και κατά 50% το ανθρακικό αποτύπωμα της διακίνησής του. Τα τελευταία χρόνια αυτόν τον τρόπο μεταφοράς της παραγωγής τους σε Ευρώπη και Αμερική έχουν επιλέξει πολλές αυστραλιανές εταιρείες.
