Αυτή την Κυριακή η «Καθημερινή» προσφέρει στους αναγνώστες της το δεύτερο μέρος της έκδοσής της σχετικά με την τραγωδία της Κύπρου και την τουρκική εισβολή του 1974, με τίτλο: «Κύπρος 1974: Αποτίμηση και αρχεία».
Όπως αναφέρουν οι Άγγελος Συρίγος και Ευάνθης Χατζηβασιλείου: «Το ζήτημα της αντίδρασης της Ελλάδας έναντι της τουρκικής εισβολής του 1974 είναι ένα από τα δυσκολότερα στην ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού. Πρώτον, επειδή η Ελλάδα –έστω υπό μια χούντα, μη αντιπροσωπευτική της βούλησης του ελλαδικού λαού, αλλά πάντως έστω και έτσι– έδωσε στην Τουρκία το πρόσχημα για να διενεργήσει την εισβολή, ενώ με το πραξικόπημα αποδιοργάνωσε καθοριστικά την άμυνα της Κύπρου ώστε η εισβολή να μπορεί να επιτύχει. Δεύτερον, επειδή το 1974 μαζί με τον πόλεμο χάθηκε και έδαφος –έδαφος στο οποίο έπαυσε να ομιλείται η ελληνική γλώσσα για πρώτη φορά μετά 3.000 χρόνια–, ενώ η Ελλάδα δεν μπόρεσε ουσιαστικά να μετάσχει στον πόλεμο αυτόν, παρά μόνο με ελάχιστες από τις δυνάμεις της. Αυτό δημιουργεί εκ μέρους ημών των Ελλαδιτών μια ευθύνη και μια οφειλή».
Ανταποκρινόμενη σε αυτή την ευθύνη-οφειλή, η «Καθημερινή» παρουσιάζει τα γεγονότα του Ιουλίου-Αυγούστου 1974 μέσα από αρχειακές πηγές: εκατοντάδες έγγραφα –απόρρητες εκθέσεις, τηλεγραφήματα, επιστολές, υπομνήματα ακόμη και συνομιλίες των πρωταγωνιστών της εποχής– μας δείχνουν σχεδόν λεπτό προς λεπτό τι πραγματικά συνέβαινε εκείνες τις ημέρες.
Από τις πρώτες αναφορές για επικείμενο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου μέχρι τις παρασκηνιακές συνομιλίες μετά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, παρακολουθούμε τις κινήσεις της χούντας, των Τούρκων, αλλά και των Αμερικανών. Πολύτιμα έγγραφα από το αρχείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ευάγγελου Αβέρωφ μάς εξηγούν τους χειρισμούς του Καραμανλή τις κρίσιμες ημέρες του Ιουλίου 1974, τις πρώτες στιγμές της Μεταπολίτευσης, ενώ ρίχνουν φως στο καίριο ερώτημα: «θα μπορούσε να έχει σωθεί η Κύπρος;».
Από την άλλη, αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά αρχεία μάς βάζουν στο ίδιο δωμάτιο με μία από τις κεντρικές μορφές των γεγονότων, τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και τους συμβούλους του, καθώς και με τον πρόεδρο Νίξον. Τι γνώριζαν οι Αμερικανοί; Τι έκαναν –ή τι δεν έκαναν– για να βοηθήσουν την Κύπρο; Θεωρούσαν ότι είχαν κάνει λάθος χειρισμούς;
Πενήντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ανοίγουμε τα αρχεία, τους σκονισμένους φακέλους και επιχειρούμε να πάρουμε απαντήσεις.
Ο β’ τόμος του βιβλίου «Κύπρος 1974: Αποτίμηση και αρχεία» κυκλοφορεί την Κυριακή 30 Ιουνίου με την «Καθημερινή».
