Απαιτητική Μάνη

Αλεξάνδρα Τζαβέλλα

16.09.2019 • 01:33

Δεν είναι προορισμός που «κατακτιέται» εύκολα. Θέλει οδήγηση και περπάτημα για να αποκαλύψει την αληθινή ταυτότητά της, αλλά και μια σειρά από στάσεις-έκπληξη.

Πύργοι, κοντές ελιές, φραγκοσυκιές,  βράχια έως τη θάλασσα, σιωπηλοί οικισμοί και μόνιμος σημαιοστολισμός εθνικής γιορτής. Μαζί με τις ελληνικές ανεμίζουν και οι μανιάτικες: «Ταν ή επί τας». «Διαλέγεις και παίρνεις», λέει ο φωτογράφος, o Περικλής. Η μύηση στη Μάνη μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, εκτός αν έχεις συνταξιδιώτη με καταγωγή από εκεί. Σε αυτή την περίπτωση, για να αποφύγεις το «μανιάτικο», ξεκινάς από το χωριό του. Έτσι, βρεθήκαμε να ανεβαίνουμε τον Σαγγιά, το ανεμοδαρμένο βουνό που αποτελεί φυσική συνέχεια του Ταϋγέτου προς τον νότο της Λακωνίας, ώσπου παρκάραμε μπροστά στην πινακίδα «Αρχαία Πύρριχος». Μπροστά μας απλωνόταν ένα καταπράσινο οροπέδιο, εξαίρεση στο πέτρινο μοτίβο. Μια λευκή αγελάδα έδινε στο τοπίο κάτι από σκωτσέζικα Highlands. Είχε σταματήσει να βόσκει και μας παρακολουθούσε καθώς μπαίναμε στο χωριό που πλέον ονομάζεται Κάβαλος και είναι ίσως το πιο αντι-τουριστικό μέρος της Μάνης, χωρίς ταβέρνα, ξενώνα ή καφενείο, με ελάχιστους κατοίκους και ερειπωμένους πύργους. Οι τοίχοι τους είναι σκεπασμένοι με «ταπετσαρία» από αγριολούλουδα. Φέρνουν στο μυαλό το ποίημα του Ρίτσου «Μάνη λουλούδι από πέτρα».

Αν και βρισκόμασταν σε απόσταση μόλις έξι χιλιομέτρων από την ηλιόλουστη Αρεόπολη, ήταν σαν να είχε αλλάξει εποχή, από το καλοκαίρι στα τέλη του φθινοπώρου. Τέτοιες απότομες εναλλαγές τις συνηθίζεις εξερευνώντας τη Λακωνική Μάνη, την Αποσκιερή. Τις παρατηρείς και στις αντιδράσεις των ανθρώπων. Εκεί που νομίζεις ότι όλοι είναι άτεγκτοι, βγαλμένοι από τον πυρήνα της σκληρής, συντηρητικής κοινωνίας που επιβίωσε στους αιώνες, υπακούοντας σε αυστηρούς άγραφους νόμους, ξαφνικά σε προσφωνούν χαϊδευτικά «κορόνα μου» και σε αιφνιδιάζουν. Και πάνω που λες ότι τους κέρδισες, αισθάνεσαι ότι έχεις ξεπεράσει το μέτρο.

Η Μάνη δεν χαρίζεται εύκολα με μια δεκάδα tips από το Tripadvisor. Είναι δύσκολη πίστα για τον ταξιδιώτη, ειδικά γι’ αυτόν που έχει μάθει να «κατακτά» γρήγορα προορισμούς. Προϋπόθεση είναι η όρεξη για περπάτημα, αλλά κυρίως για οδήγηση, μιας και οι οικισμοί είναι διάσπαρτοι, και χρειάζεσαι αυτοκίνητο ακόμα και για να πας από τον ξενώνα στο εστιατόριο. Στο τέλος αυτού του ταξιδιού, πάντως, έχεις την αίσθηση του επιτεύγματος.

ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΥΡΓΩΝ

Ο ψηλότερος πύργος της Μάνης, στα Φουρνιάτα. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

Αρχικά επιχειρήσαμε να τους μετρήσουμε, αλλά χάσαμε τον λογαριασμό. Τα τελευταία χρόνια αρκετοί έχουν αναστηλωθεί και έχουν μεταμορφωθεί σε boutique ξενοδοχεία. Ανάμεσά τους ο ιστορικός διατηρητέος πύργος των Μαυρομιχαλαίων στο Λιμένι, όπου μεγάλωσε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, και ο Πύργος Αραπάκη στον οικισμό της Χαριάς, όπου έζησε ο θαλασσοπόρος Πέτρος Αραπάκης. Το εσωτερικό ενός μανιάτικου πύργου μπορείτε να το δείτε και ως επισκέπτης στο Βυζαντινό Μουσείο Μάνης (τηλ. 27330-29531), που στεγάζεται στο διατηρητέο πυργόσπιτο του Πικουλάκη στην Αρεόπολη. Σε αυτό το «σαφάρι» πύργων, την πιο δυνατή εικόνα χαρίζει η Βάθεια. Αν δεν κατέβεις να την περπατήσεις, είναι σαν να μην πέρασες από εκεί. Διώροφοι και τριώροφοι πύργοι χτισμένοι στο πλάτωμα ενός λόφου, μικρές εκκλησίες, σκαλοπάτια και βουβά καλντερίμια. Δεν μπορείς να μη σκεφτείς ότι με λίγη φροντίδα αυτή η πυργοπολιτεία, που αναστηλώθηκε τη δεκαετία του 1970, θα ήταν ένα καταπληκτικό υπαίθριο μουσείο. Λιγότερο γνωστό, το αφημένο στην τύχη του μεσαιωνικό κάστρο της Κελεφάς, με τους κυκλικούς πύργους. Αξίζει και η θέα την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Αν, πάντως, αναρωτιέστε ποιος από όλους είναι ο ψηλότερος στη Μάνη, εντοπίστε τον εξαώροφο πύργο Σκλαβουνάκου, ύψους 25 μ., που χτίστηκε το 1821 και βρίσκεται στον οικισμό Φουρνιάτα.

ΣΤΑ ΑΠΑΝΕΜΑ ΛΙΜΑΝΙΑ

Όταν οι τουρίστες αραιώνουν, το Λιμένι είναι ακόμα πιο όμορφο. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

Η απουσία της γραφικής εικόνας του χωριού με την πλατεία, τον πλάτανο και το καφενεδάκι δεν θα σας στοιχίσει στη Μάνη. Αντισταθμίζεται με τα ειδυλλιακά λιμανάκια, όπως το Πόρτο Κάγιο. Στο νοτιότερο φυσικό λιμάνι της ηπειρωτικής Ελλάδας, που κάποτε ήταν ορμητήριο του Λάμπρου Κατσώνη, θα συνδυάσετε βουτιά σε απάνεμο κολπάκι και θα φάτε με το μαγιό σε τραπέζι πάνω στο κύμα. Πριν φύγετε, περάστε από τον ξενώνα της Ψαμαθούς. Ο ιδιοκτήτης του, ο Αντώνης Γρηγορακάκης, γνωστός λαϊκός ζωγράφος της περιοχής, θα σας ξεναγήσει στη μόνιμη έκθεση ζωγραφικής, που είναι εμπνευσμένη από τη μανιάτικη παράδοση και το τοπίο. Το Λιμένι είναι μια τέλεια μείξη πέτρας, τιρκουάζ νερών και πολύχρωμων καϊκιών. Αν έχετε τη δυνατότητα, κάντε στάση το ηλιοβασίλεμα, όταν η βαβούρα στις ψαροταβέρνες καταλαγιάζει. Ο Γερολιμένας προσφέρει εντυπωσιακό θέαμα: το Κάβο Γκρόσο, ο βράχος που εξουσιάζει αυτόν τον μικρό κόλπο, αλλάζει χρώματα ανάλογα με τη θέση του ήλιου. Κάποτε εκεί υπήρχαν μόνο καλυβάκια, στα οποία έμεναν περιστασιακά γυναίκες που έπλεναν τα ρούχα τους στη θάλασσα και μάζευαν αλάτι. Εξελίχθηκε σε εμπορικό λιμάνι, όπου μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έδενε το πλοίο από τον Πειραιά. Σήμερα ζει κυρίως από τον τουρισμό. Ξεκινήστε με τα πόδια από την ανατολική πλευρά του κόλπου και ακολουθήστε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ανάμεσα από τα νεοκλασικά στην απέναντι πλευρά. Είναι όμορφη η παραθαλάσσια διαδρομή δίπλα στα λευκά βράχια που βρέχονται από τα βαθυγάλανα νερά. Το νεκροταφείο που θα δείτε στο βάθος μοιάζει και αυτό, όπως όλα τα μανιάτικα, με μικρό οικισμό.

ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΡΟΤΑΙΝΑΡΟ ΣΤΗΝ ΑΓΗΤΡΙΑ

Το Ακροταίναρο δεν γλυκαίνει ποτέ, ούτε όταν το λούζει το φως της δύσης. Τοπίο γυμνό από δέντρα, γεμάτο φρύγανα και ασφόδελους, το φυτό που αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τροφή των νεκρών. Παρόλο που δεν βρίσκεσαι στο τέλος του κόσμου, έτσι αισθάνεσαι ακολουθώντας το μονοπάτι προς τον φάρο. Έχουμε αφήσει πίσω μας τα Κοκκινόγεια, στα αριστερά μας απλώνεται ο ορμίσκος Πόρτο Στέρνες. Λέγεται ότι η Πύλη του Άδη βρισκόταν σε μια σπηλαιώδη εσοχή του. Αν πετύχεις ψαροκάικο, αποκλείεται να μην πάει ο νους στον βαρκάρη που περνούσε τις ψυχές στον Κάτω Κόσμο. Το μονοπάτι σταδιακά γίνεται δύσβατο και αρχίζουν οι εκπλήξεις… Το μισογκρεμισμένο πέτρινο εκκλησάκι του Ασώματου, χτισμένο από τους αρχαίους λίθους του ναού του Ποσειδώνα. Μισό χιλιόμετρο μετά, το Άστρο της Αρίας, ένα εντυπωσιακό ψηφιδωτό που στόλιζε κάποτε μια ρωμαϊκή έπαυλη. Και τέλος, 45 λεπτά μετά την αρχή της διαδρομής, ο φάρος του 1882. Αν και δεν επιτρέπεται η είσοδος στο εσωτερικό του, μπορείτε να καθίσετε στα πέτρινα παγκάκια στο προαύλιο και να δείτε τα πλοία που περνούν στα ανοιχτά, από το νοτιότερο ακρωτήρι της ηπειρωτικής Ελλάδας. Φροντίστε να επιστρέψετε πριν σκοτεινιάσει.

Το ξωκλήσι της Παναγίας Αγήτριας είναι μία από τις ομορφότερες εκπλήξεις που επιφυλάσσει η Μάνη στους πεζοπόρους. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

 

Από τις πιο ωραίες πεζοπορίες είναι αυτή που καταλήγει στην Παναγία Αγήτρια. Παρκάρετε το αυτοκίνητο στην τοποθεσία Αγία Κυριακή και, ακολουθώντας τις πεζοπορικές επιγραφές, κατηφορίζετε τον χωματόδρομο που καταλήγει σε ένα στενό μονοπάτι πάνω από τη θάλασσα. Το μικρό βυζαντινό ξωκλήσι είναι καρφωμένο στους βράχους του Μεζαλίμονα. Οι ξεθωριασμένες αλλά εντυπωσιακές αγιογραφίες του 1200 π.Χ., οι ήχοι της φύσης και η θέα κάνουν την ατμόσφαιρα μυσταγωγική. Αφού ξαποστάσετε στο προαύλιο (πάρτε μαζί σας νερό), χαζεύοντας τη θέα στο Ακρωτήρι Τηγάνι, επιστρέψτε από το ίδιο μονοπάτι (75 λεπτά με επιστροφή).

ΣΤΑ ΣΤΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΕΟΠΟΛΗΣ

Στην Αρεόπολη οι πέτρες διηγούνται την ιστορία. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

 

Δύο Ιταλοί τουρίστες μπαίνουν στον Φούρνο της Μηλιάς και ζητάνε τις δύο τελευταίες πίτες του θερμοθαλάμου. «Νο! It’s not fresh», τους απαντά αγριεμένα η Άντζελα, νύφη της θρυλικής Μηλιάς Ξεπαπαδάκου, που δεν ζει πια. «Σε μία ώρα θα βγάλω τις φρέσκες. Αυτές είναι χτεσινές, δεν τις πουλάω», εξηγεί, χώνοντας το φτυάρι στον φούρνο όπου ψήνονται τα «μωρά», όπως αποκαλεί τα ψωμιά με το προζύμι. Η παρασκευή τους είναι ιεροτελεστία. «Τα φυλάω, τους ανάβω τη σόμπα και, αν έχω κέφια, τα νανουρίζω κιόλας». Θα ζήσετε από κοντά πολλά τέτοια ενσταντανέ αν αφιερώσετε χρόνο στην Αρεόπολη. Η πρώτη εντύπωση που αφήνει δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Προσπεράστε την κεντρική πλατεία, που κουβαλάει την παθογένεια μιας επαρχιακής πόλης με αμφίβολη αισθητική, και περπατήστε στα βάθη του διατηρητέου οικισμού. Είναι σκηνικό ταινίας με ένδοξη ιστορία, γκρίζα πέτρα, καλντερίμια, πύργους, εκκλησίες (με ωραιότερη τον μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών), παχιές μπουκαμβίλιες, γάτες, καφενεδάκια, ταβερνεία και τα καλοκαίρια εκατοντάδες τουρίστες.

ΒΑΡΚΑΔΑ ΣΤΟΝ ΔΙΡΟ

Ανακαλύπτοντας το Σπήλαιο Διρού, ένα θαύμα της φύσης. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

Το ίζημα που δημιουργείται όταν το νερό εισχωρεί στις ρωγμές του ασβεστολιθικού πετρώματος και το διαλύει σχηματίζει εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ένα υπόγειο υπερθέαμα: το σπήλαιο της Βλυχάδας, στον όρμο του Διρού. Καθισμένοι σε βάρκα, θα μπείτε από τη φυσική είσοδο –έχει διάμετρο μόλις μισό μέτρο– και θα πλεύσετε για 1.200 μ. σε έναν κόσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, περίτεχνες «κουρτίνες» και κρυστάλλους. Στη συνέχεια θα περπατήσετε για άλλα 300 μ., στο χερσαίο τμήμα του σπηλαίου. Δυστυχώς, η περιήγηση είναι μόλις 25 λεπτά, ενώ οι λεμβούχοι, επιφορτισμένοι και με τον ρόλο του ξεναγού, είναι στην πλειονότητά τους απρόθυμοι να κάνουν κάτι άλλο εκτός από κουπί. Με λύπη μας είδαμε τα ίχνη των επισκεπτών χαραγμένα στα πετρώματα και πολλά τμήματα σπασμένα στο χερσαίο μέρος, το οποίο ήταν αφύλακτο (08.30-17.30, τηλ. 27330-52222).

ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΓΑΣΤΡΟΣΟΥΒΕΝΙΡ

Τέλη Αυγούστου γίνεται η συγκομιδή φρέσκου αλατιού από τις αλυκές – λούμπες για τους ντόπιους. Η μεγαλύτερη ποσότητα βγαίνει στη Χοτάσια (έπονται το Κουκούρι, το Τηγάνι, τα Γυάλια, ενώ ελάχιστη παραγωγή έχει το Ταίναρο). Με καραβάκι από τον Καραβοστάση μπορείτε να ακολουθήσετε τον αλατοπαραγωγό Πιέρρο Τσατσούλη (τηλ. 6986-189083) στη Χοτάσια και να προμηθευτείτε 99,7% καθαρό αλάτι. Στο κρεοπωλείο του Τσατσούλη (Αρεόπολη, 07.00-19.00, τηλ. 27330-51540) επί τέσσερις γενιές παρασκευάζουν σύγκλινο με αργό κάπνισμα σε δεντρολίβανο, μηλόσφακα και κερασιά. Αξίζει μια στάση και στην οικογενειακή επιχείρηση En Mani (Αρεόπολη, τηλ. 6975-734149), που καλλιεργεί και επεξεργάζεται φραγκόσυκα. Θα ξεναγηθείτε στο κτήμα και στη μονάδα επεξεργασίας και θα δοκιμάσετε χυμό φραγκόσυκο.