Στην Καλαμάτα δεν πλήττεις

Επιστρέφουμε χειμώνα στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα, για να συστηθούμε με δραστήριους ντόπιους, που γεμίζουν το πολιτιστικό ημερολόγιο με εκδηλώσεις και δεν επιτρέπουν στην πόλη να πέσει σε χειμερία νάρκη.

Με λιακάδα μέσα στο καταχείμωνο και την άνεση που προσφέρει το καλoδιατηρημένο οδικό δίκτυο, δεν μας πήρε περισσότερο από δύο ώρες και τριάντα λεπτά, μαζί με μία στάση, για να φτάσουμε. Η είσοδος στην πόλη δεν διαθέτει κάτι ιδιαίτερα γοητευτικό, μέχρι που βλέπει κανείς το λιμάνι με την πλατεία Τελωνείου και τα κτίρια με τα νεοκλασικά στοιχεία, που θυμίζουν μια πρότερη εποχή. Αυτόν τον καιρό η παραλιακή λεωφόρος Ναυαρίνου ήταν ήσυχη και η θάλασσα λαδιά. Λίγοι χειμερινοί κολυμβητές βρίσκονταν στο νερό, μπροστά από το ξενοδοχείο Filoxenia. Ο χειμώνας είναι μια εξαίρεση στο καλό της κλίμα. Λίγες ημέρες πριν από τη γιορτή της Παναγίας Υπαπαντής, της πολιούχου της Καλαμάτας, ακούσαμε τις πρόβες της Φιλαρμονικής, είδαμε τους Καλαματιανούς εποχούμενους στον άνετο ποδηλατόδρομο και άλλους να απολαμβάνουν τη βόλτα στο φαρδύ πεζοδρόμιο της Φαρών, μήκους 5,5 χλμ., που ενώνει την παραλία με το κέντρο. Παρακολουθήσαμε το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, είδαμε μια προβολή που διοργάνωσε η Νέα Κινηματογραφική Λέσχη FilmHouse, επισκεφτήκαμε μια έκθεση κρασιού και χάσαμε –για μία μόνο ημέρα– το 1ο Φεστιβάλ Αφήγησης Λαϊκού Παραμυθιού. Πώς να τα προλάβεις όλα;

Πανοραμική άποψη της μαρίνας της πόλης, η οποία τον χειμώνα είναι ιδανική για ήσυχους περιπάτους και σχετική απομόνωση. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Όσο η πόλη γίνεται πλουσιότερη χάρη στα πολιτιστικά δρώμενα που διοργανώνουν οι κάτοικοί της, μια σειρά από έργα ανάπτυξης, που θα την αναβαθμίσουν συνολικά, βρίσκονται σε αναμονή, όπως η κατασκευή του δρόμου Καλαμάτα-Ριζόμυλος, μια οδός που θα κάνει την πρόσβαση στην καρδιά της Μεσσηνίας ακόμα ταχύτερη. Ήδη η πρωτεύουσα του νομού συνδέεται με 26 προορισμούς αεροπορικώς, όμως η ανάπλαση του αεροδρομίου και ο ανασχεδιασμός του λιμανιού, που περιλαμβάνει και τη δημιουργία υδατοδρομίου, θα φέρουν επιπλέον επισκέπτες. Αν είστε δραστήριος τύπος, η πόλη προσφέρεται για εκδρομές με σκάφος, αναρριχήσεις στον Ταΰγετο και περιπάτους στην εξοχή, καταδύσεις, ποδηλατάδες, πτήση με αλεξίπτωτο πλαγιάς, βόλτα με άλογα στον Ιππικό Όμιλο, ορειβασία – μέχρι και πίστα αγώνων καρτ, αυτοκινήτου και μοτοσικλέτας διαθέτει, που λειτουργεί όλο τον χρόνο (Saint Nicolas cart, 27210-91351).

Τι δεν πρέπει να χάσετε

Η κεντρική πλατεία έχει ζωή όλη μέρα, χάρη στα καφέ και στα μπαρ της. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Το επίσημο check-in γίνεται στην πλατεία Βασιλέως Γεωργίου. Περπατώντας  λίγα βήματα προς το ιστορικό κέντρο, θα περάσετε από την πλατεία 23ης Μαρτίου, αλλά και τη βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, ένα από τα σύμβολα της Καλαμάτας. Εδώ λειτουργεί και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας (ανοιχτά Δευτέρα-Κυριακή 08.00-20.00, κάθε Τρίτη 12.30-20.00), που στεγάζεται στην ανακατασκευασμένη παλιά αγορά τροφίμων. Ανηφορίζοντας, βρίσκεται κανείς στο Φράγκικο Κάστρο των Βιλεαρδουίνων, την ακρόπολη των αρχαίων Φαρών, για μια περαντζάδα στην πυκνή βλάστηση (ανοιχτά καθημερινά 08.30-15.30 εκτός Τρίτης, τηλ. 27210-22534). Στα δυτικά «ριζά του Κάστρου» σώζεται ένα βυζαντινό σπηλαιώδες εκκλησάκι, του Αγίου Ιωάννου, μέσα στο οποίο υπάρχει ένα κενοτάφιο. Περπατώντας στην ίδια γειτονιά, βλέπει κανείς το Δημοτικό Ωδείο, όπως και τον εντυπωσιακό ναό της Υπαπαντής.

Το Μοναστήρι των Καλογραιών ή Ιερά Μονή Κωνσταντίνου και Ελένης ( τηλ. 27210-22856, επισκέψιμο καθημερινά μέχρι τη δύση του ηλίου), που ιδρύθηκε το 1796, είναι μια όαση μέσα στον στενό οικισμό, μια εξοχή μέσα στην πόλη, σε ένα κτήμα με πορτοκαλιές. Από τον 19ο αιώνα οι μοναχές που ζούσαν εδώ ασχολούνταν με την επεξεργασία μεταξιού. Σήμερα η αίθουσα των αργαλειών λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος – αν υπάρχει χρόνος, μια μοναχή θα σας δείξει πώς ύφαιναν παραδοσιακά τα μεταξωτά. Στη βόρεια πλευρά της Αριστομένους σώζονται τα περισσότερα νεοκλασικά της Καλαμάτας.

Μουσείο παραδοσιακής φορεσιάς «Βικτωρία Γ. Καρέλια». (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Μια βόλτα στην πόλη, όσο σύντομη κι αν είναι, οφείλει να περιλαμβάνει μια επίσκεψη στο σύγχρονο μουσείο παραδοσιακής φορεσιάς «Βικτωρία Γ. Καρέλια» (vgkareliascollection.com, ανοιχτά καθημερινά 09.00-14.00, Τετάρτη-Σάββατο και το απόγευμα 17.30-20.30, Κυριακή 10.00-14.00, Δευτέρα κλειστά), που αποτελεί ικανό λόγο για να έρθει κανείς έως την Καλαμάτα. Σεγκούνια και ντουλαμάδες μιας προσωπικής συλλογής, ενδυμασίες με κεντήματα και φλουριά από την Πίνδο μέχρι την Αστυπάλαια παρουσιάζονται σε ένα σύγχρονο μουσείο με ψηφιακές εφαρμογές. Μουσικό χαλί στην περιήγησή σας μια σύνθεση από παραδοσιακά πολυφωνικά, γκάιντες και τους ήχους του αργαλειού.

Αν θέλετε να γνωρίσετε καλύτερα την πόλη, αναζητήστε στα τοπικά βιβλιοπωλεία τον νεοεκδοθέντα οδηγό «Η Καλαμάτα στην τσέπη» της Τίνας Κουτσουμπού, με χρήσιμες πληροφορίες πολιτιστικού και φυσιολατρικού ενδιαφέροντος. Αν σας αρέσουν οι θεματικές βόλτες ο καταλληλότερος είναι ο Σωτήρης Θεοδωρόπουλος, ο οποίος διοργανώνει περιηγήσεις για ντόπιους και μη, στα λιγότερο γνωστά σημεία της πόλης (τηλ. 6936-518550). Μαζί του θα περιηγηθείτε στους βυζαντινούς ναούς, στην προσφυγογειτονιά, θα δείτε μια σειρά κτιρίων που θυμίζουν την καλαματιανή Belle Epoque και θα μάθετε μυστικά για το παρελθόν της μεσσηνιακής πρωτεύουσας. 

Με αντανακλαστικά στον πολιτισμό

Οι Καλαματιανοί αποδεικνύονται εξαιρετικά δραστήριοι. Υπάρχει μια ολοζώντανη ομάδα κατοίκων που σαν μέλισσες χτίζουν κυψέλες πολιτισμού και κοινωνικοποιούνται γύρω από αυτές. Η Καλαμάτα έχει περισσότερες από δέκα ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες, τη δραστήρια φωτογραφική ομάδα Φο.Κα.Λ. και μια φωτογραφική λέσχη (ΦΛΚ), ομάδα Μπριτζ, ενώ όλο τον χρόνο φιλοξενεί πάμπολλα φεστιβάλ, άλλα διεθνή μεγάλης εμβέλειας, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού (kalamatadancefestival.gr), άλλα μικρότερης, τα οποία όμως βρίσκουν φανατικούς υποστηρικτές.

Τέτοιο είναι το Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου, μια πρωτοβουλία της Πειραματικής Σκηνής για παιδιά που, με επικεφαλής τη Λέτα Πετρουλάκη και τις υπέροχες κούκλες του εργαστηρίου της, εξάπτει με «αναλογικό» τρόπο τη φαντασία των μικρών, που μεγαλώνουν σε έναν κόσμο γεμάτο ψηφιακά ερεθίσματα. Από Φεστιβάλ Κιθάρας και Χορωδίας μέχρι Αρχαίου Δράματος και video art (festivalmiden.gr), σχεδόν κάθε μήνα η πολιτιστική ατζέντα είναι πλήρης. Τις ημέρες που δεν βγαίνουν, οι Καλαματιανοί φαίνεται πως διαβάζουν αρκετά. Η Νινέττα Σωτηράκη, διευθύντρια της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της πόλης, μετράει 18.000 δανεισμένα βιβλία για το 2019 και 622 νέα μέλη, ενώ σε σχέση με το βιβλίο οι ντόπιοι παρακολούθησαν πέρυσι περισσότερες από 30 εκδηλώσεις. Η ομάδα του Πολιτιστικού Αντίλογου, Αντρέας Ζαγάκος, Άρης Κορομηλάς και Μιχάλης Δημητρακόπουλος, διοργανώνουν συζητήσεις και παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμα και το συνολικό έργο κάποιου συγγραφέα, ξανασυστήνοντάς τον στο κοινό, ενώ εδώ και τέσσερα χρόνια την παγκόσμια ημέρα βιβλίου διοργανώνουν τον περίπατο Bookwalk, μια βόλτα στην πόλη που περνά από βιβλιοπωλεία, εστιατόρια και μπαρ.

Ο «Σκιτσοφρενής», κατά κόσμον Κώστας Λούζης, έχει ομορφύνει με γκράφιτι κοινωνικού περιεχομένου διάφορα κεντρικά σημεία της Καλαμάτας. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Οι Καλαματιανοί είναι και σινεφίλ. Στο μικρό στενό της οδού Μπενάκη κάθε Δευτέρα στο Κέντρο Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ (Μπενάκη 11) διοργανώνονται δωρεάν προβολές ξένων και ελληνικών παραγωγών. Είναι μια ετήσια δράση του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, που όχι μόνο φέρνει στην πόλη περισσότερους από 5.500 επισκέπτες τις ημέρες διεξαγωγής του, αλλά συνεχίζει να κρατά ψηλά το ενδιαφέρον με εκπαιδευτικά προγράμματα και προβολές για παιδιά εντός και εκτός Καλαμάτας – «περισσότερα από 3.300 παιδιά παρακολούθησαν θεματικά ντοκιμαντέρ μέσα σε μόλις πέντε ημέρες» αναφέρει η καλλιτεχνική διεθύντρια Τζίνα Πετροπούλου. Επίσης, κάθε Πέμπτη στο εργατικό κέντρο η Νέα Κινηματογραφική Λέσχη Filmhouse, με επικεφαλής τον Βασίλη Παπαευσταθίου, έναν σινεφίλ πολιτικό μηχανικό, και την Αναστασία Λιόκουρα, δικηγόρο, διοργανώνουν θεματικές προβολές, όπως ταινίες που αδικήθηκαν στα Όσκαρ, παλιές παραγωγές ή ακόμα και blockbuster, όπως «Τα σαγόνια του καρχαρία», την οποία οι συμμετέχοντες απόλαυσαν στην παραλία το περασμένο καλοκαίρι.

Εργαστήριο ζωγραφικής στο Καλλιτεχνικό Στέκι. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Το Καλλιτεχνικό Στέκι (Μπενάκη 18-20) ήδη από το 2009 προσφέρει εργαστήρια και μαθήματα μουσικής, εικαστικών, κεραμικής και γλυπτικής, βιβλιοδεσίας για κάθε ηλικία (facebook.com/kallitexnikostekikalamata). Μια διαφορετική εμπειρία προσφέρει το στούντιο ηχογράφησης Band Apart, όπου, εκτός από πρόβες και ηχογραφήσεις, παρουσιάζει και ατομικές εκθέσεις, διοργανώνει προβολές, ενώ κάθε Σάββατο φιλοξενεί κάποιο καλλιτεχνικό σχήμα, που παίζει ζωντανά με κοινό. Ο υπεύθυνος Γιώργος Δημητρακόπουλος ηχογραφεί την παράσταση, η οποία ανεβαίνει σε live stream στο Trizoni Radio (ακούστε τες στο totrizoni.com). Η πόλη διαθέτει και μια νέα γκαλερί, την Α49, που λειτουργεί από τον Νοέμβριο του 2019 από τον Βαγγέλη Νικολάου και την Άννι Χαραλαμποπούλου. Στους τρεις χώρους γίνονται εικαστικές εκθέσεις και performances, υπάρχει πωλητήριο με αντικείμενα γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών και η είσοδος είναι ελεύθερη (Αναγνωσταρά 49, τηλ. 6974-406330, ανοιχτά 10.00-20.00).

Οδηγός γεύσης και εξόδου 

Το Μπαρ Χωρίς Όνομα, ένα καλαίσθητο all day bar, πολύ γνωστό και εκτός των συνόρων της πόλης. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Δεν είναι κλισέ να πούμε πως αυτή η πόλη έχει κάτι για όλους, από μαγειρεία μέχρι σοφιστικέ εστιατόρια και ταβερνάκια μόνο για ντόπιους, που σερβίρουν σπαρταριστές ψαριές. Η καλαματιανή piazza Navona είναι η πλατεία Βασιλέως Γεωργίου, στα πέριξ της οποίας λειτουργούν καφέ, μπαρ, εστιατόρια. Το Bistroteca (πλατεία Βασ. Γεωργίου 18, τηλ. 27210-97431) είναι ένα ευρωπαϊκού τύπου μαγαζί, φτιαγμένο με γούστο και χαρακτήρα. Αυτά τα στοιχεία μαζί με τον καλό καφέ, το comfort φαγητό και τα εξαιρετικά κοκτέιλ από τον ιδιοκτήτη και bar manager Σπύρο Αντωνόπουλο το έχουν καθιερώσει ως κλασικό. Δοκιμάστε καφέ από χαρμάνι που δημιουργούν επιτόπου και καβουρδίζουν εντός ή ελάτε για υπέροχη πίτσα και απεριτίβο. Το Igia (Γεωργούλη 2) είναι ένα κατάλευκο κατάστημα, που λειτουργεί λίγες εβδομάδες και προωθεί έναν υγιεινότερο τρόπο ζωής. Ο διατροφολόγος Φώτης Δικαίος και ο αδελφός του Δημήτρης προσφέρουν σαλάτες, έτοιμα γεύματα και σάντουιτς υψηλής διατροφικής αξίας, όπως και νόστιμα και ποιοτικά είδη παντοπωλείου: ξηρούς καρπούς, μέλι, μαρμελάδες χωρίς ζάχαρη και χυμούς. Το Blossom Owl (Βαλαωρίτου 7, τηλ. 27210-60008) σερβίρει ποιοτικό καφέ τρίτου κύματος και brunch με πιάτα που φανερώνουν φαντασία στη μαγειρική.

Αν θέλετε να γευτείτε ένα ντόπιο χαρμάνι, κατευθυνθείτε προς το καφεκοπτείο Spinos (Γερμανού 5, τηλ. 27210-21520), που χρονολογείται από το 1925. Ο εγγονός του πρώτου ιδιοκτήτη, Γιώργος Σπίνος, αναβάθμισε το καφεκοπτείο και δημιούργησε μια σειρά από espresso, με το όνομα Key Largo. Μπορείτε να δοκιμάσετε τους καφέδες σε ρόφημα εντός, όπως και στο ποιοτικό καφέ Makers (Αριστομένους 1, τηλ. 27210-23233) μαζί με σάντουιτς. O πολυταξιδεμένος λάτρης του κρασιού Perry Παναγιωτακόπουλος άνοιξε πριν από λίγο καιρό το Μπαρ Χωρίς Όνομα (Αριστομένους 39), που λειτουργεί από το πρωί. Όλοι καλημερίζονται εδώ. Μπαινοβγαίνει κόσμος όλη μέρα, πίνει έναν εσπρέσο, τσιμπάει κάτι (νόστιμες μπρουσκέτες) ή πίνει ένα ποτήρι κρασί, και έτσι έρχεται το βράδυ. Εδώ σερβίρονται μόνο φυσικά κρασιά (ήπιας οινοποίησης) και κλασικά κοκτέιλ. Ξεκινήστε με ένα dry martini φτιαγμένο όπως πρέπει από τον bartender Rocco Mascaro.

Η Μαρία στο μαγειρείο Βερσαλλίες, με χαμόγελο που νοστιμεύει κι άλλο το φαγητό της. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Λίγα βήματα από την Υπαπαντή βρίσκεται το Οινοπαντοπωλείο του Χρυσομάλλη (Υπαπαντής 32, τηλ. 27210-82759), όπου αξιοποιούνται ντόπια προϊόντα στο μενού και διαθέτει μια σοφιστικέ λίστα κρασιού. Το Κάρδαμο (τηλ. 27210-98091) στην πλατεία του Σιδηροδρομικού Σταθμού είναι ένα από τα εστιατόρια της πόλης που έγιναν γνωστά για τη μαγειρική του συνέπεια εδώ και μία δεκαετία. Αξίζει να δοκιμάσετε τη μανιάτικη καρμπονάρα, «τσουχτή» όπως λέγεται, με χειροποίητες χυλοπίτες, μυζήθρα και αυγό. Μεσημεριανό πήραμε στις Βερσαλλίες (Ευαγγελιστρίας 46, τηλ. 27210-81858), ένα μαγειρείο πρώτης τάξης, με ασυνήθιστες, εμπνευσμένες συνταγές, σβέλτη εξυπηρέτηση και χαμογελαστούς ανθρώπους. Άνοιξε η καρδιά μας με τα ωραία άγρια χόρτα, τα γεμιστά μανιτάρια με φακή και ταχίνι, τα λαχανικά με ρεβίθια και φέτα. Στα τραπέζια υπήρχε και το εξαιρετικό ελαιόλαδο Profil Grec, το οποίο από τη Μεσσηνία φτάνει στο Παρίσι.

Στη Μουριά το μενού δεν είναι σταθερό, θα δοκιμάσετε ό,τι βγάλει η ψαριά κάθε μέρας. (Φωτογραφία: Κωστής Σωχωρίτης)

Για παραδοσιακή γουρουνοπούλα πήγαμε στο Καφενείο ο Πλάτανος (Αρτέμιδος 84, τηλ. 27210-88266), κοντά στην κεντρική αγορά. Τραγανή και ζουμερή ταυτόχρονα. Αν προτιμάτε το ψάρι, θα πάτε στη Μουριά (Καλλιπόλεως 10, τηλ. 27210-82112). Είναι ένα από τα μαγαζιά που οι ντόπιοι δεν θέλουν να συστήνουν σε ξένους, για να μη «χαλάσει». Στον συνοικισμό της Νέας Ιωνίας, ο Κομνηνός Καρανικόλας και η σύζυγός του Μαρία έχουν στήσει ένα ταβερνάκι στο πλάι μιας μουριάς. Μαγειρεύουν με όσα έχει η ψαριά κάθε μέρα. Η Μαρία φτιάχνει ιδιαίτερα μαγειρευτά –όχι κάθε μέρα–, όπως σουπιές φρικασέ και χταπόδι στιφάδο. Τον χειμώνα θα βρείτε και ψαρόσουπα. Σουβλάκι δοκιμάστε στον Τζίμη με φόντο την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, αλλά και στον Νικήτα (Σπάρτης 39-45, τηλ. 27210-26766) εντός της κεντρικής αγοράς. Για κρέας, μας έστειλαν στο Κ29, ένα κρεοπωλείο-εστιατόριο (Φαρών 29, τηλ. 27210-28249), που σερβίρει κοπές ντόπιου κρέατος ψημένα ιδανικά, το οποίο δυστυχώς δεν προλάβαμε να δοκιμάσουμε. Θα ξανάρθουμε όσο κρατάει ο καλαματιανός χειμώνας.

Για ροκ βραδιές και ουίσκι θα περάσετε ένα βράδυ στο Κύτταρο (Αμφείας 12, τηλ. 27211-10382), ενώ για πολυκοσμία και jazz στο ατμοσφαιρικό Luna Lounge (Αριστομένους 23, τηλ. 27217-77777).

Νόστιμα Σουβενίρ

• Παστέλι καλαματιανό: Τα αδέρφια Λάμπου (lampos.gr) ξεκίνησαν να εργάζονται ως διανομείς γάλακτος τη δεκαετία του 1950, μια ενασχόληση που εξελίχθηκε σε ζαχαροπλαστική, μέχρι που εξειδικεύτηκαν στην παστελοποιία. Σήμερα παράγουν περίπου 600 κιλά παστέλι την ημέρα, τραγανό και μαλακό, μελάτο, όπως το λένε, με 100% μέλι. Αναζητήστε στα τοπικά ζαχαροπλαστεία το παστέλι με φιστίκι Αιγίνης ή με αμύγδαλο και σταφίδες.

• Λαλάγγια και δίπλες: Προμηθευτείτε τα από το γουστόζικο εργαστήριο της Αμαλίας (Ψαρρών 7, τηλ. 27215-50079). Είναι φτιαγμένα από χρυσοχέρες ντόπιες με αγνά υλικά.

• Παστό και σύγκλινο: Θα βρείτε στο κατάστημα Οικονομάκος (Ιθώμης 12), παρασκευασμένα με παραδοσιακές συνταγές της Μάνης.

• Τυροκομικά: Η Μαντινεία (Υπαπαντής 31) είναι ένα γαλακτοπωλείο-τυροπωλείο με πελοποννησιακά προϊόντα, όπου θα βρείτε πυκνό γιαούρτι ταψιού, ποικιλία τυριών, παραδοσιακά ζυμαρικά κ.ά.

Μη φύγετε χωρίς τις ντόπιες μουστάρδες Παπαδημητρίου και τα αποστάγματα και λικέρ της τοπικής ποτοποιίας Καλλικούνη. Ακόμα, κάθε Τετάρτη και Σάββατο, από το πρωί, στην Κεντρική αγορά συναντώνται οι παραγωγοί και διαθέτουν μοναδικά προϊόντα – από βότανα του Ταϋγέτου και εκλεκτό νομαδικό θυμαρίσιο μέλι μέχρι ελαιόλαδο και τυροκομικά μικρής παραγωγής.