Φώκιες, δελφίνια, ακατοίκητες νησίδες και αρχαία ναυάγια: μια συναρπαστική θαλασσινή περιπέτεια με ιστιοπλοϊκό στο Εθνικό Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων.
«Όπα, όπα… Έρχεται…» φωνάζει ο καπετάν Σπύρος καθώς η ανέμη του καϊκιού ανεβάζει τα δίχτυα του με έναν πελώριο αστακό, που αστράφτει χρυσοκόκκινος στο πρωινό φως, έξω από τα Σκάντζουρα. Ανασαίνουμε το μυρωμένο από κέδρο, σκίνο και αγριελιά αεράκι, και βλέπουμε τον ήλιο να λούζει με φως τη μαγευτική πολυνησία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων: δεν χορταίνει το μάτι να βλέπει. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι μας με το σκάφος στην Αλόννησο και στα Ερημόνησα του Θαλάσσιου Πάρκου.
Περάσαμε όλη την ημέρα στη θάλασσα της Περιστέρας. Το βραδάκι, τρώγοντας μια ευωδιαστή ψαρόσουπα στη Στενή Βάλα της Αλοννήσου, μιλούσαμε για ναυάγια και πειρατές. Η Αλόννησος δεν είχε ναυτική παράδοση, αλλά είχε πειρατεία. Ήταν ιδανικό μέρος για καρτέρια με τόσα νησάκια. Κοιτάζω σ’ ένα βιβλίο φωτογραφίες από το θρυλικό αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας: βρίσκεται σε έναν κάβο απέναντι από το τραπεζάκι μας και έχει χιλιάδες αμφορείς της Κλασικής Εποχής σπαρμένους στον επικλινή βυθό.
Το λιμανάκι στη Στενή Βάλα είναι κλασικό αγκυροβόλιο των ιστιοπλόων του Θαλάσσιου Πάρκου. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Παίρνουμε νέες προμήθειες από τη Στενή Βάλα και σηκώνουμε πανί. Το ιστιοπλοϊκό σκίζει τα ήσυχα νερά δυτικά από την Περιστέρα. Περνάμε τον δημοφιλή όρμο Βασιλικό και φουντάρουμε λίγο βορειότερα, δίπλα σ’ ένα μισοβυθισμένο μότορσιπ. Φοράω μάσκα, πτερύγια, γιλέκο νεοπρέν και πέφτω να χαζέψω τον σκουριασμένο γίγαντα, που τον τυλίγουν κοπάδια ασημένιων γαύρων και πολύχρωμων μικρόψαρων. Μια σμέρνα με κοιτάζει μέσα από ένα σκοτεινό φινιστρίνι. Μικροί σαργοί αιωρούνται πάνω από τα φύλλα της λαμπερής ποσειδωνίας, στην άκρη της τσακισμένης καρίνας.
Πολλά ναυάγια, αρχαία, μεσαιωνικά, σύγχρονα, είναι διάσπαρτα στα γύρω νησιά. Χιλιαδρόμια λεγόταν η Αλόννησος τον Μεσαίωνα, χίλιοι εμπορικοί δρόμοι ναυσιπλοΐας περνούσαν από εδώ. Ένα απέραντο υποβρύχιο μουσείο υπάρχει κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ένα μουσείο της σιωπής…
«Δες εκεί… εκεί…» μου φωνάζει ο καπετάνιος και μου δίνει τα κιάλια, για να δω μια φώκια που κολυμπάει δίπλα στις βορειοανατολικές ακτές της Αλοννήσου, στον κάβο Γρεγάλι. Το στιλπνό κεφάλι της γυρίζει και μας κοιτάζει όλο περιέργεια. Φώκιες πλέον βλέπεις παντού, ως και έξω από το λιμάνι, στο Πατητήρι. Ο σορόκος γεμίζει το πανί, μπροστά μας οι στεριές τρέμουν μέσα στο ζεστό φως της ημέρας, ένας ορίζοντας γεμάτος μικρά νησιά ανοίγεται στην πλώρη μας.
Δελφίνια κυνηγούν κοπάδια με σαρδέλες έξω από τη Λεχούσα, ψαροκάικα ψάχνουν τα ψαροτόπια τους. Φτάνουμε στον όρμο του Αγίου Πέτρου στην Κυρά Παναγιά και σταματάμε για μπάνιο μπροστά από τη νησίδα Μέλισσα, σε νερά με εξωτικό γαλαζοπράσινο χρώμα από τον αμμουδερό ρηχό βυθό, νερά προκλητικά όμορφα. Βουτάμε με ενθουσιασμό. Σε ένα τρεχαντηράκι παραδίπλα καθαρίζουν δίχτυα. Κερνάμε καφέ τον καπετάνιο. Μας λέει για την Aραποσπηλιά στον όρμο Πλανήτη. Στο ξύλινο τελάρο μαυροκόκκινες σκορπίνες γυαλίζουν λαχταριστές στο μεσημεριανό φως. Μυρίζει ιώδιο και βρεμένα φύκια…
Δεύτερο αγκυροβόλιο στον όρμο του Mοναστηριού. Πατάμε στεριά για να δούμε τη Μονή Κυρά Παναγιάς που υπάρχει εδώ από το 993 μ.Χ. Ολόγυρα οι πλαγιές με τα πουρνάρια μοσχοβολάνε. Λύνοντας κάβο, ακούμε τις χαρούμενες φωνές μιας παρέας Γερμανών που κάνουν σνόρκελινγκ από το σκάφος τους. Είδαν μόλις στα ρηχά το πελώριο καζάνι από το ναυάγιο ενός τουρκικού ατμόπλοιου που βυθίστηκε εδώ φορτωμένο με αυγά στις αρχές του 20ού αιώνα…
Στα στενά της πόλης της Σκιάθου. Ο πρώτος πυρήνας φτιάχτηκε το 1790 από πρόσφυγες της Λίμνης Ευβοίας. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Ο ήλιος καίει. Καταχνιά. Μόλις διακρίνεται ο σταχτής τρούλος του ασκηταριού στον Παππού. Κοντά στα Γιούρα γυρίζει γαρμπής, ένας ψαράς σηκώνει παραγάδια, μας δείχνει από μακριά ένα μεγάλο φαγκρί. Στα Γιούρα απαγορεύεται να πλησιάσουμε περισσότερο από μισό μίλι. Θαυμάζουμε τους γκρεμούς του νησιού και τα σκοτεινά νερά ολόγυρα. Στη σκιά των βράχων ξεμεσημεριάζουν κάποια αγριόγιδα.
Νοτιοανατολικά μαυρίζει το Πιπέρι, ο πυρήνας του Πάρκου (κορυφαίος βιότοπος για τη μεσογειακή φώκια Monachus monachus). Δεν θα πάμε στο Πιπέρι, απαγορεύεται. Θα ανηφορίσουμε προς Ψαθούρα και θα κάνουμε στάση στη νότια πλευρά της, στο Μανδράκι, με τη λευκή αμμουδιά. Ώρα για μια απογευματινή βουτιά. Φοράω εξοπλισμό και ανοίγομαι στον δυτικό κάβο. Σταχτιά επιβλητικά βράχια γκρεμίζονται στο νερό, ασπρίζουν στον βυθό και δίνουν στη θάλασσα ένα χρώμα Καραϊβικής. Μπροστά στη μάσκα μου κολυμπάνε μικρά κοπάδια σάλπες με χρυσαφιές ρίγες και πιο βαθιά, εκεί που τα διάστικτα από μοβ αχινούς βότσαλα ακουμπούν στα λιβάδια της ποσειδωνίας, ένα ζευγάρι πορτοκαλιές λαπίνες με ζαφειρένιες κηλίδες παίζουν τα πλαϊνά τους φτερά. Οι ψαράδες τις λένε «πέρδικες»…
Είναι τόσο όμορφα, που ξεχνώ να ανέβω στην επιφάνεια για αναπνοή…
Αργότερα φουντάρει δίπλα μας ένα πολυτελές ταχύπλοο. Μας κερνούν παγωμένη Μαλαγουζιά και για μεζέ φιλέτα από ένα μαριναρισμένο τονάκι που έπιασαν μεσοπέλαγα. Μπροστά μας απλώνεται αχανές το βόρειο Αιγαίο έως τη Λήμνο και τον Άθωνα. Ο μεγάλος πέτρινος φάρος της Ψαθούρας σημαδεύει τους θαλασσινούς δρόμους. Όλοι οι ναυτικοί λένε να μη σε βρει εδώ μπουρίνι από τη Χαλκιδική. Ευτυχώς, η ημέρα μας λάμπει αίθρια.
Πριν νυχτώσει, επιστρέφουμε στην Κυρά Παναγιά για διανυκτέρευση στον όρμο του Πλανήτη, ένα από τα ασφαλέστερα αγκυροβόλια στη Μεσόγειο. Ο ουρανός είναι ρόδινος και κοπάδια γλάροι και μαυροπετρίτες πετούν πάνω από τη βραχονησίδα Σφήκα.
Βάζουμε νιτσεράδες για την υγρασία και ανοίγουμε τα βιβλία για να διαβάσουμε για τους πειρατές, που έβρισκαν καταφύγιο εδώ, όπως εμείς απόψε. Σκέφτομαι νωρίς το πρωί να πάρουμε το φουσκωτό να πάμε για κολύμπι στην άσπρη αμμουδιά πίσω από τη Σφήκα. Λένε πως είναι η ομορφότερη στα Ερημόνησα.
ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ
Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων δημιουργήθηκε το 1992 για να προστατευτούν οι πληθυσμοί της μεσογειακής φώκιας και περιλαμβάνει, εκτός από την Αλόννησο, τα ακατοίκητα νησιά Περιστέρα, Κυρά Παναγιά, Πιπέρι, Ψαθούρα, Σκάντζουρα και Γιούρα και 22 βραχονησίδες. Στα νησάκια υπάρχουν δάση με πεύκα, κέδρους, παρθένα θαμνοτόπια, μεγάλοι πληθυσμοί από αιγαιόγλαρους και μαυροπετρίτες, πλούσιος βυθός γεμάτος υποβρύχια ζωή, μεγάλα κοπάδια από δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες, ενδημικά φυτά και πλήθος αποδημητικών πουλιών. Εδώ βρίσκονται μεταβυζαντινά αγιορείτικα μετόχια και δεκάδες ναυάγια, αρχαία, μεσαιωνικά και σύγχρονα.
ΣΚΙΑΘΟΣ
Με πάνω από εξήντα πανέμορφες αμμουδιές, τις οποίες αγκαλιάζουν αρωματικά πευκοδάση, η Σκιάθος είναι η πρωτεύουσα του τουρισμού των Σποράδων. Πολυτελή ξενοδοχεία, ασφαλείς όρμοι-αγκυροβόλια για επιβλητικά γιοτ και κοσμοπολίτικες παραλίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι διάσημες Κουκουναριές με τον σπάνιο υγροβιότοπο της Στρoφυλιάς ακριβώς από πίσω, ορίζουν το νότιο τμήμα του νησιού.
Οι φημισμένες Κουκουναριές και η λίμνη της Στροφυλιάς, καταφύγιο για περισσότερα από 30 είδη αποδημητικών πουλιών. (Φωτογραφία: ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΕΛΟΣ)
Χτισμένη στη θέση της αρχαίας Σκιάθου, από την οποία όμως ελάχιστα στοιχεία έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα, η πόλη της Σκιάθου οικοδομήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και διατηρεί μια χαριτωμένη νησιωτική ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα στη γειτονιά Πλάκες. Τα δρομάκια έχουν γραφικές γωνιές, οι νοικοκυρεμένες αυλές είναι γεμάτες μπουκαμβίλιες και γεράνια. Το πευκοφυτεμένο Μπούρτζι –η εμβληματική βραχονησίδα του λιμανιού– ήταν βενετσιάνικο κάστρο του 1270, το οποίο κατεδάφισε ο Μοροζίνι το 1660, όταν έδιωξε τους Τούρκους από το νησί. Σε ένα μικρό στενό, σε απόσταση λίγων μέτρων από το λιμάνι, βρίσκεται το Σπίτι του Παπαδιαμάντη, κτίσμα του 1860, λιτό και ταπεινό, όπως ακριβώς ήταν και η ζωή του μεγάλου Σκιαθίτη λογοτέχνη. Στο ισόγειο, στο παλιό κατώι, υπάρχει και μια πολύ ωραία βιβλιοθήκη-βιβλιοπωλείο με σπάνιες εκδόσεις για τον Παπαδιαμάντη και τη Σκιάθο.
Στα βόρεια και βορειοδυτικά η ατμόσφαιρα αλλάζει. Βαθυπράσινες κοιλάδες με ελιές και πεύκα, διάσπαρτες από βυζαντινά ξωκλήσια, καταλήγουν σε απόκρημνες ακτές και προστατευμένους όρμους, όπως ο Μικρός Ασέληνος και το Μανδράκι. Τα παραδεισένια τοπία διατρέχουν μοναδικής ομορφιάς μονοπάτια, όπως αυτό που συνδέει την Παναγία Κουνίστρα με τον Άη Γιάννη τον Κρυφό. Η μεσαιωνική Σκιάθος, το Κάστρο, που ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα, δεσπόζει σε έναν απότομο βράχο πάνω από το πέλαγος. Στα χαλάσματά του σώζονται δύο από τα 22 αρχαία εκκλησάκια του με ωραίες τοιχογραφίες, καθώς επίσης το τζαμί, ερείπια από το τουρκικό διοικητήριο και τρεις δεξαμενές νερού. Η θέα από το «κανόνι της Αναγκιάς» του Κάστρου προς το βόρειο Αιγαίο και το Άγιο Όρος είναι συναρπαστική.
Ψαράς στο λιμάνι της Σκιάθου, δίπλα στο Μπούρτζι. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Στη γαλήνη των σκιαθίτικων βουνών βρίσκεται η Μονή Ευαγγελιστρίας του 18ου αιώνα, ιστορικό μοναστήρι στο οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στους Έλληνες οπλαρχηγούς η γαλανόλευκη ελληνική σημαία, το 1807, πολύ πριν ξεσπάσει η Ελληνική Επανάσταση. Στους χώρους της μονής φιλοξενούνται αξιόλογες συλλογές με ιερά κειμήλια, λαογραφικά αντικείμενα και εποπτικό υλικό για τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και ένα μοναδικό Μουσείο Μουσικών Οργάνων με σπάνια κομμάτια, ανάμεσα στα οποία όργανα από την Αφρική φτιαγμένα από φύλλα καλαμποκιού ή από κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας.
Οι ακτές της Σκιάθου με τους υπέροχους κόλπους και τις κρυφές αμμουδιές είναι η χαρά της βόλτας με σκάφος. Απέναντι από τη Χώρα και το λιμάνι βρίσκονται έρημα νησάκια με εκπληκτικά νερά, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο Μεγάλος Τσουγκριάς. Αν κάνετε όμως μόνο μία βόλτα με σκάφος, αυτή θα είναι στα βορειοανατολικά, στα απρόσιτα από ξηράς και τριγυρισμένα από άγρια, απόκρημνα βράχια Λαλάρια, με τα μεγάλα άσπρα βότσαλα και τα γαλαζοπράσινα νερά. Έχετε κατά νου ότι δύσκολα θα καταφέρετε να τα προσεγγίσετε αν φυσάει βοριάς. Για πολλούς, πάντως, αυτή είναι η ομορφότερη παραλία του νησιού.
ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ
Μια βουτιά με μάσκα στον ολοζώντανο βυθό είναι επιβεβλημένη. Εδώ, στο Κοκκινόκαστρο, στην Αλόννησο. © MICHAEL AMME/LAIF
Μαζί με τα νησιά του Θαλάσσιου Πάρκου, η Αλόννησος ήταν κάποτε το διασημότερο καταφύγιο πειρατών στο βόρειο Αιγαίο. Πλέον, μόνο το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο στο Πατητήρι με τα κειμήλια από την εποχή των πειρατών παραπέμπει σε αυτή τη σελίδα της ιστορίας της, καθώς σήμερα τα πλεούμενα αποβιβάζουν εδώ τουρίστες από τη γειτονική Σκιάθο και τη Σκόπελο. Στην αρχαιότητα το νησί λεγόταν Ίκος και στο Παλιό Χωριό (ή Λιαδρόμια) διατηρείται ο μεσαιωνικός πυρήνας του οικισμού με τα πολύ στενά δρομάκια και τα σπίτια με τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική. Ο σεισμός του 1965 το ερήμωσε από ντόπιους, αλλά τύχη αγαθή έφερε εδώ Ευρωπαίους ταξιδιώτες, που αγόρασαν και αναστήλωσαν με μεγάλη ευαισθησία και προσοχή τα παλιά σπίτια, διατηρώντας έτσι ένα μικρό διαμαντάκι της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του Αιγαίου. Η Αλόννησος ενδείκνυται για πεζοπορία περισσότερο από κάθε άλλο νησί των Σποράδων. Τα καλοδιατηρημένα και πολλά μονοπάτια της θα σας οδηγήσουν σε εκπληκτικές ακτές και παραλίες, θαυμαστά πανοράματα, αρωματικά θαμνοτόπια με θέα στα Ερημόνησα και λίγα, αλλά πολύ γραφικά, παμπάλαια ξωκλήσια. Σε μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού, ωστόσο, τον Άγιο Δημήτριο, μπορείτε να φτάσετε οδικώς.
ΣΚΟΠΕΛΟΣ
Ό,τι δεν είναι δάσος στην πευκόφυτη Σκόπελο είναι ελαιώνες και δαμασκηνιές. Διάσημη για το κρασί της στους αρχαίους χρόνους, είδε τα αμπέλια της να καταστρέφονται πριν από αρκετές δεκαετίες λόγω επιδημίας φυλλοξήρας που ξέσπασε στο νησί.
Ο περίφημος Πεπαρήθιος οίνος αναβιώνει σήμερα σε μικρές παραγωγές, για οικιακή χρήση.
Αυγουστιάτικες βουτιές στον Αγνώντα της Σκοπέλου. © ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΚΑΛΙΔΗΣ
Εδώ υπάρχει ο ομορφότερος και μεγαλύτερος οικισμός των Σποράδων, η Χώρα της Σκοπέλου, χτισμένη κάτω από το κάστρο των Γκίζι, γεμάτη με λαϊκά ολόλευκα σπιτάκια, στολισμένα με μπουκαμβίλιες, γαλάζια παράθυρα, και από δίπλα δεκάδες εκκλησίες και τρίπατα αρχοντόσπιτα με νεοκλασικά στοιχεία. Πολύ όμορφο είναι στα νοτιοδυτικά και το Παλαιό Κλήμα, ήσυχο και πνιγμένο στις μουριές και στις συκιές, όπως και η πολυάνθρωπη Γλώσσα, στη βορειοδυτική πλευρά, με τα ωραία καπετανόσπιτα και το ωραιότερο δειλινό των Σποράδων. Η δυτική ακτή της Σκοπέλου, με τα γαλαζοπράσινα νερά, από την Αρμενόπετρα έως τη Μηλιά, τους προστατευμένους όρμους στον Πάνορμο και στον Αγνώντα και τις καταπράσινες βραχονησίδες, είναι η χαρά του yachting. Στο βουνό Παλούκι βρίσκονται μερικά όμορφα μεταβυζαντινά μοναστήρια, που διατηρούν μια ατμόσφαιρα που θυμίζει Άγιο Όρος.
