Όταν ακούς για αρχαία «πλυντήρια» και μεταλλευτικές στοές, το μυαλό πάει κατευθείαν στο Λαύριο και στη μεγάλη μεταλλευτική του δραστηριότητα. Πολύ κοντά στην παραθαλάσσια πόλη, ωστόσο, βρίσκεται ο Θορικός, ένα αρχαίο μεταλλευτικό χωριό, το οποίο παράλληλα θεωρείται ένας από τους αρχαιότερους οικισμούς της Αττικής και τμήματά του σώζονται αποσπασματικά στον λόφο Βελατούρι. Από τα ευρήματα φαίνεται ότι υπήρξε σημαντικό κέντρο μεταλλουργίας από τη Μυκηναϊκή Εποχή, ωστόσο τη μεγάλη του ακμή έζησε τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ., χάρη στην εντατικοποίηση των μεθόδων εξόρυξης και επεξεργασίας των αργυρομολυβδούχων κοιτασμάτων. Η παρακμή των μεταλλείων αργύρου στον Θορικό ήρθε τον 3ο αιώνα π.Χ. –όπως σε όλη τη Λαυρεωτική–, ωστόσο ίχνη ανθρώπινης παρουσίας, και ίσως μεταλλευτικής δραστηριότητας, υπάρχουν μέχρι τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ.
Αν έχετε κέφι για περπάτημα, μπορείτε να φτάσετε έως την κορυφή του λόφου: τα μη αναγνωρίσιμα από το απαίδευτο μάτι σπαράγματα αποτελούν, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ερείπια της αρχαίας ακρόπολης αλλά και ίχνη εγκατάστασης της Νεολιθικής, της Πρωτοελλαδικής και της Μεσοελλαδικής Περιόδου, καθώς και μυκηναϊκών θολωτών και θαλαμωτών τάφων. Σε κάθε περίπτωση θα απολαύσετε τη θέα στα παράλια, στη θάλασσα και στη γειτονική Μακρόνησο. Ο αρχαίος οικισμός βρισκόταν στην πεδιάδα, στα ριζά του λόφου. Γύρω από το θέατρο, το κυριότερο μνημείο του χώρου, υπήρχαν σπίτια, νεκροταφεία και μεταλλευτικές στοές. Δύσκολο να το φανταστεί κανείς, αφού όλα είναι δυσδιάκριτα σήμερα, πνιγμένα στα αγριόχορτα. Περπατώντας δυτικά ωστόσο, όπου σε απόσταση 200 μέτρων βρισκόταν το κέντρο του οικισμού, θα εντοπίσετε ένα αναστηλωμένο αρχαίο πλυντήριο, όπου γινόταν ο εμπλουτισμός του μεταλλεύματος, την είσοδο μιας στοάς που δεν είναι επισκέψιμη και ίχνη κατοικιών. Η στοά μάλιστα υπολογίζεται ότι ήταν σε χρήση από το 3000 μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ.!
Το ελλειψοειδές θέατρο
Το θέατρο, το πρώτο που θα αντικρίσετε φτάνοντας στον Θορικό, θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο στον ελλαδικό χώρο, αφού φαίνεται να κατασκευάστηκε στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Δεν είναι μόνο αυτή, όμως, η σπουδαιότητά του. Γρήγορα θα παρατηρήσετε ότι δεν έχει το γνωστό σε όλους κυκλικό σχήμα των ελληνικών θεάτρων, αλλά το κοίλο του –όπως και η ορχήστρα– έχει ένα ακανόνιστο, ελλειψοειδές σχήμα. Σε συνδυασμό με την παλαιότητά του, λοιπόν, θεωρείται ότι μας δείχνει τη μορφή των πρώιμων ελληνικών θεάτρων. H σημερινή εικόνα προέρχεται από την τελευταία του μεταβολή, που έγινε τον 4ο αιώνα π.Χ. – τότε κατασκευάστηκαν το διάζωμα και το ανώτερο κοίλο, φτάνοντας τις 3.000 θέσεις. Έτσι απεικονίστηκε για πρώτη φορά στις λιθογραφίες (1801-1806) του Ιρλανδού περιηγητή Έντουαρντ Ντόντουελ.
Εξόρμηση στα πέριξ
Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα θα έρθει κανείς από το κέντρο της Αθήνας, ας πούμε, μόνο για τον Θορικό, μια και ο χώρος είναι μικρός και παραμελημένος, χωρίς επεξηγηματικές πινακίδες. Ωστόσο αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή για εκδρομή. Η θάλασσα βρίσκεται ακριβώς δίπλα και, παρότι δεν ενδείκνυται το κολύμπι στο σημείο λόγω των εργοστασίων χημικών και της ΔΕΗ, μπορείτε να κάνετε μια βουτιά στις υπόλοιπες παραλίες της περιοχής, να απολαύσετε μια βόλτα έως τη χερσόνησο του Αγίου Νικολάου, όπου βρισκόταν το αρχαίο λιμάνι (καιρού επιτρέποντος, μπορείτε να διακρίνετε αρχαιότητες μέσα στο νερό), και φυσικά στο Λαύριο, είτε για να ανακαλύψετε τη μεταλλευτική του δραστηριότητα από την αρχαιότητα έως τον 19ο αιώνα είτε για έναν ωραίο περίπατο μέσα στην πόλη.
Ιnfo: Το αρχαίο θέατρο του Θορικού είναι ένας από τους ελάχιστους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής χωρίς αντίτιμο εισόδου και ωράριο λειτουργίας. Ακόμη κι αν αυτό δείχνει την παραμέλησή του, μπορείτε να το εκμεταλλευτείτε.
