Έννοιες όπως «ενεργειακό αποτύπωμα», «εκπομπές CO2», «βιωσιμότητα» δεν είναι ίσως το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας όταν σκεπτόμαστε τα Χριστούγεννα. Και όμως, περισσότερο από μία δεκαετία πριν, η Κοπεγχάγη ήταν μία από τις πρώτες πόλεις που τις έλαβε υπόψη της, κάνοντας κάτι πολύ πρωτότυπο και διασκεδαστικό μαζί: ζήτησε από κατοίκους και επισκέπτες να ποδηλατήσουν για 15 λεπτά, ώστε να παραγάγουν αρκετή ενέργεια, προκειμένου να φορτιστούν και να ανάψουν οι λάμπες στο χριστουγεννιάτικο δέντρο της πλατείας Δημαρχείου. Γνωστή για τις καινοτομίες της, η Κοπεγχάγη επιχειρεί ωστόσο φέτος κάτι οξύμωρο: από τη μια διεκδικεί τον τίτλο της χριστουγεννιάτικης πρωτεύουσας της Ευρώπης, προκειμένου να ενισχύσει το τουριστικό προφίλ της στο πλαίσιο του ομώνυμου θεσμού, ενώ ταυτόχρονα στοιχηματίζει ότι έως το 2025 θα έχει γίνει και η πρώτη με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.
Δεν είναι καινούργιο ότι οι χώρες της ΕΕ, αλλά και όλου του κόσμου, επιδίδονται σε πρακτικές για την προστασία του πλανήτη. Το νέο είναι ότι όλες αυτές οι πολιτικές αειφορίας και οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις μοιάζουν, εν τέλει, να δείχνουν και τον δρόμο για μια διαφορετική θεώρηση των Χριστουγέννων, λέγοντας «ναι» στις γιορτές και στο αίσθημα ευφορίας που εμπνέουν, αλλά με μεγαλύτερη καταναλωτική συνείδηση. Το χριστουγεννιάτικο πλατό στήνεται πλέον με στολισμούς από υλικά βιώσιμης προέλευσης, λάμπες led χαμηλότερης κατανάλωσης, συλλογή των χριστουγεννιάτικων δέντρων για καύσιμη ύλη, ανακύκλωση απορριμμάτων. Και το σενάριο δείχνει ευοίωνο.
Από την άλλη, ο όρος «πράσινα Χριστούγεννα» μοιάζει να βιώνει ένα είδος εννοιολογικής κρίσης, ακροβατώντας ανάμεσα σε δύο σημασιολογικές προσεγγίσεις με κοινό παρονομαστή την κλιματική αλλαγή: η μία περιγράφει τα Χριστούγεννα χωρίς χιόνι, λόγω της ανόδου της πλανητικής θερμοκρασίας, η άλλη τον εορτασμό των Χριστουγέννων με φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Το σίγουρο είναι πως παραπέμπει σε μια αλλαγή στις ταξιδιωτικές ατζέντες: όλο και περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο σχεδιάζουν τις διακοπές τους λαμβάνοντας υπόψη τα «πράσινα» διαπιστευτήρια του προορισμού.
Και ενώ περιμέναμε ότι οι περιορισμοί και οι στερήσεις της πανδημίας θα ωθούσαν τους ταξιδιώτες σε κλασικές και παραδοσιακές επιλογές, εκείνοι δηλώνουν με σαφήνεια ότι αναζητούν τις ίδιες συγκινήσεις, αλλά αυτή τη φορά με περιβαλλοντικό πρόσημο. Σύμφωνα με στοιχεία της booking.com, το 83% των ταξιδιωτών παγκοσμίως πιστεύουν ότι τα βιώσιμα ταξίδια είναι ζωτικής σημασίας, με το 61% να θεωρούν ότι η Covid-19 τους ώθησε να ταξιδεύουν πιο βιώσιμα στο μέλλον. Ωστόσο, σχεδόν οι μισοί (49%) των ερωτηθέντων εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το 2021 δεν υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες επιλογές βιώσιμων ταξιδιών.
«Συχνά οι πελάτες επιθυμούν το ταξίδι τους να έχει θετικό αντίκτυπο στον προορισμό και στο περιβάλλον, ζητώντας έναν επίσημο υπολογισμό για το ενεργειακό τους αποτύπωμα. Ειδικά στις μεγάλες πόλεις, αυτό είναι κάτι που μπορούμε να κάνουμε με ακρίβεια», αναφέρει χαρακτηριστικά το βρετανικό ταξιδιωτικό γραφείο Steppes Τravel, που ειδικεύεται σε οργανωμένα ταξίδια αειφορίας και βιωσιμότητας. Σε αυτή την κατεύθυνση, το νέο εύχρηστο εργαλείο που λάνσαρε πρόσφατα η google και υπολογίζει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κάθε αεροπορικού δρομολογίου έτυχε θερμής υποδοχής από την ταξιδιωτική κοινότητα.
Και σε μικρότερη κλίμακα, όμως, το eco-friendly κερδίζει συνεχώς πιστούς. Η εποχή που η οικολογική καλή πράξη των γιορτών συνοψιζόταν στο να επιστρέψεις το γυάλινο ποτήρι του ζεστού Glühwein σε μια γερμανική χριστουγεννιάτικη αγορά, για να πάρεις πίσω τα μισά χρήματα που είχες δώσει, ανήκει στο παρελθόν. Η προσέγγιση είναι πλέον ολιστική. Στις χριστουγεννιάτικες αγορές των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων στήνονται καλύβες με φωτισμό led και ξυλεία από ανανεώσιμες πηγές, προτείνονται ευρηματικές πρακτικές ανακύκλωσης, πωλούνται λιχουδιές βιολογικής καλλιέργειας και μικροπαραγωγών, ενώ οι αγορές μεταχειρισμένων ειδών είναι κυρίαρχη τάση. Οι καταναλωτές, από την πλευρά τους, ενθουσιάζονται με το ιδανικό της επανάχρησης και δηλώνουν ότι θα πλήρωναν περισσότερο για ένα προϊόν μηδενικών αποβλήτων. Ξέρουν πια ότι κάθε κιλό χαρτιού περιτυλίγματος είναι υπεύθυνο για εκπομπές 3 κιλών CΟ2 και, στη σκέψη ότι το 2016 η ποσότητα που ξόδεψε το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αρκετή για να τυλίξει 22 φορές τη Γη, προτιμούν να στραφούν σε πιο οικολογικές λύσεις.
Στο ίδιο γιορτινό τερέν αγωνίζονται και οι «έξυπνες» πόλεις, αστικά κέντρα που, ψηφιοποιώντας την καθημερινότητά τους, διαχειρίζονται καλύτερα τους πόρους τους και ιεραρχούν τις ανάγκες τους. Μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας, περιορίζουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση, μειώνουν τη χρήση αυτοκινήτου, επενδύουν στην προσβασιμότητα, γίνονται πιο θελκτικές για τον κάτοικο αλλά και τον επισκέπτη. Εικονικοί διαχειριστές κυκλοφορίας, μετρούν τη ροή επιβατών και ρυθμίζουν την κίνηση των μαζικών μέσων μεταφοράς, αποσυμφορώντας τον δρόμο προς τα εορταστικά hotspots. Στο Άμστερνταμ, χάρη σε σχετική πρωτοβουλία, ο χρόνος στις αστικές μετακινήσεις έχει μειωθεί κατά 10%. H Βιέννη μέσω ανοιχτών διεπαφών πληροφορεί τον χρήστη σε πραγματικό χρόνο για τις κυκλοφοριακές συνθήκες, διευκολύνοντας τις μετακινήσεις. Το Βερολίνο έχει εγκαταστήσει πάνω από 400 σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών ποδηλάτων, ενώ στο Παρίσι η ποδηλατική επανάσταση είναι εδώ: καθημερινά κάνουν πεντάλ πάνω από ένα 1 εκατ. άνθρωποι, ενώ 160 χλμ. ποδηλατόδρομων βρίσκονται υπό κατασκευή. Τι πιο ωραίο από το να υποδεχτείς τη νέα χρονιά απολαμβάνοντας μια ποδηλατάδα στις όχθες του Σηκουάνα;
Κάθε κίνηση μετράει
››Το Λονδίνο συγκεντρώνει οργανωμένα δύο φορές τον χρόνο τα χριστουγεννιάτικα δέντρα, μία με το πέρας των εορτών και μία αργότερα. Για τις ακριβείς ημερομηνίες αποκομιδής των δέντρων, αλλά και των ανακυκλώσιμων υλικών γενικότερα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, οι κάτοικοι ενημερώνονται μέσω δωρεάν εφαρμογής.
››Από το 1990 τα χριστουγεννιάτικα δέντρα που στολίζουν οι κάτοικοι της Βιέννης συλλέγονται από τον δήμο σε περισσότερα από 500 διαφορετικά σημεία της πόλης. Το 2019 συγκεντρώθηκαν πάνω από 750 τόνοι δέντρων, η καύση των οποίων παρήγαγε τέτοιες ποσότητες ενέργειας, που τροφοδότησε με ηλεκτρισμό περίπου 1.000 νοικοκυριά και ταυτόχρονα κάλυψε τις ανάγκες για θέρμανση σε 2.500 σπίτια για περίπου έναν μήνα.
››Στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη αλλά και στο Βερολίνο είναι δημοφιλείς οι υπηρεσίες ενοικίασης χριστουγεννιάτικου δέντρου. Έλατα ποικίλου μεγέθους μεταφέρονται σε σπίτια σε γλάστρα, μαζί με συγκεκριμένες οδηγίες για την προσαρμογή τους στη θερμοκρασία εσωτερικού χώρου καθώς και για το πότισμα και τη φροντίδα τους. Με το πέρας των γιορτών, το δέντρο επιστρέφει στη βάση του και φυτεύεται εκ νέου, ώστε να επαναχρησιμοποιηθεί την επόμενη χρονιά.
››Η Βαρκελώνη, αν και διαθέτει ανιχνευτές ποσότητας απορριμμάτων, κατά την περίοδο των Χριστουγέννων αυξάνει και τις υπηρεσίες καθαρισμού και συλλογής τους, πραγματοποιώντας συχνούς επιτόπιους ελέγχους, για να διασφαλίσει την καθαριότητα στους εμπορικούς δρόμους, αφού παράγονται περίπου 17% περισσότερα σκουπίδια, εντός και εκτός κάδων. Την ίδια στιγμή, το Δημαρχείο της πόλης από την επίσημη ιστοσελίδα του προτρέπει τους πολίτες να κάνουν άυλα δώρα, όπως εισιτήρια για θεάματα.
››Το 2020, ο Δήμος της Βουδαπέστης επέλεξε για πρώτη φορά για τον χριστουγεννιάτικο διάκοσμο της πόλης στολίδια είτε ανακυκλώσιμα είτε βιοδιασπώμενα και κατασκευασμένα από τοπικούς δημιουργούς. Όσο για τη γιορτινή φωταγώγηση, αυτή έγινε με φωτισμούς φιλικότερους προς το περιβάλλον. Υπολογίζεται ότι από αυτή την κίνηση εξοικονομήθηκε 40% ενέργεια σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο τα προηγούμενα χρόνια.
››Στην Πράγα, το ξύλο των χριστουγεννιάτικων δέντρων που κοσμούν την πόλη χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την κατασκευή επίπλων σε κοινωνικές δομές πρόνοιας. Για παράδειγμα, η ξυλεία του περσινού δέντρου της Παλιάς Πόλης αξιοποιήθηκε για τις ανάγκες κεντρικού γηροκομείου.
››Το γκλίτερ αρχίζει να μην έχει θέση στην αγορά των Χριστουγέννων. Μετά τα μέτρα στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο για την απαγόρευση καλλυντικών με γκλίτερ, τον περασμένο μήνα γνωστές επιχειρήσεις λιανικής στις δύο χώρες αφαίρεσαν το «ένοχο» υλικό από το χαρτί περιτυλίγματος και τις χριστουγεννιάτικες κάρτες των καταστημάτων τους. Με πρώτη ύλη το πλαστικό, το γκλίτερ όχι μόνο δεν μπορεί να ανακυκλωθεί το ίδιο, αλλά «επιμολύνει» την ανακυκλώσιμη ύλη με την οποία έρχεται σε επαφή και φράσσει τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία.
