Διεθνείς εκτιμήσεις για την πορεία των επαγγελματικών ταξιδιών το 2022 προβλέπουν ανάκαμψη σε ποσοστό 85% και πλήρη επαναφορά μέχρι το 2025. Γιατί, παρότι οι επιχειρήσεις ανακάλυψαν ότι πολλές από τις συναντήσεις τους μπορούν κάλλιστα να πραγματοποιούνται και ηλεκτρονικά, υπάρχουν κάποιοι τομείς στους οποίους η τεχνολογία δεν επαρκεί. Κι αυτοί είναι κυρίως οι συναντήσεις με πελάτες, οι πωλήσεις αλλά και η ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των μελών της ομάδας. Δεδομένου λοιπόν ότι πολλές εταιρείες παγιώνουν την πρακτική της τηλεργασίας, οι ανάγκες για ταξίδια που έχουν στόχο την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο ενδέχεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια.
Την τμηματική ανάκαμψη της αγοράς του επιχειρηματικού ταξιδιού διαπιστώνει ο Ευριπίδης Τζήκας, γενικός διευθυντής του Athens Capital Hotel. Η αρχή έγινε με τους μεμονωμένους business travelers, ενώ το κομμάτι των μαζικών συναντήσεων αναμένεται να επανέλθει τα επόμενα δύο χρόνια. Η συμπεριφορά και οι ανάγκες του κοινού αυτού είναι ελαφρώς τροποποιημένες σε σχέση με το τι ίσχυε προ κορωνοϊού. Σε επίπεδο κρατήσεων, είναι περισσότεροι οι φιλοξενούμενοι που επιλέγουν να κάνουν μια απευθείας ηλεκτρονική κράτηση, παρά να απευθυνθούν σε ταξιδιωτικό γραφείο. Σε επίπεδο υπηρεσιών, αυξημένη είναι η ζήτηση για υποδομές και υπηρεσίες ευεξίας.
Ο Γιώργος Σπυρόπουλος, Chief Operating Officer των Electra Hotels & Resorts, εκτιμά ότι σχεδόν το 20-30% των επαγγελματικών ταξιδιών περιλαμβάνει πλέον συνιστώσα αναψυχής, γεγονός που συνήθως επιμηκύνει τη διάρκεια του ταξιδιού κατά μία μέρα. Τα βασικά ενδιαφέροντα των bleisure travelers –των ταξιδιωτών που συνδυάζουν την εργασία με την αναψυχή– είναι η τοπική γαστρονομία, ο πολιτισμός και τα τουριστικά αξιοθέατα, ενώ ο πιο δημοφιλής προορισμός τους στην Ελλάδα είναι η Κρήτη. Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους προέρχονται από όλα τα επίπεδα της εταιρικής ιεραρχίας (από entry level μέχρι διευθυντικές θέσεις), ενώ πολλοί επισκέπτονται για τον ίδιο σκοπό τον εκάστοτε προορισμό περισσότερες από μία φορές. Την τελευταία περίοδο, δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνει κανείς μεταξύ των bleisure και των αμιγώς business travelers, αφού τα όρια μεταξύ των δύο ιδιοτήτων γίνονται όλο και πιο ασαφή.
Οι σύνεδροι επιστρέφουν
Ένα ξεχωριστό κομμάτι του επαγγελματικού ταξιδιού είναι αυτό του συνεδριακού τουρισμού. Η Ρένα Τόλη, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Επαγγελματιών Οργανωτών Συνεδρίων, δηλώνει αισιοδοξία για την ανάκαμψη της ελληνικής αγοράς συνεδρίων μετά και την επαναφορά της πληρότητας των συνεδριακών χώρων στο 100%. Μάλιστα, εκτός από την Αθήνα, αναμένεται αύξηση του ενδιαφέροντος για πραγματοποίηση συνεδρίων και σε περιφερειακούς συνεδριακούς προορισμούς, όπως ο Βόλος ή τα Ιωάννινα. Οι επαγγελματίες επιζητούν τον συνδυασμό της συμμετοχής σε συνέδριο με ένα σύντομο city break και δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση σε σημεία στα οποία μπορούν να ταξιδέψουν οδικώς.
Σημαντική είναι και η άνοδος της Αθήνας ως διεθνούς συνεδριακού προορισμού, σύμφωνα με τη Γεωργία Κριτσωτάκη, υπεύθυνη Συνεδρίων της Mideast Travel. Η ίδια εκτιμά ότι μέχρι τα τέλη του 2022 ο συνεδριακός τουρισμός θα έχει επανέλθει στα προ κορωνοϊού επίπεδα και ότι την άνοιξη του 2023 ενδέχεται να σημειωθεί περαιτέρω άνοδος. Το ερώτημα που τίθεται, ωστόσο, είναι αν αυτή θα στηρίζεται σε ικανοποιητικά επίπεδα ποιότητας υπηρεσιών, δεδομένης της απώλειας μεγάλου μέρους των απασχολουμένων στον κλάδο κατά τη διετία της πανδημίας.
Ενσωματώνοντας το στοιχείο της αναψυχής
Πολύ έντονο είναι αυτή την περίοδο το ενδιαφέρον εταιρειών και εργαζομένων για ταξίδια επιβράβευσης. Καθυστέρηση στην υλοποίησή τους προκαλεί, ωστόσο, μια σειρά από απρόβλεπτους παράγοντες: από τις γεωπολιτικές εξελίξεις και το κόστος των αεροπορικών εισιτηρίων λόγω ενεργειακής κρίσης μέχρι τους παρατεταμένους χρόνους αναμονής που υπήρχαν μέχρι πρότινος για την έκδοση διαβατηρίου. Οι πάσης φύσεως περιορισμοί που έχουν προκύψει εντείνουν ακόμα πιο πολύ την επιθυμία των ανθρώπων να ταξιδέψουν και το ταξίδι συνδέεται περισσότερο από ποτέ με την αίσθηση της ελευθερίας, επισημαίνει η Γεωργία Κριτσωτάκη της Mideast Travel.
Πολύ σημαντικό ρόλο αποκτά και το στοιχείο της διασκέδασης. Ακόμα και πριν από την πανδημία, υπήρχε μια τάση για ενσωμάτωση στοιχείων τουρισμού αναψυχής στο επαγγελματικό ταξίδι – ιδίως για τους επαγγελματίες της γενιάς των millennials. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η πραγματοποίηση ενός ταξιδιού έγινε μια σύνθετη διαδικασία που προϋπέθετε μια σειρά από απαιτήσεις και πιστοποιητικά. Η πολυπλοκότητα αυτή έκανε τους επαγγελματικούς ταξιδιώτες να θέλουν να επωφελούνται στο μέγιστο από τις μετακινήσεις τους και να έχουν, για παράδειγμα, την ευκαιρία να βιώσουν νέες εμπειρίες στην πόλη-προορισμό.
Μια δεύτερη αλλαγή στη συμπεριφορά των business travelers είναι αυτή της στροφής σε διαφορετικούς τύπους καταλυμάτων. Τα ξενοδοχεία παραμένουν σαφώς η πρώτη επιλογή τους, αλλά αυξάνεται το ποσοστό των επαγγελματιών που νιώθουν μεγαλύτερη οικειότητα σε ένα διαμέρισμα βραχυχρόνιας μίσθωσης – ιδίως εάν το ταξίδι τους έχει μεγάλη διάρκεια. Προκύπτουν μάλιστα και νέες υπηρεσίες οι οποίες στοχεύουν ακριβώς σε αυτή την αγορά. Πρώην στέλεχος της Airbnb δημιούργησε την Ukio, εταιρεία που παρέχει τη δυνατότητα εκμίσθωσης «επιλεγμένων διαμερισμάτων». Πρόκειται για ένα σύνολο καταλυμάτων στη Βαρκελώνη, τη Μαδρίτη και τη Λισαβόνα με συγκεκριμένη αισθητική και συγκεκριμένες υπηρεσίες, τα οποία απευθύνονται σε business travelers και σε ψηφιακούς νομάδες. Η Ukio θεωρεί ότι το ελκυστικό περιβάλλον των διαμερισμάτων της καλύπτει τόσο τις ανάγκες της εργασίας όσο και της αναψυχής και ότι αποτελεί από μόνο του ένα είδος ανταμοιβής για τα παραγωγικά στελέχη μιας εταιρείας. Στην εποχή της «Μεγάλης Παραίτησης» που πλήττει επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και τη Μεγάλη Βρετανία, το ταξίδι αναδεικνύεται σε δέλεαρ για την προσέλκυση και τη διατήρηση του ανθρώπινου δυναμικού. Στις ΗΠΑ έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους start-ups όπως η Dónde, που στοχεύουν στην απόκτηση νέων ταλέντων για λογαριασμό μεγάλων εταιρειών. Μέσω της πλατφόρμας της Dónde οι εργαζόμενοι μπορούν να αγοράσουν ταξιδιωτικές υπηρεσίες τις οποίες καλύπτει οικονομικά ο εργοδότης τους.
Η δυναμική των ψηφιακών νομάδων
Το επαγγελματικό ταξίδι δεν διευρύνεται μόνο στη λογική του συνδυασμού του με την αναψυχή. Μια άλλη κατηγορία εργαζομένων που επιζητούν αντίστοιχες εμπειρίες και υπηρεσίες –και μάλιστα μεγαλύτερες σε διάρκεια– είναι αυτή των ψηφιακών νομάδων. Σύμφωνα με στοιχεία της Marketing Greece, οι αφίξεις digital nomads στην Αθήνα την περίοδο 2017-2021 αυξήθηκαν κατά 194%. Το πρώτο δίμηνο του 2022 ο αντίστοιχος ρυθμός έφτασε το 25%, αναδεικνύοντας την πόλη ως τον τέταρτο ταχύτερα αναπτυσσόμενο προορισμό για ψηφιακούς νομάδες παγκοσμίως.
Ο Ραφαήλ Κουδούνης, ιδρυτής του Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Νομάδων, αναφέρει προβλέψεις σύμφωνα με τις οποίες ο αριθμός των digital nomads παγκοσμίως θα έχει φτάσει περί το 1 δισεκατομμύριο έως το 2035. Όπως σημειώνει, τα βασικά κριτήρια που επηρεάζουν τις επιλογές των ψηφιακών νομάδων είναι το κόστος ζωής στον προορισμό, η ταχύτητα του Internet και η δυνατότητα δικτύωσης με ομοίους τους. Οι digital nomads αναζητούν επίσης έναν χώρο εργασίας που να τους «εμπνέει» –ένα καλαίσθητο γραφείο, μια όμορφη αυλή, ένα δωμάτιο με θέα στη θάλασσα κ.λπ.– και δραστηριότητες για τον ελεύθερο χρόνο τους. Νέες υπηρεσίες που αναπτύσσονται για να καλύψουν τις παραπάνω ανάγκες των ψηφιακών νομάδων είναι τα λεγόμενα «co-working» και «co-living» spaces, χώροι στους οποίους μπορούν να κατοικήσουν και να εργαστούν παρέα με άλλους.
Την τάση για παραμονή σε έναν προορισμό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αλλά και την επιθυμία για βαθύτερη εξερεύνηση της τοπικής κουλτούρας επισημαίνει πρόσφατη έρευνα των εταιρειών European Cities Marketing και Toposophy. Άλλωστε, αρκετοί είναι οι ψηφιακοί νομάδες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για αγορά γης και ακινήτων, ειδικά στα νησιά και σε παραθαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας. Τη ζήτηση αυτή ενισχύει και η Digital Nomad Visa, η οποία παρέχει φορολογικά πλεονεκτήματα για τα πρώτα επτά χρόνια παραμονής στη χώρα.
Μπορεί λοιπόν το επαγγελματικό ταξίδι να υπέστη ένα παρατεταμένο «απαγορευτικό» κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά η επόμενη μέρα το βρίσκει ενδυναμωμένο και διευρυμένο σε νέους ορίζοντες. Τόσο τα όρια μεταξύ δουλειάς και αναψυχής –που είναι πλέον πιο ασαφή από ποτέ– όσο και η δυνατότητα πολλών επαγγελματιών να επιλέγουν οι ίδιοι το σημείο του πλανήτη από το οποίο επιθυμούν να εργάζονται, ενδέχεται να μεταλλάξουν ακόμα περισσότερο την έννοια και την κουλτούρα του business travel.
