Φθάνοντας στο αεροδρόμιο του Χο Τσι Μινχ (Σαϊγκόν), έχω στα αυτιά μου τους στίχους από το τραγούδι του Σαββόπουλου «Στο Βιετνάμ πυρπόλησαν το ρύζι, στη Σαϊγκόν δεν μπόραες να ζήσεις…». Σαράντα εννέα χρόνια έχουν περάσει από τότε που έληξε ο πόλεμος του Βιετνάμ —ο «αμερικανικός πόλεμος», όπως τον αποκαλούν οι Βιετναμέζοι—, κι αναρωτιέμαι πώς έχει μετεξελιχθεί η χώρα στις δεκαετίες που μεσολάβησαν.
Στη διαδρομή μέχρι το ξενοδοχείο, που βρίσκεται στο κέντρο, μου κάνει εντύπωση το εξαιρετικό οδικό δίκτυο, οι ουρανοξύστες δεξιά και αριστερά (η πόλη είναι έδρα πολλών πολυεθνικών εταιρειών), η απίστευτη κίνηση και τα αρκετά σύγχρονα αυτοκίνητα. Βγαίνοντας για την πρώτη εξερευνητική βόλτα, έρχεται το πρώτο τεστ για γερά νεύρα. Πώς να περάσεις απέναντι τον δρόμο όταν οι φωτεινοί σηματοδότες σχεδόν απουσιάζουν και εκατοντάδες μηχανάκια τρέχουν ασταμάτητα γύρω σου; Μέσα στο 2024 υπολογίζεται να ξεκινήσει η λειτουργία της πρώτης γραμμής του μετρό, που θα αποσυμφορήσει κάπως την πόλη.
Τρέχω να προλάβω το ραντεβού με τον ξεναγό. Μια μικρή ιστορική αναδρομή είναι χρήσιμη. Η Σαϊγκόν ξεκίνησε σαν ένα ασήμαντο λιμάνι που μέχρι τον 17ο αιώνα ανήκε στην Καμπότζη. Βιετναμέζοι έποικοι κατέβηκαν από τον βορρά και προοδευτικά η πόλη περιήλθε στην κυριαρχία της βιετναμέζικης δυναστείας των Nguyen. Ακολούθησαν οι Γάλλοι αποικιοκράτες στα 1859, που έκαναν την πόλη πρωτεύουσα της τότε Ινδοκίνας και στη συνέχεια οι Αμερικανοί, που τη μετέτρεψαν σε κέντρο των επιχειρήσεων τους εναντίον των κομμουνιστών του βορρά. Ο πόλεμος τελείωσε τον Απρίλη του 1975 με την είσοδο των κομμουνιστών στη Σαϊγκόν, την ενοποίηση βόρειου και νότιου Βιετνάμ και τη μετονομασία της πόλης σε Χο Τσι Μινχ. Ο Χο Τσι Μινχ υπηρξε ο «μεγάλος τιμονιέρης» του Βιετνάμ, ο οποίος οδήγησε στην εκδίωξη των Γάλλων αποικιοκρατών το 1954 και στην κατάρρευση της γαλλικής Ινδοκίνας. Δεν πρόλαβε, ωστόσο να δει την ένωση βόρειου και νότιου Βιετνάμ και τη δημιουργία ενός ενιαίου ανεξάρτητου κράτους να γίνεται πραγματικότητα, καθώς πέθανε το 1969.
Στη διάρκεια της ξενάγησης βλέπουμε μια σειρά από κτίρια νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, της περιόδου της γαλλικής αποικιοκρατίας, εξαιρετικά καλά διατηρημένα. Ξεκινάμε με την κεντρική πλατεία Χο Τσι Μινχ, όπου και το ομώνυμο άγαλμα. Πίσω ακριβώς βρίσκεται το παλιό Δημαρχείο, σημερινή έδρα του Λαϊκού Συμβουλίου της πόλης, και το ξενοδοχείο Rex, τόπος συνάθροισης των Αμερικανών στρατιωτών «για να ξεδώσουν» (σε 25.000 παιδιά, που προέκυψαν από εκείνα τα «γλέντια» έχουν δώσει μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ την αμερικανική υπηκοότητα μετά από εξέταση DNA). Συνεχίζουμε τη βόλτα με το κτίριο της Όπερας, το ξενοδοχείο Continental —σημείο συνάντησης πολιτικών και δημοσιογράφων στη διάρκεια του πολέμου—, το Κεντρικό Ταχυδρομείο, την εκκλησία Notre Dame και τον δρόμο με τις κατοικίες Γάλλων αξιωματούχων, που μετά πέρασαν σε μέλη του κομμουνιστικού κόμματος και τώρα ενοικιάζονται πανάκριβα σε ξένους.
Όμορφη και πολύχρωμη είναι η Ben Thanh Market, η παλαιότερη αγορά της πόλης, επίσης γαλλικής αρχιτεκτονικής. Μετά από ένα γρήγορο γεύμα στο πόδι, κατευθύνομαι στο Μουσείο Kαλών Τεχνών με έργα από το 1975 και ύστερα, που στρέφει το βλέμμα στη στρατευμένη τέχνη, με ειδική αναφορά στον ρόλο των γυναικών στον πόλεμο, καθώς και σε γυναίκες ζωγράφους. Το απογευματάκι θα με βρει στην παγόδα Giak Liam, που κτίστηκε πριν από 280 χρόνια και είναι χαρακτηριστική του Mahayana, θιβετιανού κλάδου του βουδισμού, με έμφαση στην εσωτερικότητα. Εδώ οι μοναχοί προσεύχονται μαζί με τον απλό κόσμο και με καλούν να συμμετάσχω. Όμορφη και μη τουριστική εμπειρία!
Τη δεύτερη μέρα θα επισκεφτώ τα Cu Chi Tunnels, 50 χλμ. έξω από την πόλη. Η κατασκευή τους ξεκίνησε στη διάρκεια του πολέμου εναντίον των Γάλλων, ενώ το δίκτυο επεκτάθηκε σε μήκος 250 χλμ. κάτω από τη γη κατά τον πόλεμο εναντίον των Αμερικανών. Τα τούνελ χρησίμευαν στις επιθέσεις κατά των Αμερικανών στην ευρύτερη περιοχή, στα σαμποτάζ, στην κατασκευή και μεταφορά εξοπλισμού, στην προστασία των οικογενειών των ανταρτών. Διέθεταν κουζίνες, εξαερισμό και καταφύγια για τους αμάχους. Αν θέλετε να καταλάβετε πώς οι Βιετκόνγκ κέρδισαν τον πόλεμο, επιβάλλεται μια επίσκεψη εδώ.
Για μια γεύση της πολυτελούς εκδοχής της Σαϊγκόν, αξίζει να πάρετε το καραβάκι το απόγευμα και να περάσετε στην απέναντι πλευρά του ποταμού. Οι επαύλεις της γαλλικής αρχιτεκτονικής (είτε οι αυθεντικές ανακαινισμένες είτε οι πιο σύγχρονες που μιμούνται τις παλιές, με πρόσθετα στοιχεία κιτς) με τις περιφράξεις και τους φύλακες που σε ελέγχουν αν επιχειρήσεις να μπεις στον αύλειο χώρο συνυπάρχουν με αυτοσχέδιες τσίγκινες καντίνες φαγητού και ουρανοξύστες, στοιχείο της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Στην περιοχή θα βρείτε και πιο γκουρμέ εστιατόρια, λίγο «τσιμπημένα» στην τιμή.
Το βράδυ μπείτε σ’ ένα ταξί με προορισμό το θέατρο με τις μαριονέτες του νερού. Η τέχνη αυτή υπάρχει μόνο στο Βιετνάμ και ανάγεται 10 αιώνες πριν, στους αγρότες των ορυζώνων, στο Δέλτα του Κόκκινου Ποταμού, στο βόρειο Βιετνάμ. Οι παραστάσεις δίνονταν όταν οι ορυζώνες πλημμυρίζαν και οι άνθρωποι που κινούσαν τις μαριονέτες, βάρους έως και 10 κιλών η καθεμία, ήταν οι μισοί μέσα στο νερό. Κρύβονταν πίσω απο μια αυτοσχέδια παγόδα, που την κατασκεύαζαν μεσα στον ορυζώνα. Απαραίτητο στοιχείο της παράστασης είναι η ορχήστρα με τραγούδι, τύμπανα, κύμβαλα, γκονγκ και φλάουτα. Η θεματολογία προέρχεται από τη ζωή στους ορυζώνες, την αλιεία, τους λαϊκούς μύθους και τα παραμύθια που περνούν από γενιά σε γενιά, διανθισμένα με χιούμορ.
Στο Δέλτα του Μεκόνγκ
Δεύτερος σταθμός του οδοιπορικού, η πόλη Can Tho, στο Δέλτα του Μεκόνγκ. Χρειάστηκαν τέσσερις ώρες με το λεωφορείο για να διανύσουμε τα 169 χλμ. που χωρίζουν τη Σαϊγκόν από την τετάρτη μεγαλύτερη πόλη του Βιετνάμ. Το Δέλτα του Μεκόνγκ είναι «η γαβαθα του ρυζιού, του δώρου του θεού, του άσπρου χρυσού», όπως την αποκαλούν οι Βιετναμέζοι. Από εδώ προέρχεται πάνω από το 50% του ρυζιού που καταναλώνει (7η χώρα στον κόσμο) και παράγει (3η χώρα στον κόσμο) το Βιετνάμ. Το 80% του πληθυσμού του Δέλτα (συνολικά 17 εκατ. άνθρωποι) ασχολείται με την παραγωγή, την επεξεργασία και την εξαγωγή ρυζιού. Το ρύζι επίσης καλύπτει το 75% των θερμίδων που καταναλώνει σε ημερήσια βάση ο μέσος Βιετναμέζος.
Ο καλύτερος τρόπος να περιηγηθείτε την περιοχή είναι να κατεβείτε στο λιμάνι γύρω στις 05.30 το πρωί και να αναζητήσετε μια βάρκα 3-4 ατόμων. Η μικρή βάρκα έχει το πλεονέκτημα να μπαίνει, εκτός από το μεγάλο κανάλι με τις πλωτές αγορές φρούτων και λαχανικών, και μέσα στα μικρότερα. Σε αυτά θα δείτε τους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους: να πλένουν και να απλώνουν την μπουγάδα τους, να καθαρίζουν τα δίχτυα τους, να μαζεύουν ζαρζαβατικά από τους πλωτούς λαχανόκηπους. Ζητήστε από τον βάρκαρη να προχωρήσει πέρα από τα σπίτια που είναι χτισμένα πάνω σε πασσάλους μέσα στο νερό, για να δείτε την πλούσια βλάστηση, ζαχαροκάλαμα, καρύδες του νερού, φοίνικες, μπανανιές, πολύχρωμα νούφαρα, πάπιες, ερωδιούς και πολλα εξωτικά πουλιά. Αναλογιστείτε όμως και τη δύσκολη ζωή των ντόπιων μέσα στην υγρασία, τις πλημμύρες, τα κουνούπια, τις αρρώστιες. Ήδη ο πληθυσμός της περιοχής βαίνει μειούμενος λόγω της μετανάστευσης και της μείωσης των γεννήσεων.
Νταλάτ, το «Μικρό Παρίσι»
Η κουφόβραση και η πολυκοσμία της Σαϊγκόν και του Δέλτα του Μεκόνγκ είναι κουραστική. Τι το καλύτερο από μια απόδραση βορειότερα της Σαϊγκόν, σε υψόμετρο 1.500 μέτρων, στο Νταλάτ, γνωστό και ως «μικρό Παρίσι». Δημιούργημα των Γάλλων που το έχτισαν στις αρχές του 1900 ως προορισμό διακοπών, μέσα στα βουνά και σε ένα υπέροχο πευκοδάσος, ιδανικό για πεζοπορίες και mountain bike. Κόσμησαν την πόλη με βίλες, βουλεβάρτα, πάρκα, έφτιαξαν σύστημα ύδρευσης μέχρι και γήπεδο γκολφ. Λόγω κλιματολογικών συνθηκών, το Νταλάτ θεωρείται η πόλη της «αιώνιας άνοιξης». Εδώ κάθε δύο χρόνια, μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου, πραγματοποιείται το Φεστιβάλ των Λουλουδιών. Η τύχη ήταν μαζί μας και η πόλη μάς υποδέχτηκε με μια ανθισμένη αγκαλιά. Άγνωστος προορισμός για τους περισσότερους τουρίστες, τον επιλέγουν οι Βιετναμέζοι για τον μήνα του μέλιτος και όχι άδικα. Διαθέτει ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Θα σας πρότεινα να κάνετε τον γύρο της λίμνης (7 χλμ), να επισκεφτείτε το Πάρκο των Λουλουδιών —κυριολεκτικά μια πανδαισία από χρώματα και συνθέσεις—, να δείτε τον παλιό αρ ντεκό σιδηροδρομικό σταθμό και αν σας παίρνει ο χρόνος να πάτε με το παλιό τρενάκι ως το Trai Mat για την παγόδα με τα υπέροχα ψηφιδωτά. Οι λάτρεις του καφέ πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσουν egg coffee —καφέ με κρόκο αυγού χτυπημένο με ζάχαρη. Το Νταλάτ παράγει τον καλύτερο καφέ και το Βιετνάμ είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο, μετά τη Βραζιλία, σε παραγωγή καφέ. Τη νύχτα οι φωταγωγημένες παλιές γαλλικές επαύλεις συνυπάρχουν τέλεια με τα μικρομάγαζα, τα τοπικά φαγάδικα και τη νυχτερινή αγορά, με τη νεολαία στους δρόμους και στα σκαλάκια να διασκεδάζει με μια μπίρα στο χέρι.
Πριν φύγετε, αξίζει να κάνετε μια στάση στο Crazy House, το έργο ζωής της Βιετναμέζας αρχιτεκτόνισσας Dang Viet Nga, η οποία δημιούργησε ένα αντισυμβατικό κτίσμα που παραπέμπει στον Νταλί και τον Γκαουντί, χρησιμοποιώντας ατσάλι, τσιμέντο και ξύλο. Χωρίς καθόλου ευθείες γραμμές, γεμάτο καμπύλες και έμπνευση από την φύση, το «Τρελό Σπίτι» μοιάζει βγαλμένο από παραμύθι και λειτουργεί ως ξενώνας.
Γκονγκ στη Λακ Λέικ
Σε απόσταση τεσσάρων ωρών από το Νταλάτ και σε υψόμετρο 500 μέρων, βρίσκεται η Λακ Λέικ, η δεύτερη μεγαλύτερη φυσική λίμνη γλυκού νερού στη χώρα. Την προσεγγίζουμε υπό καταρρακτώδη βροχή. Το κατάλυμά μας είναι ένα παραδοσιακό ξύλινο σπίτι πολύ μεγάλο σε μήκος, χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής των Muong. Τα σπίτια αυτά προορίζονται για να φιλοξενούν σε ένα στενομακρο χώρο 3-4 γενιές. Παλιά στηρίζονταν σε πασσάλους, ώστε από κάτω να διαβιούν τα ζώα αλλά και για προστασία από τις πλημμύρες. Τώρα πολλά έχουν τσιμεντένια βάση.
Εδώ έχουμε έρθει κυρίως για ένα λόγο: να απολαύσουμε μια βραδιά με γκονγκ, το παραδοσιακό μουσικό όργανο των Muong, που ανάγεται στον 11ο αιώνα. Η εκμάθηση μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και προέρχεται από την ανιμιστική παράδοση, καθώς θεωρείται το μέσο για την επαφή με τα πνεύματα των προγόνων. Συνοδεύει τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή τους, όπως γεννήσεις, γάμους, θανάτους, τη συγκομιδή του ρυζιού, αλλά και απλά οικογενειακές συγκεντρώσεις. Πριν από σχεδόν 20 χρόνια χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως μνημείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Κάθε οικογένεια θεωρείται τιμητικό να διαθέτει σετ απο 12 γκονγκ, που συμβολίζουν τους 12 μήνες του χρόνου και 12 ζώα.
Το επόμενο πρωί κυλάει με βόλτα γύρω από τη λίμνη, που είναι και ο ορυζώνας τους, παρατηρώντας τους ψαράδες με τα στενόμακρα κανό τους επί το έργον, γυναίκες και παιδιά να μαζεύουν σαλιγκάρια, καβούρια και γαρίδες, που αποτελούν και τα βασικά είδη διατροφής τους. Θαυμάζουμε επίσης κάποια λαϊκά ξυλόγλυπτα. Το ίδιο το χωριό διαθέτει τα πάντα, από καφετέριες μέχρι κομμωτήρια και καραόκε μπαρ. Το βράδυ μάς περιμένει μια ιδιαίτερη μουσικοχορευτική παράσταση με γκονγκ, μόνο για μας, όπου μας καλούν να χορέψουμε μαζί τους και να γευτούμε ένα είδος ρακί από ρύζι, μια εμπειρία όμορφη και αυθεντική.
Οι γίββωνες του Εθνικού Πάρκου Cat Tien
Τελευταίος σταθμός του οδοιπορικού μας, το εθνικό πάρκο Cat Tien, ακριβώς στα μισά της διαδρομής από το Νταλάτ στη Σαϊγκόν. Εδώ μπορείτε να κάνετε πεζοπορία μέσα στη ζούγκλα, να επισκεφθείτε το Κέντρο των Απειλούμενων Ειδών (καταφύγιο κυρίως για γιβώνες, λανγκούρ και αρκούδες), να κάνετε εξορμήσεις με ποδήλατο, νυχτερινό σαφάρι, να δείτε τη λίμνη με τους κροκόδειλους, να περιηγηθείτε στον ποταμό Dong Nai, να πάτε στους καταρράκτες. Απαραίτητα αξεσουάρ είναι τα κατάλληλα παπούτσια για πεζοπορία, οι κάλτσες για βδέλλες (τις αγοράζετε εκεί), το αδιάβροχο για τις ξαφνικές νεροποντες, τα κυάλια, το αντηλιακό, τα γυαλιά ηλίου, το ανετομοαπωθητικό, το καπέλο και ένα μπουκάλι νερό.
Σε μια έκταση 720 τ.χλμ. απαντώνται μεταξύ άλλων 1.600 είδη χλωρίδας (μεταξύ αυτών 62 τύποι ορχιδέας), 450 είδη πεταλούδων, 350 εξωτικών πουλιών, 79 ερπετών και 50 είδη ζώων απειλούμενων με εξαφάνιση. Εντυπωσιακά είναι τα υπεραιωνόβια δέντρα του, με αποκορύφωμα έναν γιγάντιο κορμό, ηλικίας 400 ετών, με ύψος 20 μ. και πλάτος 10 μ. Εδώ και χρόνια η ζούγκλα δεν κατοικείται λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της. Θαυμάσαμε την πλούσια βλάστηση, κορμούς που μοιάζουν με γλυπτούς χιτώνες, συμπλέγματα από ρίζες δέντρων που απλώνονται σαν λαβύρινθος στην επιφάνεια του εδάφους και είχαμε την τύχη να δούμε ψηλά στα δέντρα να αιωρούνται γίββωνες, δενδρόβιο είδος πιθήκων με χαρακτηριστική φωνή.
Με τη δύση του ήλιου κάναμε βαρκάδα στο ποτάμι, που μας χάρισε άλλες όμορφες εικόνες: την μπλε και την ασπρόμαυρη αλκυόνη, ερωδιούς και ψαράδες. Ξυπνήσαμε το πρωΐ με το τραγούδι των γιββώνων, που αξημέρωτα καλούν το ταίρι τους για να το προσελκύσουν. Λίγο πριν από την αναχώρησή μας, είχαμε το πιο ανέλπιστο κατευόδιο: μια οικογένεια από γίββωνες μαζεύτηκε απέναντι από το μπάνγκαλοου μας σιωπηλά, σαν να ήθελε να μας αποχαιρετήσει. Αντίο Cat Tien, αντίο Βιετνάμ. Στο επανιδείν.
