Δώδεκα χρόνια μόνιμος κάτοικος, πολιτογραφημένος Γάλλος, ο Αμερικανός ιστοριοδίφης Ryan Eiland γνωρίζει το Παρίσι σπιθαμή προς σπιθαμή. Συγκρίνοντάς το με άλλες πόλεις όπου έζησε, τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη, τις Βρυξέλλες, αποφαίνεται κατηγορηματικά: «Είναι η πιο πυκνοκατοικημένη μεγαλούπολη που γνωρίζω».
Δύο εκατομμύρια μόνιμοι κάτοικοι στριμώχνονται στα μόλις 105 τετραγωνικά χιλιόμετρα της Δημαρχίας Παρισίων. «Αυτή η οικιστική πυκνότητα είναι ευλογία και κατάρα μαζί», μου λέει ο Eiland και καταλαβαίνω πολύ καλά τι εννοεί. Η ευλογία είναι η ζωντάνια της πόλης: το πλήθος από διαβάτες στους δρόμους, τα αμέτρητα καφέ, εστιατόρια και μπαρ σε κάθε γειτονιά, γεμάτα κόσμο μεσημέρι βράδυ. Η κατάρα είναι πως, ειδικά τα σαββατοκύριακα, γίνεται μάχη για τραπέζι σε καφέ ή εστιατόριο και, το καλοκαίρι, για μια θέση πικνίκ στα σημεία του Σηκουάνα με την ωραιότερη θέα.
Την κατάσταση δυσκολεύουν πολύ τα 40 εκατομμύρια τουριστών που ξεχύνονται στην πόλη κάθε χρόνο. Η μεγάλη πληγή είναι, όπως παντού, τα γκρουπ. Σαν τις Δέκα Πληγές του Φαραώ, οι ορδές με τα selfie-sticks και τα αλαλάζοντα στίφη των μεθυσμένων έχουν ρημάξει κάποια σημεία. Στα γνωστότερα μουσεία και αξιοθέατα πρέπει να κλείσεις εισιτήριο μέρες πριν· αν δεν πας νωρίς το πρωί μεσοβδόμαδα, η εμπειρία θα είναι αφόρητη.
Eίναι αδύνατο να γλιτώσετε τις ουρές στο Λούβρο ή τον συνωστισμό στον Πύργο του Άιφελ και τη Μονμάρτρη. Με λίγο προγραμματισμό, όμως, μπορείτε να δείτε τα περισσότερα μουσεία και μνημεία σε σχετική ηρεμία. Τα τουριστικά λεωφορεία στέκονται στα «must» και γύρω από αυτά τριγυρνούν οι αγέλες των σέλφι. Από τις περισσότερες γειτονιές δεν περνούν, ευτυχώς, ποτέ. Τις αφήνουν στους κατοίκους τους και σε εμάς, που αναζητούμε την ψυχή και τη ζωή της πόλης στους δρόμους της και όχι σε λίστες από «must-see».
Μακριά απo τα selfie-sticks
Δίπλα στα πιο πολυσύχναστα σημεία κρύβονται γωνιές προστατευμένες από τους κυνηγούς των selfies. Στον θαυμάσιο κήπο του Palais-Royal βρίσκεις να καθίσεις ακόμα και τα καλοκαιρινά μεσημέρια. Οι περισσότεροι τουρίστες φωτογραφίζονται στις μαυρόασπρες «κολόνες Buren» της πρώτης αυλής, αφήνοντας τον κήπο στους φοιτητές και στους εργαζομένους στα γύρω γραφεία, που ρεμβάζουν στο μεσημεριανό διάλειμμα. Δίπλα στα Ηλύσια Πεδία, το καφέ στον κήπο του Petit Palais είναι, ευτυχώς, ξεχασμένο από ξένους και ντόπιους.
Οι ανυπόφορες ορδές πέριξ της Notre-Dame δεν φτάνουν ποτέ στα δύο άκρα της Île de la Cité. Πανέμορφη, εσωστρεφής, η Place Dauphine είναι ειδυλλιακή μεσοβδόμαδα για καφέ και μεσημεριανό. Τα σαββατοκύριακα θέλεις τύχη να βρεις τραπέζι, μπορείς όμως να καθίσεις στα παγκάκια χαζεύοντας όσους παίζουν πετάνκ κάτω από τα δέντρα. Στο άλλο άκρο του νησιού, η Square de l’ Île de la Cité, με το μνημείο των εκτοπισθέντων Εβραίων, είναι συνήθως σχεδόν έρημη.
Η Île Saint-Louis γλίτωσε τις μαζικές κατεδαφίσεις της ανάπλασης του Παρισιού επί νομαρχίας του Georges-Eugène Haussmann (1853-69), που σχεδόν εξαφάνισαν το παλιό Παρίσι. Γλίτωσε και τα γκρουπ, καθώς δεν έχει κανένα «αξιοθέατο»: κύριος μαγνήτης εδώ το παγωτατζίδικο Berthillon. Καθημερινές απογεύματα, τα δρομάκια διατηρούν μια αύρα περασμένων εποχών. Οι Παριζιάνοι ταυτίζουν το νησί με τον ρομαντισμό. «Είναι το πιο χαριτωμένο χαμόγελο του Παρισιού», λέει ο οινολόγος και συγγραφέας Olivier Magny, που προτείνει μια βόλτα στο ηλιοβασίλεμα. Απέναντι, στα μικρά αμφιθέατρα του Quai Saint-Bernard, κόσμος μαζεύεται κάθε σαββατοκύριακο (καιρού επιτρέποντος) και χορεύει τάνγκο και σάλσα με θέα τον Σηκουάνα. Οι οργανωτές είναι εθελοντές και η συμμετοχή ελεύθερη.
Το καφέ του Μουσείου Carnavalet και ο κήπος των Εθνικών Αρχείων είναι ιδανικά μέρη για ανάπαυλα από τον πανικό του Marais. Οι Παριζιάνοι έχουν μεγάλη αδυναμία στον Κήπο του Λουξεμβούργου, που τους μαγνητίζει τα ηλιόλουστα σαββατοκύριακα. Είναι τόσο αχανής, που πάντα βρίσκεις να καθίσεις στα παγκάκια και στα πεζούλια, αν όχι στις καρέκλες γύρω από τη λιμνούλα. Σίγουρα θα σας εκνευρίσει η γαϊδουριά πολλών να πιάνουν δεύτερη καρέκλα για τα πόδια τους. Ο Magny επιμένει: οι περισσότεροι από όσους διαβάζουν στον ήλιο στην πραγματικότητα κάνουν χάζι και ελπίζουν σε ένα φλερτ!
Όσο και αν κλαίνε, ωστόσο, οι παλιοί Παριζιάνοι πως η πόλη έχει γίνει αγνώριστη, οι περισσότερες γειτονιές διατηρούν συμπαγή κοινωνικό ιστό μόνιμων κατοίκων και ιδιαίτερη προσωπικότητα και χρώμα. Η καθημερινότητά τους συμβιώνει με τον τουρισμό, δεν καθορίζεται από αυτόν. Τους μήνες που περνώ εδώ, τριγυρνώ αμέτρητες ώρες με τα πόδια και το ποδήλατο. Οι παρακάτω, μερικοί από τους αγαπημένους μου περιπάτους, είναι η δική μου εικόνα του Παρισιού. Καθένας τους και όλοι μαζί αποδεικνύουν πως η μαγεία και η joie de vivre του Παρισιού ζουν και βασιλεύουν. Αυτές ωθούν εδώ χιλιάδες ξένους κάθε χρόνο, που έρχονται να εγκατασταθούν όχι για σπουδές ή εργασία, αλλά για την «παρισινή ζωή».
Petit Palais, Av. Winston Churchill, petitpalais.paris.fr
Musée Carnavalet, 23 Rue de Sévigné, carnavalet.paris.fr
Jardins des Archives Nationales, 60 Rue des Francs Bourgeois
1. Το εκλεπτυσμένο Quartier Vivienne
Πίσω από το Palais-Royal, η γειτονιά φιλοξενεί την Τράπεζα της Γαλλίας, το άλλοτε μέγαρο του Χρηματιστηρίου και ακριβά καταστήματα. Προπύργιο, παραδοσιακά, αστών και ελεύθερων επαγγελματιών, την κατοικούν σήμερα νεαρά υψηλόμισθα στελέχη. Στη Rue Vivienne, το μέγαρο Richelieu της Εθνικής Βιβλιοθήκης προσελκύει πλήθη φοιτητών και ερευνητών. Το δημόσιο αναγνωστήριο Salle Ovale, με οβάλ κάτοψη και τεράστιο γυάλινο φεγγίτη στον θόλο της οροφής, είναι από τα εντυπωσιακότερα εσωτερικά της πόλης. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη και η επίσκεψη επιβεβλημένη. Στο Μουσείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης εκτίθενται ελληνικές, ρωμαϊκές και μεσανατολικές αρχαιότητες, ενώ στην αίθουσα Mazarin χειρόγραφα, χάρτες και υδρόγειοι.
Απέναντι από τη βιβλιοθήκη, η μπρασερί Grand Colbert έχει δύο σπεσιαλιτέ, τη ζεστή σοκολάτα και την κρεμμυδόσουπα. Η Galerie Colbert, εμπορική άλλοτε στοά, μαρτυρά ένα παρελθόν κομψότητας και ευμάρειας. Η Galerie Vivienne, η σκεπαστή στοά με τον εκλεπτυσμένο διάκοσμο, στεγάζει αντικερί και παλαιοβιβλιοπωλεία, όπως το θρυλικό Librarie Jousseaume. Παραδίπλα, η Place des Victoires, με τον έφιππο ανδριάντα του Louis XIV, είναι χάρμα οφθαλμών. Στη μία είσοδο της Galerie Vivienne, το Bistrot Vivienne είναι ιδανική στάση για καφέ ή ποτό. Στη Rue La Vrillière, το Bistrot Victoires είναι οικονομική επιλογή για μεσημεριανό ή βραδινό, με σπεσιαλιτέ την entrecôte με θυμάρι. Τα βράδια εδώ γύρω είναι ήσυχα.
Bibliothèque Nationale de France – Richelieu, 5 Rue Vivienne
Brasserie Grand Colbert, 2 Rue Vivienne
Galerie Colbert, είσοδοι 6 Rue des Petits-Champs και 2 Rue Vivienne
Galerie Vivienne, είσοδοι 4 Rue des Petits-Champs, 5 Rue de la Banque και 6 Rue Vivienne
Librarie Jousseaume, 45-47 Galerie Vivienne instagram.com/librairie_jousseaume
Bistrot Vivienne, 4, Rue des Petits-Champs bistrotvivienne.com
Bistrot Victoires, 6 Rue de la Vrillière
2. Τρεις συνεχόμενες στοές
Φυσική συνέχεια του προηγούμενου, ο περίπατος αυτός, υπό τις σκεπές των στοών, είναι ιδανικός τις βροχερές μέρες. Τρεις στοές διαδέχονται η μία την άλλη, γεμάτες καταστήματα, εστιατόρια και ζωντάνια. Προϊόν της νεωτερικότητας του 19ου αιώνα, όταν οι κατασκευές από γυαλί και σίδερο ήταν του συρμού, οι παρισινές στοές ενέπνευσαν εκτενή μονογραφία του Walter Benjamin. Διατηρούν ξεχωριστή θέση στη ζωή της πόλης και στην καρδιά των Παριζιάνων. Πολλοί εργαζόμενοι συρρέουν εκεί για φαγητό το μεσημέρι, πολύ περισσότεροι για χάζι στα μαγαζιά.
Την Passage des Panoramas τη βρίσκεις συνεχίζοντας στη Rue Vivienne, λίγο μετά την Place de la Bourse. Κέντρο των φιλοτελιστών, έχει πολλά καταστήματα που πωλούν γραμματόσημα και παλιά επιστολικά δελτάρια. Από τις πιο ζωντανές στοές της πόλης, στεγάζει δύο αγαπημένα μου εστιατόρια: το ατμοσφαιρικό Canard et Champagne, με σπεσιαλιτέ την πάπια (magret και confit de canard), για βραδινό, και το οικονομικότερο και πολύ παραδοσιακό Bar des Variétés.
Απέναντι από την έξοδό της στην Boulevard Montmartre βρίσκεται η στοά Jouffroy, που υπήρξε στέκι του Σοπέν. Κυριαρχούν τα παλαιοβιβλιοπωλεία και τα καταστήματα που πωλούν γκραβούρες και αφίσες. Οδηγεί στη Rue de la Grange Batelière και την είσοδο της στοάς Verdeau, γεμάτης γκαλερί και βιβλιοπωλεία. Δίπλα στην έξοδό της στη Rue du Faubourg Montmartre θα βρείτε το À la Mère de Famille (ιδρ. 1761), το αρχαιότερο εν ενεργεία σοκολατάδικο της πόλης – προσκύνημα για τους λάτρεις της σοκολάτας και της ιστορίας. Οι orangettes («μπαστουνάκια» πορτοκάλι με ή χωρίς επικάλυψη σοκολάτας) είναι αξεπέραστες.
Passage des Panoramas, Είσοδοι 38 Rue Vivienne, 151 Rue Montmartre και 11 Boulevard Montmartre
Canard et Champagne, 57 Passage des Panoramas frenchparadox.paris
Bar des Variétés, 12 Passage des Panoramas bardesvarietes.fr
Passage Jouffroy, Είσοδοι 10-12 Βoulevard Montmartre και 9 Rue de la Grange Batelière
Passage Verdeau, Είσοδοι 6 Rue de la Grange Batelière και 31 Rue du Faubourg Montmartre
À la Mère de Famille, 35 Rue du Faubourg Montmartre lameredefamille.com
3. Προορισμός, η Place de La République
Στη Rue Montorgeuil γίνεται χαμός κάθε μέρα, όλη μέρα. Είναι όμως από τους όμορφους δρόμους που πρέπει να διαβείτε, αν μη τι άλλο για την Patisserie Stohrer (ιδρ. 1730): το παλαιότερο ζαχαροπλαστείο του Παρισιού ισχυρίζεται πως εφηύρε το baba au rhum. Στρίβοντας στη Rue Greneta, αφήνετε τα πλήθη και βγαίνετε στη Rue Dussoubs, όπου επιβιώνουν κάποια παλιά υφασματάδικα και βρίσκεται η είσοδος του Passage du Grand Cerf. Στη στοά αυτή, ανάμεσα σε αντικερί και κοσμηματοπωλεία, το Lil Weasel πουλά υφάσματα και κουβάρια κλωστές. Βγαίνοντας στη Rue Saint-Denis, συναντάτε την είσοδο της στοάς Bourg-l’Abbé, όπου ξεχωρίζει το ατελιέ ξυλογλυπτικής Ivan Lulli. Ανάμεσα στις οδούς Turbigo και Saint-Martin, το Passage de l’Ancre δεν είναι σκεπαστή στοά αλλά ένα στενό, κατάφυτο δρομάκι με βιτρίνες σε έντονα χρώματα. Οι περισσότερες ανήκουν σε γραφεία και το δρομάκι είναι κλειστό το σαββατοκύριακο. Η κατάφυτη πλατεία Émile-Chautemps, μπροστά στο μουσείο Αrts et Metiers, είναι από τις πιο ήσυχες του κέντρου. Η σκιά και ο ήχος του νερού στα σιντριβάνια, η θέα του μουσείου και του θεάτρου La Gaîté Lyrique είναι τέλειο αντίδοτο στην κούραση της οδοιπορίας.
Η Rue Notre-Dame du Nazareth, με την αρμονία των προσόψεων και την ατμόσφαιρα γειτονιάς, αποτελεί την πιο ήσυχη πρόσβαση στην Place de La République. Λόγω του μεγέθους της, αλλά και επειδή φέρει στο κέντρο το άγαλμα της Marianne (προσωποποίηση της Γαλλικής Δημοκρατίας), η République είναι επίκεντρο κάθε είδους διαδηλώσεων. Τον υπόλοιπο χρόνο αποτελεί σημείο συνάντησης των σκέιτερ και είναι γεμάτη νεαρόκοσμο που σουλατσάρει, από τα μεσημέρια έως αργά τη νύχτα.
Patisserie Stohrer, 51 Rue Montorgueil stohrer.fr/boutique/patisseries
Passage du Grand Cerf, Είσοδοι 10 Rue Dussoubs και 145 Rue Saint-Denis
Lil Weasel, 1-4 Passage du Grand Cerf lilweasel.com
Passage Bourg-l’Abbé, Είσοδοι 120 Rue Saint-Denis και 3 Rue de Palestro
4. Η «Μικρή Αφρική» και τα ριζά της Μονμάρτρης
Η Porte Saint-Denis και η διπλανή Porte Saint-Martin θυμίζουν πως εδώ βρισκόταν, τον 17ο αιώνα, η άκρη της πόλης. Τις θριαμβικές αυτές αψίδες ανήγειρε ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ στη θέση ομώνυμων πυλών του μεσαιωνικού τείχους, το οποίο κατεδάφισε. Οι συνοικίες που απλώθηκαν προς ανατολάς προορίζονταν εξαρχής για την εργατική τάξη: αυτή κυριαρχεί εδώ και σήμερα.
Η εμπορική Rue du Faubourg Saint-Denis συνιστά καθρέφτη του σημερινού Παρισιού: πολυεθνική, παραδοσιακή και χιπ ταυτόχρονα. Είναι γεμάτη τουρκικά παντοπωλεία και φαγάδικα. Στο Bouillon Julien, όπου σύχναζε η Edith Piaf, έρχεσαι για να θαυμάσεις το εντυπωσιακότερο αρ νουβό εσωτερικό εστιατορίου στο Παρίσι και όχι για την κουζίνα, που δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο.Παρακάτω, το Passage Brady είναι γεμάτο ινδο-πακιστανικά και αφρικανικά εστιατόρια.
Ο κάθετος στη Faubourg Saint-Denis άξονας των οδών Château-d’Eau και Petites-Écuries είναι η «Μικρή Αφρική» του κέντρου, μια παρέλαση από αφρικανικά μπακάλικα και φαγάδικα, μπουτίκ με αφρικανικές φορεσιές και κουρεία που ειδικεύονται σε τρέσες και ράστα. Η περιοχή είναι ασφαλής, τουλάχιστον την ημέρα, και πολύ πιο ευχάριστη από το Barbès βορειότερα, όπου ποτέ δεν ένιωσα άνετα.
Από την Petites-Écuries στρίβω δεξιά στη Rue du Faubourg-Poissonnière, από τους αγαπημένους μου παρισινούς δρόμους. Είναι, ουσιαστικά, συνέχεια της Montorgeuil που σκαρφαλώνει προς τη Μονμάρτρη. Ιστορικά, η Faubourg-Poissonnière ήταν προπύργιο της εργατικής τάξης και των ριζοσπαστών κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Σήμερα την κατοικούν οικογένειες και νέοι επαγγελματίες, ενώ φιλοξενεί πολλά γραφεία startups. Τα δύο της χιλιόμετρα μετρούν αμέτρητα συνοικιακά μαγαζάκια, σνακ-μπαρ, εστιατόρια και καφέ και σκιαγραφούν μια γειτονιά που ο τουρισμός έχει ελάχιστα επηρεάσει. Τα πρωινά βλέπεις τις γιαγιάδες να γυρίζουν από τον φούρνο με την μπαγκέτα παραμάσχαλα και τις δασκάλες να βγάζουν βόλτα τα παιδιά του νηπιαγωγείου.
Εξίσου γοητευτική είναι η παράλληλη της Faubourg-Poissonnière, Rue Marguerite de Rochechouart, που επίσης ενώνει το κέντρο με τους πρόποδες της Μονμάρτρης. Για προμήθειες τυριών και αλλαντικών, σταματώ πάντα στη Ferme Saint-Hubert, γνωστή και ως Crémerie Rochechouart. Το κατάστημα διασώζει το αυθεντικό αρ ντεκό εσωτερικό του 1932. «Τριγύρω υπάρχουν Αirbnb και τα ενοίκια έχουν ανέβει, αλλά η γειτονιά αντιστέκεται», μου λέει η Corinne, υπάλληλος στο κατάστημα. «Κατοικούν κυρίως οικογένειες με παιδιά. Στις σχολικές διακοπές πέφτει νεκρική σιγή». Ο δρόμος διατηρεί πολλούς φούρνους, μικρά ζαχαροπλαστεία, ραφεία, τσαγκαράδικα, παντοπωλεία. Αρκετά μαγαζάκια όμως στέκουν σφαλιστά
–θύματα της ανόδου των ενοικίων– ή μετατρέπονται σε εστιατόρια ή μπαρ.
Bouillon Julien, 16 Rue du Faubourg Saint-Denis bouillon-julien.com
Passage Brady, 46 rue du Faubourg Saint-Denis
Ferme Saint-Hubert (Crémerie Rochechouart), 39 Rue Marguerite de Rochechouart
5. Από τη République στο Canal Saint-Martin
Οι οδοί που ξεκινούν ακτινωτά από την Place de la République είναι όλες ευχάριστες για περπάτημα, με εξαίρεση την αφόρητα ανιαρή Avenue de la République. Η Faubourg du Temple βγάζει στο Canal Saint-Martin, τμήμα δικτύου καναλιών που διανοίχθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, στην καρδιά του τότε «εργατικού Παρισιού». Το κανάλι έγινε, τα τελευταία χρόνια, αγαπημένος τόπος εξόδου για τη νεολαία και τους νεολαιίζοντες. Τα ηλιόλουστα σαββατοκύριακα κόσμος κάνει πικνίκ στις όχθες του, κάτω από τις καστανιές. Η θέα υστερεί πολύ των μαγικών πανοραμάτων στις προκυμαίες του Σηκουάνα, κατεξοχήν σημείου ρεμβασμού της πόλης. Εδώ όμως ο κόσμος είναι λιγότερος, ενώ μπορείτε να συνδυάσετε το πικνίκ με γεύμα ή ποτό σε ένα από τα άπειρα μπαρ και μπιστρό που κατέκλυσαν το κανάλι.
Στη βόρεια απόληξη του καναλιού, παλιό βιομηχανικό κτίριο στεγάζει το Point Éphémère, χώρο πολιτισμού, όπου διοργανώνονται συναυλίες και εκθέσεις. Το καλοκαίρι, η ταράτσα φιλοξενεί συνεχώς μουσικές βραδιές, κινηματογραφικές προβολές και μπάρμπεκιου πάρτι, σε μια όμορφα χαλαρή ατμόσφαιρα και με θέα το κανάλι. Στην προκυμαία Quai de Valmy βρίσκεται ένα από τα αγαπημένα μου καφέ-εστιατόρια. Με κοινό κυρίως νεανικό, το La Marine κατορθώνει κάτι όχι τόσο εύκολο: να συνδυάσει ευχάριστη ατμόσφαιρα, καλό φαγητό και φιλικό σέρβις.
Point Éphémère, 200 Quai de Valmy
La Marine, 55Bis Quai de Valmy lamarinecanalsaintmartin.com
