Έχετε πάει στα νησιά Γκαλαπάγκος; Έχετε δει τη θάλασσα από πάγο στις Γαλλικές Άλπεις ή τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο στην Αυστραλία; Ίσα που προλαβαίνετε. Αυτή η προτροπή για ταξίδια σε παγετώνες, υφάλους και νησιά προς εξαφάνιση έχει ενθαρρύνει πολλούς ταξιδιώτες την τελευταία δεκαετία να επισκεφτούν προορισμούς που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστοι ή προσβάσιμοι μόνο σε επιστήμονες και ερευνητές. Η επιδραστικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και το marketing μεγάλων ταξιδιωτικών πρακτόρων μετέτρεψαν οικοσυστήματα που απειλούνται από την κλιματική αλλαγή σε τουριστικούς προορισμούς. Η αίσθηση του οριστικού κινητοποίησε πολλούς ανθρώπους, κυρίως millenials που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, να σπεύσουν να δουν, στην τρέχουσα τουλάχιστον μορφή τους, τα μέρη στον κόσμο που ενδέχεται να αλλάξουν για πάντα. Αυτή η τάση που είναι γνωστή ως «τουρισμός τελευταίας ευκαιρίας» φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει τους ταξιδιώτες να συνειδητοποιήσουν καλύτερα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, αλλά παράλληλα μπορεί να επιταχύνει τις αρνητικές συνέπειες για τους ίδιους τους προορισμούς.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τουρισμού τελευταίας ευκαιρίας είναι τα ταξίδια στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο στη Θάλασσα των Κοραλλιών, έξω από τις ακτές του Κουίνσλαντ της βορειοανατολικής Αυστραλίας. Η είδηση για τον θάνατο των κοραλλιών λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας προκάλεσε το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών που έσπευσαν να επισκεφτούν αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO προτού να είναι πολύ αργά, ανησυχώντας για την εξαφάνιση του Υφάλου.
Το ίδιο συνέβη και με τον παγετώνα Mer de Glace («θάλασσα από πάγο») στην περιοχή του Σαμονί στη Γαλλία, ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα στις Άλπεις, χάρη στην εύκολη πρόσβαση μέσω Γενεύης και την παρουσία του εντυπωσιακού σπηλαίου πάγου Montenvers. Κάθε χρόνο, ο παγετώνας μειώνεται με πρωτοφανή ταχύτητα, έχοντας υποχωρήσει κατά 2 χιλιόμετρα από το 1850, και οι ειδικοί λένε ότι η περιοχή θα είναι διαθέσιμη για σκι μόνο για άλλα 30 χρόνια το πολύ. Το γεγονός αυτό έχει ενεργοποιήσει την επιθυμία πολλών ταξιδιωτών να δουν από πρώτο χέρι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μετατρέποντας τον παγετώνα σε σύμβολο της επείγουσας ανάγκης αντιμετώπισης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Eυαισθητοποίηση ή απειλή;
Σύμφωνα με τους New York Times, ερευνητές στον Mer de Glace κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έκθεση σε τόσο ευαίσθητα περιβάλλοντα μπορεί να εμπνεύσει τους επισκέπτες να ακολουθήσουν μια πιο φιλική προς το περιβάλλον συμπεριφορά, ή τουλάχιστον να έχουν την πρόθεση να το κάνουν. Το 80% των επισκεπτών στον παγετώνα που συμμετείχαν σε έρευνα που έγινε το καλοκαίρι του 2020 δήλωσαν την πρόθεσή τους να μάθουν περισσότερα για το περιβάλλον και πώς να το προστατέψουν.
Ωστόσο, παρά τις καλές -ενδεχομένως -προθέσεις τους οι επισκέπτες συχνά αγνοούν τις επιπτώσεις της δικής τους παρουσίας. Ενώ πλέον αφθονούν τα στοιχεία για τον αρνητικό αντίκτυπο της τουριστικής βιομηχανίας στο έδαφος, στους ωκεανούς και σε άλλους φυσικούς πόρους του πλανήτη, πολλοί ταξιδιώτες δεν μοιάζει να συνειδητοποιούν το δικό τους αποτύπωμα. Έρευνα της καθηγήτριας Karla Boluk του Πανεπιστημίου του Waterloo στο Οντάριο σε δυο επαπειλούμενους προορισμούς στον Καναδά καταδεικνύει ότι οι περισσότεροι επισκέπτες δεν είναι πρόθυμοι να συμμετέχουν σε προγράμματα αντιστάθμισης των εκπομπών άνθρακα που συνδέονται με το ταξίδι τους. Οι ταξιδιώτες της τελευταίας ευκαιρίας, αναφέρει η έρευνα, είτε δεν γνωρίζουν είτε δεν ενδιαφέρονται είτε καταφέρνουν να δικαιολογήσουν στους εαυτούς τους την βλάβη που προκαλείται σε αυτούς τους προορισμούς από το αποτύπωμα άνθρακα του δικού τους ταξιδιού.
Η αλήθεια είναι ότι συχνά δεν προβληματιζόμαστε για τον αντίκτυπο ενός μεμονωμένου ταξιδιού, ειδικά όταν οργανώνεται με οικολογική συνείδηση και συγκεκριμένες προδιαγραφές. Για παράδειγμα οι επισκέπτες των νησιών Γκαλαπάγκος από το 2018, δεν επιτρέπεται να φέρουν συγκεκριμένα πλαστικά μιας χρήσης στις αποσκευές τους, πρέπει να συνοδεύονται από τοπικό ξεναγό και δεν μπορούν να ταξιδέψουν με σκάφη με περισσότερους από 100 επιβάτες.
Αυτός ο παράδεισος για τους φυσιολάτρες, που κινδυνεύει να χάσει τη βιοποικιλότητά του εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα εθνικά πάρκα στον κόσμο και υπόκειται σε μια σειρά αυστηρών κανονισμών. Ειδικά μετά το 2021, που ο ηθοποιός Λεονάρντο Ντι Κάπριο δεσμεύτηκε να διαθέσει 43 εκατομμύρια δολάρια για τη διάσωση των ειδών των Γκαλαπάγκος μέσω της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Re:wild, οι επισκέπτες των νησιών είναι πιο ευαισθητοποιημένοι. Είναι όμως και πολλοί περισσότεροι. Και όσο εντείνεται το ενδιαφέρον για τα ταξίδια της τελευταίας ευκαιρίας, τόσο εντείνονται και οι πιέσεις για αφίξεις μεγάλων κρουαζιερόπλοιων και την κατασκευή μεγαλύτερων ξενοδοχειακών μονάδων. Μπορεί ένα μεμονωμένο ταξίδι να μην κάνει τη διαφορά, αλλά όσο αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν, τόσο θα αυξάνεται και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του τουρισμού στους πιο ευαίσθητους προορισμούς του πλανήτη.
