Ο Όλιβερ ήρθε για πρώτη φορά στη Σέριφο το 1988, στη διάρκεια ενός ταξιδιού στις Κυκλάδες. Από τότε, στην πραγματικότητα δεν έφυγε ποτέ. Επιστρέφοντας ξανά και ξανά στο νησί, τελικά αγόρασε σπίτι στη Χώρα και τα τελευταία χρόνια μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Σερίφου και Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Νίκος και ο Δημοσθένης μεγάλωσαν επίσης στην Αθήνα, αλλά πριν από περίπου δέκα χρόνια αποφάσισαν να ζήσουν στην πατρίδα τους τη Σέριφο, παράγοντας μέλι στις πλαγιές της βόρειας πλευράς της. Άλλοι πάλι την επέλεξαν χωρίς να έχουν ρίζες ή σχέση με αυτήν, ερχόμενοι αρχικά ως επισκέπτες, όπως η Νατάσα. Στα χρόνια της κρίσης άφησε την Αθήνα, μετακόμισε στη Σέριφο και ξεκίνησε νέα καριέρα, ακολουθώντας την αγάπη της για τα κεραμικά, τα οποία πλέον φτιάχνει εδώ και τα διαθέτει στο κατάστημά της στη Χώρα.
Τέτοιες τυπικές κυκλαδίτικες ιστορίες ανθρώπων συναντά κανείς σε αυτό το νησί των Δυτικών Κυκλάδων, ειδικά όταν επιλέξει να ταξιδέψει νωρίς την άνοιξη ή τους πρώτους μήνες του φθινοπώρου, όταν οι άνθρωποι είναι πιο χαλαροί και ξεκούραστοι, και προετοιμάζονται για τη σεζόν. Τα σπίτια ασβεστώνονται, νέα μαγαζιά στήνουν καρέκλες και τραπέζια, οι δρόμοι ασφαλτοστρώνονται. Ο Μάιος και ο Σεπτέμβριος σου επιτρέπουν να δεις μια εικόνα των Κυκλάδων σχεδόν νοσταλγική, που φαίνεται να μην επηρεάζεται από το πέρασμα του χρόνου. Ακριβώς αυτό μας λένε ο Νίκος και η Νικολέτα, καθώς πιάνουμε την κουβέντα σε ένα στενάκι στη Χώρα. Βρέθηκαν στη Σέριφο τον περασμένο Αύγουστο και θυμούνται ζωηρά πόσο ταλαιπωρήθηκαν από την πολυκοσμία. Στην πρόσφατη επίσκεψή τους, πριν από λίγες εβδομάδες, μπόρεσαν πραγματικά να χαρούν το νησί.
Παραλίες χωρίς ξαπλώστρες
Η Σέριφος δέχεται λιγότερο τουρισμό από άλλα κυκλαδονήσια και το τοπίο της δεν έχει αλλοιωθεί από την υπερδόμηση στον βαθμό που συμβαίνει αλλού. Μπορεί στις άγριες και άνυδρες πλαγιές του νότου να έχουν πληθύνει τα κτίρια, αλλά πολλά ακόμα σημεία παραμένουν παρθένα. Το ίδιο ισχύει και για τις παραλίες, περισσότερες από 70 τον αριθμό. Μόνο δύο-τρεις έχουν κοντά μαγαζί ή ξενοδοχείο, αλλά και πάλι οι επιχειρήσεις βρίσκονται πιο πίσω, όχι πάνω στην άμμο.
Ομπρέλες και ξαπλώστρες δεν θα συναντήσετε, παρά μόνο αυτές που φέρνουν οι λουόμενοι μαζί τους. Το Γάνεμα, η Ψιλή Άμμος, η Βαγιά, ο Άγιος Σώστης, το Καράβι και τα Λιβαδάκια είναι από τις πιο φημισμένες παραλίες της Σερίφου, όλες με χρυσαφένια άμμο και λιγοστά αρμυρίκια. Και υπάρχουν πολλές ακόμη, που μπορεί να απαιτούν λίγο περπάτημα ή οδήγηση σε χωματόδρομο, αλλά στη διάρκεια της τουριστικής αιχμής αξίζουν τον κόπο. Το Μαλλιάδικο απαιτεί να διαβείτε μονοπάτι, το ίδιο και ο Καλόγερος. Στο Καλό Αμπέλι θα φτάσετε μετά από 20 λεπτά περπάτημα, όπως και στη Σκάλα, στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Η πολύτιμη μεταλλευτική ιστορία
Και κάπου εκεί, ανάμεσα στα πλήθη και στα αυτοκίνητα των επισκεπτών, ακόμα και τον Αύγουστο υπάρχουν οι κλασικές ιστορίες ανθρώπων που ζουν μόνιμα στις Κυκλάδες και ανησυχούν για την εξέλιξη του τόπου τους. Ο Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδίου ιδρύθηκε μόλις το 2019. Τα μέλη του είχαν στο μυαλό τους να διατηρούν καθαρό το χωριό τους, να φτιάξουν παιδότοπους για να παίζουν τα πιτσιρίκια το καλοκαίρι και να βρίσκονται σε μια συνεννόηση για το καλό του οικισμού, στον οποίο τον χειμώνα ζουν 12 μόνιμοι κάτοικοι. Αυτή η γέφυρα όμως ακριβώς μπροστά στο χωριό, η κλασική φωτογραφία από το νησί η οποία μαρτυρά το πλούσιο μεταλλευτικό του παρελθόν, στεκόταν επίσης μάρτυρας μιας κληρονομιάς που αφηνόταν να ρημάξει.
Τα μεταλλεία της Σερίφου καθόρισαν την ιστορία της. Εδώ έγιναν οι πρώτες απεργίες για το οκτάωρο στην Ελλάδα, το 1916, και σχεδόν όλοι οι μόνιμοι κάτοικοι έχουν να θυμούνται έναν πρόγονο που δούλεψε σκληρά μέσα στις στοές. Τα μεταλλεία τέθηκαν σε λειτουργία το 1869, με κύριο προϊόν εξόρυξης τον σίδηρο, και έκλεισαν το 1963. Από τότε, βαγόνια, στοές, γέφυρες φόρτωσης και μηχανήματα έμειναν στην τύχη τους. Οδηγώντας, θα δείτε τις τρύπες στο βουνό, τις εγκαταστάσεις στον Κουταλά και τη γέφυρα στο Μεγάλο Λιβάδι που έχει αρχίσει να έχει προβλήματα στατικότητας και διάβρωσης. Οι ντόπιοι, μέσω του συλλόγου τους, δεν έχασαν χρόνο. Μαζί με το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ και το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς κατέθεσαν φάκελο στο διεθνές πρόγραμμα «Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Μνημείων», ώστε να συμπεριληφθεί η περιοχή του Μεγάλου Λιβαδιού και του Κουταλά στο World Monuments Watch 2025 ως μνημειακό τοπίο σε κίνδυνο. Παράλληλα, το ΕΜΠ έχει αναλάβει να μελετήσει τα θέματα ασφαλείας, προσβάσεων και διαχείρισης των μεταλλευτικών χώρων και εγκαταστάσεων.
Ανάμεσα σε αυτά που κινδυνεύουν να χαθούν είναι και τα επαγγέλματα του παρελθόντος. Στη μαρίνα όπου αράζουν τα καΐκια στο Λιβάδι, αυτό μας επιβεβαιώνουν ο Άγγελος και ο Βασίλης, ψαράδες αμφότεροι, από τους λίγους που έχουν απομείνει στο νησί. Όπως μας λένε, το ψάρεμα είναι δύσκολη δουλειά και απαιτεί θυσίες, που οι νεότερες γενιές δεν είναι διατεθειμένες να κάνουν.
Την ίδια πρόθεση, να χτυπήσει δηλαδή ένα καμπανάκι για την πολιτιστική κληρονομιά και την τουριστική ανάπτυξη που πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στην αποκόμιση κέρδους, την ποιότητα ζωής των ντόπιων και την προστασία του περιβάλλοντος, είχε και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Μετά από αίτησή της, τρία κυκλαδονήσια, η Σίφνος, η Φολέγανδρος και η Σέριφος, μπήκαν στον κατάλογο των επτά πιο απειλούμενων μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 του οργανισμού Europa Nostra. Στην ανακοίνωση αναφέρεται, ανάμεσα σε άλλα, και το «ορεινό και τραχύ ανάγλυφο που συμβάλλει στον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους».
Σοφή αρχιτεκτονική, άγριο τοπίο
Και πράγματι, αυτή η εικόνα είναι ίσως πιο δυνατή στη Σέριφο από ό,τι σε άλλα νησιά. Άγονη και άνυδρη, διαθέτει απότομες πλαγιές πάνω από τις παραλίες και ο μοναδικός δρόμος που κάνει τον γύρο του νησιού είναι γεμάτος τέτοια τοπία: από τις χρυσαφένιες αμμουδιές και τα εγκαταλελειμμένα μεταλλεία της νοτιοδυτικής πλευράς μέχρι τις ξερολιθιές γύρω από τον μικρό οικισμό της Παναγιάς, στα βόρεια.
Η πιο εντυπωσιακή εικόνα βέβαια είναι αυτή της Χώρας, σκαρφαλωμένη έτσι όπως είναι σε βράχο πάνω από το λιμάνι, το Λιβάδι. Τα στενά σοκάκια, όπου δεν επιτρέπονται αλλά ούτε χωρούν οχήματα, είναι η επιτομή της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, το ίδιο και όλα τα σπίτια: μικρά, κυβόσχημα, ισόγεια, ικανά να στεγάσουν τις ανάγκες μιας οικογένειας, μακριά από κάθε υποψία επίδειξης πλούτου ή πολυτέλειας. Οι Σεριφιώτες επέλεγαν να χτίσουν τα σπίτια τους στριμωχτά το ένα με το άλλο, με χοντρούς τοίχους και μικρά ανοίγματα, τόσο για τον φόβο των πειρατών όσο και για την προστασία από τους ανέμους. Και αν οι πειρατές έχουν πλέον εκλείψει από το Αιγαίο, δεν ισχύει το ίδιο για τα ισχυρά μελτέμια που πιάνουν εδώ το καλοκαίρι. Τα καινούργια, εκτός οικισμών και σχεδίου δόμησης κτίρια που χτίστηκαν τα τελευταία χρόνια στο νησί, φαίνεται να μη λαμβάνουν υπόψη τους αυτή την παλιά σοφία, την υπαγορευμένη από τη γεωγραφία και το κλίμα της Σερίφου. Τα σπίτια της Χώρας πάντως, προστατευμένα από τους αέρηδες, συνεχίζουν να κρύβουν μέσα τους ιστορίες τυπικές των νησιών του κυκλαδίτικου συμπλέγματος, ιστορίες ανθρώπων που ερχόμενοι εδώ αγάπησαν το νησί γι’ αυτά που είχε πάντα να προσφέρει: ήλιο, θάλασσα και αυτό το βραχώδες τοπίο άγριας ομορφιάς, που διακόπτεται από τα λευκά σπίτια των λιγοστών οικισμών.
ΑΓΟΡΕΣ
Η Σέριφος παράγει εξαιρετικό βιολογικό μέλι, αφού ούτως ή άλλως στο νησί δεν υπάρχουν μεγάλες και επιβαρυμένες καλλιέργειες. Άγρια λεβάντα και θυμάρι τρυγούν οι μέλισσες και έτσι παράγεται ένα ρευστό και αρωματικό προϊόν μοναδικής νοστιμιάς. Το νησί διαθέτει συνεταιριστικό τυποποιητήριο μελιού, όπου και γίνονται οι έλεγχοι και οι αναλύσεις σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Δύο νέοι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται ως μελισσοκόμοι στη Σέριφο είναι ο Δημοσθένης Διαμαντής (Μελισσώνας Διαμαντή) και ο Νίκος Κοκολάκης (Frygana). Τα ντόπια μέλια θα τα βρείτε στα σούπερ μάρκετ του νησιού και σε επιλεγμένα καταστήματα στην Αθήνα. Στο Κεραμείο (Χώρα, τηλ. 22810-51669) η Νατάσα Καλογεροπούλου φτιάχνει η ίδια κεραμικά κάθε είδους και χρήσης από πηλό υψηλής θερμοκρασίας, που ψήνεται στους 1.240 βαθμούς Κελσίου, γεγονός που καθιστά όλα τα σκεύη ασφαλή στη χρήση. Πιάτα, φλιτζάνια, βάζα, ακόμη και φωτιστικά και σκουλαρίκια θα βρείτε στο κατάστημα, σε μια πλούσια και καλαίσθητη συλλογή.
Σημειωματάριο
Μετάβαση
Η Σέριφος είναι από τα πιο κοντινά στην Αττική νησιά των Κυκλάδων. Θα χρειαστείτε περίπου 2 ώρες με το γρήγορο πλοίο από το λιμάνι του Πειραιά (63,50 ευρώ το άτομο η απλή μετάβαση) και περίπου 4 ώρες με το συμβατικό (από 39 ευρώ το άτομο η απλή μετάβαση). Τους καλοκαιρινούς μήνες τα δρομολόγια είναι καθημερινά.
Διαμονή
Κοντά στη θάλασσα και στην «πιάτσα» των μαγαζιών βρίσκεται το Indigo (Λιβάδι, τηλ. 22810-52548, indigostudios.gr, από 130 ευρώ το δίκλινο) με δίκλινα δωμάτια και διαμερίσματα με όλες τις ανέσεις και μπαλκονάκι. Δίπλα στην παραλία Λιβαδάκια, τα δωμάτια και τα διαμερίσματα του Vassilia (Λιβαδάκια, τηλ. 22810-51903, vassiliaserifos.gr, από 110 ευρώ το δίκλινο) ενδείκνυνται για οικογένειες και παρέες, που μπορούν να προτιμήσουν και το σπίτι ή το διαμέρισμα που χωράει άνετα 4 άτομα. Το Chill & Co (Λιβάδι, τηλ. 6982-348797, chillandcoserifos.com, από 100 ευρώ το δίκλινο) διαθέτει μοντέρνα και καλαίσθητα δωμάτια μπροστά στον παραλιακό δρόμο και πολύ κοντά στο λιμάνι. Value for money είναι τα δίκλινα, τα στούντιο και οι μεζονέτες του συγκροτήματος Aliktypo (Λιβάδι, τηλ. 22810-51000, aliktyposerifos.gr, από 75 ευρώ το δίκλινο). Οι μεζονέτες μπορούν να φιλοξενήσουν μέχρι και 5 άτομα. Δωμάτια και σουίτες σε μοντέρνο στιλ, με λευκά ξύλινα ταβάνια και όλες τις ανέσεις, προσφέρει το Nautilus (Λιβαδάκια, τηλ. 6948-077972, nautilus-serifos.com, από 100 ευρώ το δίκλινο). Απλά, λιτά και σύγχρονα είναι τα δωμάτια του boutique ξενοδοχείου Nostos (Λιβάδι, τηλ. 22810-51677, nostosboutiquehotel.com, από 80 ευρώ το δίκλινο). Αρκετά διαθέτουν μπαλκονάκι με θέα στη θάλασσα.
Φαγητό
Αν βρίσκεστε στις παραλίες της βόρειας πλευράς, ιδανική επιλογή είναι ο Νικούλιας (Πλατύς Γιαλός, τηλ. 22810-52174). Με θέα στη θάλασσα, θα απολαύσετε φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Η οικογένεια που λειτουργεί την ταβέρνα ετοιμάζει και πολλά χειροποίητα ορεκτικά και φρέσκες σαλάτες. Το Μπακακάκι (Λιβάδι, τηλ. 22810-51010) έχει γίνει αγαπημένο σημείο για όσους αγαπούν το κρέας και οι περισσότεροι έρχονται εδώ για τη χορταστική χοιρινή μπριζόλα και τα ωραία μπιφτέκια. Μαζί και παστουρμαδοπιτάκια αρμένικα, μπουγιουρντί περιποιημένο και σαγανάκι με καβουρμά. Στο Φραγκόσυκο (Λιβάδι, τηλ. 22810-52040) θα πάτε για να χαλαρώσετε με τις ώρες. Σερβίρουν καλό καφέ, ωραία πρωινά και νόστιμη pinsa (πίτσα με λεπτή ζύμη). Το βράδυ δοκιμάστε ένα από τα signature κοκτέιλ τους. Στο ωραίο μπαλκόνι της ταβέρνας Αλώνι με θέα στο Λιβάδι (στον δρόμο από Λιβάδι για Χώρα, τηλ. 22810-52603) θα δοκιμάσετε παραδοσιακά πιάτα της ελληνικής κουζίνας, όπως λεμονάτο κατσικάκι με πατάτες στον φούρνο και ρεβίθια στο πήλινο, καθώς και κρεατικά της ώρας, όπως καλοψημένα παϊδάκια και νόστιμο κοντοσούβλι. Πάνω από την παραλία της Ψιλής Άμμου, ο Στεφανάκος (τηλ. 6944-594188) σερβίρει όλη μέρα καφέ, μπίρα και φαγητό: θαλασσινά, μαγειρευτά και χορταστικές σαλάτες. Από νωρίς για πρωινό και καφέ μέχρι αργά το βράδυ για μπίρα και ελαφριά σνακ, θα πάτε στο Indigo (Λιβάδι, τηλ. 22810-51956). Τα τραπεζάκια δίπλα στη θάλασσα, όταν έχει αεράκι, είναι όαση δροσιάς.
ΚΑΦΕΣ-ΠΟΤΟ
Από το Scoop (Λιβάδι, τηλ. 22810-52500) θα πάρετε καφέ στο χέρι πριν ξεκινήσετε για τις παραλίες και θα επιστρέψετε το βράδυ για παγωτό και λουκουμάδες. Θεσμός στη νυχτερινή ζωή της Σερίφου είναι το Yacht Club (Λιβάδι, τηλ. 22810-51888). Δίπλα στη θάλασσα, με ωραίες, εναλλακτικές καλοκαιρινές μουσικές, είναι ανοιχτό από το πρωί με καφέ και σνακ, ενώ το βράδυ σερβίρει κοκτέιλ και μπίρες από μικρές ζυθοποιίες. Στην κεντρική πλατεία της Χώρας, Στου Στράτου (τηλ. 22810-52566) θα πιάσετε ένα από τα πολύχρωμα τραπεζάκια που μαζεύουν κόσμο από νωρίς για καφέ και πρωινό μέχρι αργά για τσίπουρο, μπίρα και μεζέδες. Όταν νυχτώσει, απαραίτητη στάση είναι ο Γάιδαρος (Χώρα), για ψαγμένα κοκτέιλ και ωραία θέα από την ταράτσα.
