Τσίπουρο
Στον Βόλο η ερώτηση για το τσίπουρο δεν είναι ποτέ «πόσο;», αλλά «με ή χωρίς;». Οι μισοί Θεσσαλοί το προτιμούν με και οι άλλοι χωρίς γλυκάνισο· είναι καθαρά θέμα γούστου.
Το αποσταγματοποιείο και οινοποιείο Αποστολάκη βρίσκεται στο Κρόκιο, 30 χλμ. νοτιοδυτικά του Βόλου, δίπλα στους δικούς του αμπελώνες. Παράγει ετησίως περίπου 500 τόνους αποστάγματα και οινοποιεί κρασιά τόσο από ελληνικές όσο και από διεθνείς ποικιλίες. Τα τρία τσίπουρα της οικογένειας Αποστολάκη, το παλαιωμένο τους σε δρύινα βαρέλια, με και χωρίς γλυκάνισο, τα βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα και φυσικά στον Βόλο. Γίνονται από την απόσταξη διαλεχτών στεμφύλων θεσσαλικού Μοσχάτου, από όπου προκύπτει ένα δυνατό, παραδοσιακό τσίπουρο, γεμάτο και στρογγυλό, που αφήνει πιπεράτη γεύση στο στόμα. Έχει φίνα αρώματα με νότες από τριαντάφυλλο, σταφίδα, λουκούμι, κίτρο και μαρμελάδα φραγκόσυκο, ενώ στην εκδοχή με γλυκάνισο έχει αρώματα από πηλιορείτικα βότανα. Το τσίπουρο με γλυκάνισο είναι ένα άριστο απεριτίφ, που θα ευχαριστηθείτε μαζί με ελιές, τουρσιά λαχανικών και μαρινάτα ψάρια. Το χωρίς πίνεται και ως χωνευτικό και φυσικά με αλίπαστα, ψητά θαλασσινά και μαλάκια, ωμά οστρακοειδή και άλλους τσιπουρομεζέδες.
Το τσίπουρο Τοκαλή παράγεται από το 2004 στο Κάστρο Μικροθηβών, 23 χλμ. από τον Βόλο. Ο ποτοποιός και γεωπόνος Νίκος Τοκαλής, από οικογένεια με καταγωγή από την Ανατολική Ρωμυλία, συνεχίζει την τέχνη των προγόνων του. Παράγει τσίπουρο από δικά του σταφύλια και δικό του γλυκάνισο, ενώ σε έκταση 200 στρεμμάτων καλλιεργεί με βιολογικές μεθόδους Μαλαγουζιά, Μοσχάτο Σάμου, Ροδίτη, Σαββατιανό, Μοσχάτο Αμβούργου αλλά και κάποιες ξένες ποικιλίες, όπως Chardonnay, Merlot, Syrah. Έχει φυτεμένα 20 στρέμματα γλυκάνισο, που καλλιεργεί επίσης βιολογικά, και καλύπτει τις ανάγκες του. Στο τσίπουρο άνευ (40% αλκοόλ) χρησιμοποιεί τις πιο αρωματικές ποικιλίες, όπως Μοσχάτο Σάμου, Μαλαγουζιά και Μοσχάτο Αμβούργου, ενώ στο γλυκανισάτο (42% αλκοόλ) χρησιμοποιεί τα λιγότερο αρωματικά σταφύλια. Το αποσταγματοποιείο είναι επισκέψιμο και κατόπιν συνεννόησης πραγματοποιούνται δοκιμές και ξενάγηση στον χώρο.
Το τσίπουρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Νέας Αγχιάλου «Δήμητρα» είναι δυνατό και γλυκόπιοτο, ενώ χαρακτηρίζεται από πλούσια γεύση και υπέροχο άρωμα. Ο συνεταιρισμός είναι από τους παλαιότερους της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1918 από πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας, οι οποίοι έφεραν μαζί τους το μεράκι της αμπελουργίας. Σήμερα διαθέτει μια υπερσύγχρονη μονάδα αποσταγματοποιείου-ποτοποιείου, εξοπλισμένου με την τελευταία τεχνολογία.
Τα τσίπουρα του Βόλου θα τα βρείτε σε τοπικές κάβες και φυσικά στα τσιπουράδικα.
Χαλβάς Παπαγιαννόπουλου
Η χαλβαδοποιία Παπαγιαννόπουλος ιδρύθηκε το 1919 από τον προπάππου του σημερινού ιδιοκτήτη, ο οποίος έφερε την τέχνη του χαλβά από την Κωνσταντινούπολη, και πλέον αποτελεί βολιώτικο θεσμό. Πάντα χαμογελαστός και κοινωνικός, ο Γιάννης Παπαγιαννόπουλος, που κρατάει τα ηνία της επιχείρησης από τη δεκαετία του 1970, υποδέχεται τους πελάτες του στο μικρό μαγαζί λιανικής, μπροστά από το εργαστήριο. Μαζί και οι κόρες του, που δουλεύουν στο πλευρό του.
Ο χαλβάς τους είναι υποδειγματικά φτιαγμένος, πλασμένος σε ρολό, και διατίθεται σε περιτύλιγμα από γυαλιστερό ασημόχαρτο ή απλό λαδόχαρτο. Έχει ενδιαφέρον η εκδοχή με καφέ εσπρέσο, αλλά το σήμα κατατεθέν τους είναι ο χαλβάς με κακάο, φουντούκι και σταφίδες. Είναι μέτρια ινώδης, με ωραία μαστιχωτή υφή, φίνο άρωμα, γεύση με ισορροπημένη γλύκα και αφήνει μια θεσπέσια επίγευση κακάου και ταχινιού. Χρησιμοποιούν το δικό τους ταχίνι, από σουσάμι που εισάγουν από την Αίγυπτο και το Σουδάν. Η πρώτη ύλη αλέθεται σε πετρόμυλους και πιο σύγχρονους μύλους με ψύξη, ενώ ζυμώνεται πάντα με το χέρι. Αν είστε τυχεροί και πετύχετε χαλβά που μόλις πακεταρίστηκε, μη χάσετε την ευκαιρία να τον απολαύσετε όσο είναι ζεστός – η γευστική εμπειρία είναι μοναδική.
Χαλβαδοποιία Παπαγιαννόπουλος, Βασσάνη 2, τηλ. 24210-21340
Αλίπαστα
Πριν από την οικονομική κρίση, στον Βόλο υπήρχαν πάνω από δέκα εργοστάσια αλιπάστων. Πλέον έχουν μείνει μόνο τρία, τα Fi.del, Αμβροσία και Hellas Meze. Στην εταιρεία Fi.del μάς περίμενε η τρίτη γενιά ιδιοκτητών, ο Νίκος και ο Μιχάλης Βασιλούδης, οι οποίοι μας ξενάγησαν στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου και στην παραγωγική γραμμή. Τα δύο αδέλφια κληρονόμησαν την επιχείρηση από τους παππούδες τους και συνεχίζουν σταθερά την οικογενειακή ιστορία. Με τον παραδοσιακό τρόπο παστώνουν τα ψάρια που έρχονται από τον Παγασητικό και άλλα σημεία της Ελλάδας. Τα ψήνουν στο αλάτι ή τα καπνίζουν σε ειδικούς φούρνους. Χρησιμοποιούν γαύρο, σαρδέλα και κολιό από την Ελλάδα, σκουμπρί, ρέγκα, τόνο και μπακαλιάρο εισαγωγής. Τα αλίπαστα είναι αγαπημένος τσιπουρομεζές των Βολιωτών. Τα τρώνε σκέτα ή τα βάζουν σε σαλάτες. Μάλιστα, τα ρετρό δυομισάκιλα μεταλλικά κονσερβοκούτια, αφού πλυθούν και καθαριστούν καλά, παίρνουν θέση στα τραπέζια κάποιων τσιπουράδικων –μεταξύ μαχαιροπίρουνων και αλατοπίπερων– ως δοχεία απόρριψης για ψαροκόκαλα και κελύφη θαλασσινών ή ως διακοσμητικά του χώρου αντί για γλάστρες.
Fi.del (τέρμα Σταδίου, Νέα Ιωνία Βόλου, τηλ. 24210-69089). Στα σούπερ μάρκετ Γαλαξίας και σε επιλεγμένα deli και παντοπωλεία σε όλη την Ελλάδα. Στον Βόλο, ενδεικτικά στο παντοπωλείο Μπακαλό (Ιάσονος 15, τηλ. 24210-32356) και στο πρατήριο τυροκομείου Καρακάνας (Πολυμέρη 15, τηλ. 24210-27991).
Ambrosia (Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ. 24250-23960). Σε μεγάλα σούπερ μάρκετ και deli σε όλη την Ελλάδα.
Hellas Meze (Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ. 24250-22018). Σε μεγάλα σούπερ μάρκετ και deli σε όλη την Ελλάδα.
Μικροζυθοποιίες
Και όμως, οι Βολιώτες πίνουν και άλλα ποτά εκτός από το τσίπουρο. Στην πόλη βρίσκουμε τρεις (!) μικροζυθοποιίες, με την καθεμία να γράφει τη δική της ιστορία στον χώρο. Η Local Streets είναι μια επιχείρηση αμιγώς οικογενειακή. Τα μέλη της οικογένειας Μαλαμούλη, αφού δούλεψαν στον αγροτικό, κατασκευαστικό και ενεργειακό κλάδο, κάνοντας ένα πέρασμα και από την εστίαση, αποφάσισαν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη ζυθοποίηση. Το 2019 εγκαινιάζουν το νέο, σύγχρονο ζυθοποιείο τους στην οδό Λαρίσης, στο κέντρο του Βόλου. Η σχέση τους με την μπίρα έχει τις ρίζες της στο 1965, όταν στο κτήμα τους στο Βελεστίνο άρχισαν να καλλιεργούν κριθάρι και να το πωλούν σε μεγάλες ζυθοποιίες. Σκοπός τους ήταν να το χρησιμοποιήσουν μελλοντικά για την παρασκευή της δικής τους μπίρας.
Σήμερα βγάζουν τρεις ετικέτες, όλες αφιλτράριστες και απαστερίωτες. Η πράσινη είναι μια ευκολόπιοτη Pils, με ωραία πικράδα και γλυκιά επίγευση. Η κίτρινη Weiss, που είναι από τις πιο επιτυχημένες τους, είναι ανοιχτόχρωμη και θολή με διακριτική γεύση μπανάνας. Η μπλε Pale Ale είναι αρωματική, με χαρακτήρα και σώμα, γι’ αυτούς που ψάχνουν τις πιο ιδιαίτερες γεύσεις. Συνδυάζει τα έντονα αρώματα λυκίσκου με την ήπια παρουσία κίτρου και ροδάκινου. Αυτή την περίοδο, η Local Streets συμπράττει επίσης με δύο μικροζυθοποιεία της Αττικής (Local Brewery στο Χαλάνδρι και Paragon Brewery στην Ηλιούπολη), παράγοντας τις λεγόμενες συνεργατικές. Τις μπίρες τους τις βρίσκουμε σε όλο τον Νομό Μαγνησίας, σε μπαρ και μπιραρίες, ακόμη και σε τσιπουράδικα. Το ζυθοποιείο τους είναι επισκέψιμο.
Στο εμπορικό κέντρο του Βόλου, στην οδό Ερμού, βρίσκεται η Ζυθοποιία Πλάστιγγα. Ο τρίτης γενιάς ποτοποιός Γεώργιος Παπαδιώτης αποφάσισε να εξελίξει την οικογενειακή επιχείρηση σε σύγχρονη μικροζυθοποιία και τα κατάφερε. Το όνομα Πλάστιγγα αντλεί τις αναφορές του από την εποχή που στο ποτοποιείο υπήρχε ζυγαριά, στην οποία οι πότες ανέβαιναν πριν και μετά την κατανάλωση, για πλάκα, προκειμένου να συγκρίνουν τη διαφορά στο βάρος τους. Η ζυθοποιία παράγει τέσσερις ετικέτες: η Dry Stout έχει έντονη γεύση και σκούρο χρώμα, βγάζει αρώματα ξηρών καρπών και καφέ. Η Strong Ale έχει αρώματα ανθέων και καβουρδισμένης καραμέλας και ωραίο ρουμπινί χρώμα. Η Urban Ale είναι η πιο ευπώλητη, μια ξανθιά, πικάντικη μπίρα με αρώματα εσπεριδοειδών και βοτάνων. Η Weiss τους είναι νόστιμη και σταρένια, βγάζει αρώματα εσπεριδοειδών και μπανάνας. «Μου αρέσει η αστική νοοτροπία και θέλω η μπίρα να απευθύνεται σε όλους όσοι περνούν από το ζυθοποιείο μας», λέει ο Παπαδιώτης.
Άλματα ποιότητας έχει πραγματοποιήσει η Μικροζυθοποιία Θεσσαλίας από τις αρχές του 2014, οπότε και ιδρύθηκε. Ο Γιάννης Ρηγανέζης δούλευε για χρόνια ως μηχανικός σε εργοστάσιο και η παρασκευή μπίρας ήταν το χόμπι του. Οι μπίρες του είναι χειροποίητες και παράγονται εξ ολοκλήρου στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του ζυθοποιείου. Κάποια μάλιστα από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία είναι κατασκευασμένα από τον ίδιο. Κατά καιρούς η Μικροζυθοποιία Θεσσαλίας βγάζει εποχικές μπίρες, αλλά έχει και κάποιες σταθερές. Η Empargo craft έχει πλούσιο αφρό, χρυσαφένιο χρώμα, έντονα αρώματα ανθέων και πιο διακριτικά εσπεριδοειδών. Είναι μια δροσιστική μπίρα που πίνεται ευχάριστα όλο τον χρόνο. Η Molotov, που πήρε χάλκινο μετάλλιο στον διεθνή διαγωνισμό World Beer Idol, είναι μια IPA με κοκκινωπό χρώμα, ωραία ισορροπία σε γλυκά αρώματα βύνης και πικρές νότες λυκίσκου, γεμάτο σώμα και αρκετή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (7%). Το μικροζυθοποιείο είναι επισκέψιμο ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση. Ο Γιάννης Ρηγανέζης, παρέα με τον γάτο του Heineken, θα σας ξεναγήσει στον χώρο και θα σας λύσει όλες τις απορίες.
Local Streets, Λαρίσης 154, τηλ. 24210-68788
Ζυθοποιία Πλάστιγγα, Ερμού 64, τηλ. 24210-24402
Μικροζυθοποιία Θεσσαλίας, Ναυπλίου 70, τηλ. 24213-06743
Κασέρι Καρακάνας
Το κασέρι έχει κατοχυρωθεί ως ΠΟΠ προϊόν της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας αλλά και των νομών Ξάνθης και Λέσβου από το 1994. Το διάσημο βολιώτικο τυροκομείο, που παράγει τα εξαιρετικά κασέρια Καρακάνα, έχει διανύσει μια μακρά διαδρομή από τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η οικογένεια Καρακάνα είχε δικό της κοπάδι με κατσίκια και πρόβατα στη Βλάστη Κοζάνης, τόπο καταγωγής της. Νομάδες κτηνοτρόφοι, ο Παναγιώτης και η Σουλτάνα Καρακάνα μετακινούνταν ανά την Ελλάδα μαζί με τα παιδιά τους. Για να καλύψουν τα έξοδά τους, πουλούσαν το γάλα και το τυρί που έφτιαχναν, θέλοντας να συντηρούν το γάλα που περίσσευε.
Το πρώτο τυρί τους ήταν ο μπάτζος, ένα από τα παλαιότερα ελληνικά τυριά, που προέρχεται από την κτηνοτροφική παράδοση της Πίνδου. Το 1970, αποφάσισαν να εγκατασταθούν μόνιμα στο Στεφανοβίκειο Μαγνησίας και να στήσουν το τυροκομείο τους. Ξεκίνησαν με φέτα αρωματική, κεφαλοτύρι επιτραπέζιο και μανούρι, όπως ήξεραν καλά από τους παππούδες τους. Συνέχισαν με την παραγωγή κασεριού, ανθότυρου και νωπής μυζήθρας. Το 2005, την επιχείρηση ανέλαβε ο Παναγιώτης Καρακάνας. Το εξαιρετικό κασέρι τους βγαίνει σε δύο εκδοχές, κλασικό και ωρίμανσης, μοσχοβολάει γάλα, έχει ωραία, βουτυράτη υφή και πλούσια, ξηροκαρπάτη γεύση.
Καρακάνας, Πολυμέρη 15, τηλ. 24210-27991 / Γ. Δήμου 41Ε, τηλ. 24210-40944
Λουκάνικα Στράκας
Σύμφωνα με τον ιστορικό Γιάννη Κορδάτο, στους Σταγιάτες Πηλίου η αλλαντοποιία έχει τις ρίζες της στην Τουρκοκρατία. Οι Σταγατιώτες λουκανικάδες της εποχής ήξεραν καλά τα μυστικά της παραγωγής και τα μετέδωσαν από γενιά σε γενιά. Η οικογένεια Στράκα παράγει λουκάνικα από το 1850 στους Σταγιάτες και από το 1948 στην πόλη του Βόλου. Την επιχείρηση έχει αναλάβει σήμερα ο Νίκος Στράκας, πέμπτης γενιάς παραγωγός, στο εκσυγχρονισμένο εργαστήριό του συνεχίζοντας την παράδοση. Το χωριάτικο λουκάνικό τους είναι φόρος τιμής στους προγόνους τους και παράγεται σε μικρές ποσότητες με μυστικό συνδυασμό μπαχαρικών, σε χοιρινά έντερα, χωρίς θερμική επεξεργασία και με φυσικό στέγνωμα στον ήλιο, όπως παλιά. Παράγουν επίσης το ανάμεικτο με ελληνικό βοδινό και χοιρινό από την Κατερίνη, το Διμήνι, το Σέσκλο και τη Λάρισα – είναι το τέλειο λουκάνικο για το πηλιορείτικο σπεντζοφάι, που αγαπούν πολύ και οι Βολιώτες. Από τις πιο πρόσφατες προσθήκες στην παραγωγή τους είναι το λουκάνικο με πράσο και πορτοκάλι, το οποίο προτείνουν για ψήσιμο στα κάρβουνα.
Στράκας, Αγίου Δημητρίου 12, τηλ. 24210-53857, και σε επιλεγμένα εστιατόρια του Βόλου σε διάφορες παραλλαγές και συνταγές.
Τσιτσίραβλα
Από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Απριλίου στο Πήλιο οι ντόπιοι οδηγούν πιο προσεκτικά από ό,τι συνήθως. Ο λόγος είναι τα αυτοκίνητα που μπορεί να βρουν σταθμευμένα, ακόμη και στη μέση του δρόμου, από εκείνους που ενθουσιασμένοι σταματούν για να μαζέψουν τσιτσίραβλα. Οι Βολιώτες έχουν τρέλα με τα τσιτσίραβλα, τον αγαπημένο τους τσιπουρομεζέ. Πρόκειται για τουρσάκια από τα νεαρά βλαστάρια ενός είδους άγριας φιστικιάς (με την επιστημονική ονομασία Πιστακία η τερέβινθος), που μόνο οι Βολιώτες τρώνε, παρότι αυτή φύεται σε πολλά μέρη στην Ελλάδα.
Οι δενδρώδεις θάμνοι φυτρώνουν συνήθως αναμέσα σε ελαιόδεντρα στην περιοχή του Πηλίου και του Βόλου, σε βραχώδη παραθαλάσσια μέρη του Παγασητικού Κόλπου αλλά και του Αιγαίου, στα πέριξ της Κριθαριάς, του Μάραθου μέχρι και στο Τρίκερι. Θεωρείται σπάνιος μεζές, έχει ωραία χορταρένια γεύση, ελαφρώς ξηροκαρπάτη, με τραγανή υφή.
Ερασιτέχνες και επαγγελματίες τροφοσυλλέκτες κρεμιούνται από τα βράχια σε απόκρημνες πλαγιές για να μαζέψουν τα περίφημα βλαστάρια. Υπάρχει και ένα ανέκδοτο που περιγράφει γλαφυρά την αγάπη των Βολιωτών για το νόστιμο φυλλαράκι: Ένας παππούς είχε ανέβει σε επικίνδυνο σημείο στο βουνό για να μαζέψει τσιτσίραβλα, γλίστρησε, έπεσε και σκοτώθηκε. Την επόμενη μέρα στην τράπεζα, μια πελάτισσα παρακάλεσε την ταμία να βιαστεί, γιατί είχε να πάει στην κηδεία του παππού, περιγράφοντάς της το συμβάν. Η αντίδραση της υπαλλήλου ήταν ενθουσιώδης: «Μα βγήκαν τα τσιτσίραβλα;» ρώτησε.
Μετά τη συλλογή των βλασταριών ακολουθεί το καθάρισμα, που είναι και ο μεγαλύτερος μπελάς. Από κάθε φυλλαράκι πρέπει να βγει ένα μικρό κοτσάνι, που είναι σκληρό και δεν τρώγεται. Τα βλαστάρια ζεματίζονται και μένουν για μερικές ώρες σε άλμη, ύστερα σε ξίδι και στο τέλος σε αεροστεγώς κλεισμένα βαζάκια με φύλλα μάραθου και σκόρδο. Είναι έτοιμα για κατανάλωση μετά από 20 μέρες.
Τσιτσίραβλα θα βρείτε στα τσιπουράδικα και στις αγορές του Βόλου, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, γιατί εξαντλούνται γρήγορα.
