Δεκαπενταύγουστος, ντάλα καλοκαίρι, καταμεσήμερο. Βιάζομαι να φτάσω στην παραλία του Αϊ-Γιώργη πριν από το λεωφορείο των 14.00, για να προλάβω θέση. Όταν λέμε θέση σε παραλία της Σικίνου, εννοούμε ένα από τα αρμυρίκια. Εδώ δεν τίθεται θέμα αν χωρά η πετσέτα σου ‒ στη Σίκινο χωράς παντού. Στα εστιατόρια είναι εξαιρετικά σπάνιο να μη βρεις τραπέζι, στα μπαράκια το ίδιο. Το λεωφορείο είναι σχεδόν άδειο, πάρκινγκ στις παραλίες και στη Χώρα βρίσκεις εύκολα. Το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί είναι να περιμένεις στην ουρά του ταμείου του μίνι μάρκετ πίσω από δύο τρία άτομα ή να μη βρεις το αγαπημένο σου τραπέζι.
«Έχει κόσμο το νησί;» σε ρωτάνε και δεν ξέρεις τι να απαντήσεις. Ποιο είναι το μέτρο σύγκρισης; Το πόσο κόσμο έχει πάντως το καταλαβαίνεις την ώρα που φτάνει το καράβι στην Αλοπρόνοια, όταν σύσσωμη η πιτσιρικαρία (και όχι μόνο) παίρνει θέση στην προβλήτα για να βουτήξει στα απόνερα του καραβιού: έτσι κουνούν το μαντίλι στη Σίκινο. Γύρω στους 50 ανθρώπους, που συγκεντρωμένους τους ξαναβλέπεις μόνο στο πανηγύρι της Παναγίας, ζουν την πιο ωραία ανάμνηση του καλοκαιριού. Και είναι να απορείς πού κρύβονται, μια και η Σίκινος ούτε μεγάλη είναι ούτε πολλές παραλίες έχει ούτε χωριά. Ανάμεσα στην Ίο και τη Φολέγανδρο, με έκταση 42 τ.χλμ., έναν δρόμο 8 χλμ. όλο κι όλο, με τρεις παραλίες με εύκολη πρόσβαση και έναν ουσιαστικά οικισμό. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι γύρω στους διακόσιους. Πέρυσι το καλοκαίρι υπολογίζεται ότι κάτοικοι και επισκέπτες μαζί έφτασαν τους 2.000 και αυτό είναι το όριό της ‒ το νησί δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει περισσότερους.
Θυμάμαι την πρώτη φορά που πήγα στη Σίκινο πριν από δεκαπέντε χρόνια. Βρήκα κυράδες να φτιάχνουν χειροποίητα μελισσοκέρια, μελισσοκομικό συνεταιρισμό, υποψήφιους πανηγυράδες που τηρούσαν τεράστιες λίστες αναμονής προκειμένου να φυλάξουν τις εικόνες (Παντάνασσας, Τιμίου Σταυρού, Εισοδίων της Θεοτόκου, Ζωοδόχου Πηγής) για έναν ολόκληρο χρόνο στο σπίτι τους, αναλαμβάνοντας την όλη διοργάνωση του πανηγυριού, ακόμη και… ξεηλιάστρες είχα βρει. Πρόκειται για μια τακτική σαν το ξεμάτιασμα, που γίνεται με ευχές και ένα κομμάτι πανί. Και όμως, είναι ακόμη όλα εκεί, σαν να μην πέρασε μέρα: για την εικόνα της Παντάνασσας προσθέτουν τα παιδιά στη λίστα με το που γεννιούνται και συνήθως γίνονται πανηγυράδες στα 30 ή και στα 50 τους, ενώ το δικαίωμα είναι επιπλέον και κληρονομικό. Οι γυναίκες φτιάχνουν ακόμη τα κεριά για τα πανηγύρια και τους πολυελαίους των ναών, ο συνεταιρισμός καλά κρατεί, αφού η μελισσοκομία είναι η βασική ασχολία των κατοίκων, ενώ σε μια ξαφνική αδιαθεσία μου κάλεσαν την κ. Καλλιόπη Δουλφή να μου «βγάλει τον ήλιο», και ας φώναζα εις μάτην ότι εγώ για τον κυκλαδίτικο ήλιο ήρθα στο νησί.
Διαχρονικά, η γεωμορφολογία της Σικίνου δεν εξυπηρετούσε για εγκατάσταση και μετακίνηση, γι’ αυτό και αναφερόταν πάντα ως αραιοκατοικημένη ή ως τόπος εξορίας. Να είναι άραγε αυτός ο λόγος που παραμένει αυθεντική και έχει γλιτώσει την αλλοίωση τοπίου και συνειδήσεων που προκαλεί ο μαζικός τουρισμός; Τα λιγοστά της αξιοθέατα και η δύσκολη πρόσβαση στις παραλίες; Ή μήπως η έγνοια των κατοίκων της; Πιθανότατα είναι ο συνδυασμός τους, αλλά το γεγονός πως δείχνει να μαθαίνει από τα λάθη των άλλων νησιών μόνο για εύσημα είναι.
Εδώ γίνεται αυστηρός έλεγχος όσον αφορά τη δόμηση, ενώ οι παραλίες, επίσης αυστηρά, δεν ενοικιάζονται σε επιχειρηματίες. Ο δήμος τις εξοπλίζει με λίγες ψάθινες ομπρέλες και οι πισίνες πολεμούνται με σθένος. Όλα αυτά με μπροστάρη τον ίδιο τον Δήμο Σικίνου, που δεν διστάζει να αντιπαρατεθεί και να προβεί σε καταγγελίες, προσπαθώντας να αποτρέψει την υπερδόμηση, τον υπερτουρισμό, την άλωση και την αλλοίωση του τόπου. Μάλιστα, εκτός από την ανάδειξη των μονοπατιών που έχει γίνει από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, είναι σε εξέλιξη μέχρι και βοτανολογική έρευνα, από τον Σύνδεσμο Σικινητών και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, κατά τη διάρκεια της οποίας έχουν ήδη εντοπιστεί δύο ενδημικά ήδη φυτών.
Ασφαλώς δεν έχουν την ίδια άποψη και τάση όλοι οι κάτοικοι, που βλέπουν τους γύρω νησιώτες να πλουτίζουν από τον τουρισμό, και κάπως έτσι γεννιέται η απορία: Η Σίκινος αντιστέκεται ή απλώς δεν απειλείται; Οι Σικινιώτες έχουν δει το τυράκι, ας ελπίσουμε να δώσουν σημασία και στη φάκα.
Ουκ εν τω πολλώ το ευ
Τα πράγματα σε αυτό το κυκλαδονήσι είναι απλά και σε ανθρώπινα μεγέθη. Μέσα σε δύο μέρες έχεις μάθει τι ώρα τελειώνουν οι τυρόπιτες στον φούρνο, ποιο σκυλί γαβγίζει στην αυλή από το πέρασμά σου, τι ώρα καταλαμβάνεται το πίσω μεγάλο αρμυρίκι στο Διαλισκάρι, ποιες μέρες φτιάχνει πορτοκαλόπιτα η Εύη στο Σουλάτσο, ποιο είναι το σοκάκι που σε βγάζει στον ανεμόμυλο της Χώρας και ποιο στο παραπόρτι που σώζεται από το μεσαιωνικό κάστρο.
Στην κεντρική πλατεία πάλι εκπλήσσεσαι, γιατί δεν έχει μαγαζιά (από άποψη) και, αντί για ένα χάος από τραπεζοκαθίσματα, αποτελεί ένα φανταστικό σκηνικό, ιδανικό για γυρίσματα ταινίας. Εκεί γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, εκεί και πολλές από τις εκδηλώσεις του Little Islands Festival με προβολές ντοκιμαντέρ, installations, πεζοπορίες κ.ά. Εκεί θα γίνουν φέτος για πρώτη φορά και οι Ημέρες Ποίησης αφιερωμένες στον Ελύτη. Κάπως έτσι κυλούν οι νύχτες του Αυγούστου. Πίνοντας χαλαρά ποτά στο Ανέμελο, διαβάζοντας με τις ώρες οπισθόφυλλα στο ψαγμένο βιβλιοπωλείο Σηματολόγιον (δεν θα βρείτε ούτε έναν εμπορικό τίτλο), ψωνίζοντας γουστόζικα αναμνηστικά στο Articas. Αν τώρα φτάσεις να πας για «τη φάση» και στο Θεμωνιές, στο αφτεράδικο (ελληνάδικο εννοείται) κλαμπ όπου πάνε οι ντόπιοι όταν κλείσουν τα μαγαζιά, τότε μάλλον… αρχίζεις να γίνεσαι Σικινιώτης.
Οι μέρες, πάλι, περνούν με βουτιές στην κρυστάλλινη θάλασσα, τζιτζίκια και ατελείωτη ραστώνη. Στη Σίκινο δεν έχεις πολλά να δεις ή να κάνεις, αυτά που έχεις όμως είναι πραγματικές εμπειρίες. Ο ναός της Επισκοπής, για παράδειγμα, αυτό το μοναδικό μνημείο στη μέση του πουθενά, που μοιάζει αλλιώτικο κάθε ώρα της ημέρας (και της νύχτας) ‒αναστηλώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, αποσπώντας το βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς Europa Nostra, παραδόθηκε προς επίσκεψη το 2022‒, είναι αντικειμενικά λόγος για να επισκεφτείς το νησί. «Δεν θεωρώ ότι έφερε περισσότερο κόσμο, όμως κάποιος που ήθελε έτσι κι αλλιώς να έρθει γιατί του ταιριάζει η φυσιογνωμία της Σικίνου βρήκε έναν ακόμα λόγο. Πρόσθεσε στο θέλω του», μου λέει ο Κώστας Πλατής, φύλακας και άτυπος ξεναγός του μνημείου, που μέτρησε πέρυσι 4.500 άτομα να περνούν το κατώφλι της Επισκοπής (25% ήταν ξένοι). Και ύστερα αρχίζει να εξιστορεί με περίσσιο πάθος το χρονικό της αναστήλωσης, αλλά και τις μαρτυρίες των ντόπιων που θυμούνται να διακρίνουν μέσα στα ερείπια χρυσάφια και μυστικές κρύπτες. Το κτίσμα οικοδομήθηκε τον 2ο-3ο αιώνα ως ρωμαϊκό μαυσωλείο και τον 17ο αιώνα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το 2018 και ενώ η αναστήλωση ήταν σε εξέλιξη, εντοπίστηκε η σπάνια ταφή της Νεικούς, κρυμμένη καλά και ασύλητη στο διπλό τοίχωμα του ναού, σε αντίθεση με τις δύο ταφές που βρέθηκαν συλημένες στις κρύπτες. Ο Δήμος Σικίνου έχει στα σχέδιά του τη μετατροπή του παλιού σχολείου του 1900 σε μουσείο, ώστε να επιστρέψουν στον τόπο τα σπουδαία ευρήματα της ταφής.
Έκπληξη και εμπειρία αποτελεί και η επίσκεψη στο γνωστό πια οινοποιείο του Γιώργου Μάναλη, αυτού του ακούραστου νησιώτη που τόλμησε να επενδύσει εδώ σε μια εποχή που φάνταζε ανήκουστο, το μακρινό 2008, και από ψαράς, βενζινάς, ξενοδόχος αλλά και πρόεδρος της κοινότητας έγινε οινοποιός. Η βεράντα του είναι ό,τι ονειρευόμαστε όλοι κατά τη διάρκεια του χειμώνα: ένα κατάστρωμα πάνω από το Αιγαίο, όπου το βλέμμα ταξιδεύει ελεύθερο για να σκαλώσει, αν το θελήσει, μόνο στα απέναντι νησιά. Με τον ήλιο να δύει, τον αμπελώνα στα πόδια σου να χρυσίζει και τα ωραία κρασιά από τις παλιές ποικιλίες που καλλιεργούνται βιολογικά (Ασύρτικο, Αηδάνι, Μονεμβασιά, Μαυροτράγανο, Λημνιό) στο ποτήρι, νιώθεις ότι βρίσκεσαι τη σωστή στιγμή στο πιο σωστό μέρος.
Έτσι είναι, αλλά και όχι ακριβώς έτσι, γιατί στη Σίκινο υπάρχουν κι άλλα σωστά μέρη γι’ αυτή την ώρα. Η ανάβαση από τη Χώρα στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, για παράδειγμα. Το πετρόκτιστο μονοπάτι ελίσσεται στην πλαγιά, αποκαλύπτοντας το υπερθέαμα πελάγους και νησιών, κι εσύ δεν ξέρεις πού να πρωτοκοιτάξεις απ’ την τόση ομορφιά. Ανηφορίζεις μαγνητισμένος από το χρυσό φως που λούζει το εκκλησάκι της Παναγιάς Παντοχαράς (θεωρείται τάμα του Ελύτη, ο οποίος επισκεπτόταν συχνά το νησί) και φτάνεις στο μοναστήρι που χτίστηκε το 1775, κουβαλάει θρύλους και ηρωικές ιστορίες και κατοικείται από μία μοναχή. Από εκεί αγναντεύεις και τη Χώρα, την οποία αξίζει να περπατήσεις ολόκληρη, όπως και τη συνοικία του Χωριού απέναντι, τόπο εγκατάστασης εξορίστων κατά τη δικτατορία του Μεταξά, που σήμερα έχει αναστηλωμένα από ξένους σπίτια και υπέροχη ησυχία.
Την ίδια στιγμή, άλλοι περπατούν σε κάποιο από τα μονοπάτια του δικτύου μήκους 70 χλμ. του νησιού, που διατρέχουν το υπέροχο κυκλαδίτικο τοπίο με τις αναβαθμίδες, τα αμπέλια και τα μελισσοκήπια, πολλοί συνεχίζουν τις βουτιές και το παιχνίδι στην Αλοπρόνοια με τη μεγάλη, οικογενειακή παραλία και κάμποσοι έχουν ξεμείνει στις παραλίες του Αϊ-Γιώργη και του Διαλισκαρίου, όπου πας με το αυτοκίνητο (Μάλτας, Σαντοριναίικα, Άγιος Παντελεήμονας, Καράς, Αϊ-Γιάννης απαιτούν πεζοπορία ή καραβάκι). Η σκιά έχει πέσει από νωρίς στα ανατολικά, μακρύτερα αχνοφαίνεται το περίγραμμα της Σαντορίνης. Οι επισκέπτες της Σικίνου το κοιτούν με ικανοποίηση από απόσταση ασφαλείας. Αισθάνονται (και πάλι) ότι βρίσκονται στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή.
Σημειωματάριο
Μετάβαση
Από τον Πειραιά σε 8-10 ώρες (από 48 ευρώ η απλή μετάβαση). Από το Λαύριο σε 12 ώρες (από 26 ευρώ η απλή μετάβαση).
Διαμονή
Για πιο φινετσάτη διαμονή θα βρείτε στην Αλοπρόνοια, δίπλα στην παραλία, το Zetine suites (τηλ. 6936-720001, zetine-suites.com, από 135 ευρώ με πρωινό στο δωμάτιο) με 4 πολυτελείς σουίτες που φιλοξενούν από 2 έως 6 άτομα και είναι διακοσμημένες σε λευκούς και γήινους τόνους. Ψηλότερα από το λιμάνι και την παραλία, αντίστοιχα, θα βρείτε τα περιποιημένα δωμάτια Καμάρες (τηλ. 6998-069583, manalis-camares.gr, από 65 ευρώ με πρωινό) με βεράντες με πανοραμική θέα και ωραία αυλή για καφέ, πρωινό, φαγητό και για μη ενοίκους. Ομοίως το Μαϊστράλι (τηλ. 22860-51181, maistrali-sikinos.gr, από 60 ευρώ), σε προνομιακό σημείο κοντά στην παραλία, με θέα σε αυτήν και απλά δωμάτια. Στο λιμάνι βρίσκεται και το κλασικό ξενοδοχείο του νησιού Porto Sikinos (τηλ. 22860-51220, portosikinos.gr, από 80 ευρώ με πρωινό). Στη Χώρα, σε απίθανο σημείο με θέα στη θάλασσα, το ηλιοβασίλεμα και τα γύρω νησιά αλλά και εύκολη πρόσβαση από τον δρόμο, θα βρείτε, τέλος, τις αυτόνομες κατοικίες Sunset (τηλ. 6987-954050, από 50 ευρώ).
Φαγητό
Οι επιλογές δεν είναι πάρα πολλές και το φαγητό δεν είναι το πιο δυνατό σημείο του νησιού, ωστόσο δεν θα μείνετε παραπονεμένοι. Ξεχωρίζει το Σελλάδι (τηλ. 6974-870950) στη Χώρα, όπου σε ένα ωραίο σημείο με θέα στη θάλασσα και κομψό περιβάλλον θα γευτείτε φρέσκα ζυμαρικά, σπιτικά μπέργκερ και νόστιμα κοκτέιλ. Εντός Χώρας στην Κληματαριά (τηλ. 22860-51065) θα βρείτε καθημερινά ποικιλία σε σπιτικά μαγειρευτά και στο Στέκι του Γαρμπή (τηλ. 22860-51215) ψητά και σουβλάκια (δοκιμάστε το σικινιώτικο με ντόπιο τυρί). Στην Αλοπρόνοια, το Θάλασσα (τηλ. 22860-51215) σερβίρει ψάρια και θαλασσινά, ενώ το Μελτέμι (τηλ. 22860-51215) είναι κλασική αξία για μαγειρευτά. Στην παραλία του Αϊ-Γιώργη λειτουργεί η Αλμύρα (τηλ. 6984-931695) για παγωμένες μπίρες και ψάρι αμέσως μετά τη βουτιά και στον δρόμο για Επισκοπή, στο οινοποιείο του Μάναλη, το εστιατόριο Στροφυλιά (τηλ. 6996-670910) για πειραγμένες κυκλαδίτικες γεύσεις, συγκλονιστική θέα και καλό κρασί.
