Από το Επιστημονικό Κέντρο Κοπέρνικου μέχρι την πεζογέφυρα που συνδέει το κέντρο με τη γειτονιά Πράγα, μια επιμήκης παραλία ελεύθερης πρόσβασης στήνεται τους καλοκαιρινούς μήνες στις όχθες του Βιστούλα. Ο όμορφος αυτός δημόσιος χώρος αναψυχής δίπλα στο ποτάμι, εκτός από ντεκ περιπάτου, περιλαμβάνει και υπαίθριες γλυπτοθήκες, γηπεδάκια μπιτς βόλεϊ, ξαπλώστρες και τεχνητή αμμουδιά. Εκφράζει έμπρακτα δύο στοιχεία που η πολωνική πρωτεύουσα προτάσσει τα τελευταία χρόνια ως δυναμικό στοίχημα: αισιοδοξία και ποιότητα ζωής στον πυρήνα της καθημερινότητας των κατοίκων της.
Με τις κόρες μου, ηλικίας 10 και 13 ετών, αφιερώσαμε εδώ ένα ολόκληρο πρωινό, ξεκινώντας με τη διαδραστική μουσειακή εμπειρία του Copernicus Science Centre, όπου η ερμηνεία της επιστήμης έρχεται μέσα από γρίφους, παιχνίδια και βιωματικές δραστηριότητες, εξίσου απολαυστικές τόσο για το ανήλικο όσο και για το ενήλικο κοινό. Συνεχίσαμε ακολουθώντας την παραποτάμια βόλτα μέχρι τον αστικό κήπο της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας. Τα αναρριχητικά φυτά αγκαλιάζουν τους τοίχους έως την ταράτσα, που σε επιφάνεια 2.000 τ.μ. προσφέρει τονωτικές ανάσες οξυγόνου και θέα της πόλης από ψηλά.
Τουριστικές παγίδες και χιλιοφωτογραφημένα τοπόσημα δεν έχει να επιδείξει η Βαρσοβία, με εξαίρεση το Παλάτι του Πολιτισμού και της Επιστήμης, «δώρο φιλίας» των Σοβιετικών στον πολωνικό λαό και ψηλότερο κτίριο της χώρας μέχρι την ανέγερση του ουρανοξύστη Varso το 2021. Ούτε είναι μια πρωτεύουσα που θα δει κανείς συχνά να βρίσκει θέση σε ταξιδιωτικές λίστες. Είναι όμως μια πόλη εύκολη και φιλική στον επισκέπτη, με οργανωμένο δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς, σύγχρονα μουσεία, χορταστικούς ελεύθερους χώρους και μια άκρως ενδιαφέρουσα εστιατορική σκηνή. Δεν πάσχει από τα δεινά του υπερτουρισμού, κι αυτό από μόνο του της δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα στην επόμενη μέρα των ευρωπαϊκών προορισμών.
Πάνω από όλα η Βαρσοβία συγκινεί. Δίνει τροφή για σκέψη, ειδικά αν ταξιδεύεις με εφήβους ή παιδιά σε ηλικία που οι κουβέντες μπορούν να γίνουν πιο ανοιχτά και κάποια πράγματα να ειπωθούν τολμηρά, με το όνομά τους. Φτάνοντας στην Παλιά Πόλη, την προσοχή τους θα τραβήξουν σίγουρα οι καλλιτέχνες του δρόμου, όμως η συζήτηση δεν θα αργήσει να στραφεί στην ολοκληρωτική καταστροφή της Βαρσοβίας από τους ναζί (800.000 άνθρωποι, δηλαδή πάνω από το μισό του προπολεμικού πληθυσμού της, έχασαν τη ζωή τους, ενώ το 85% των κτιρίων ισοπεδώθηκε) και στον θαυμαστό τρόπο με τον οποίο αναγεννήθηκε από τις στάχτες της. Θα τους πεις πως οι κάτοικοί της όχι μόνο την έχτισαν από την αρχή, αλλά και φρόντισαν –στην περίπτωση της Παλιάς Πόλης– να την αποκαταστήσουν πιστά, ανατρέχοντας στα πρωτότυπα σχέδια και σε φωτογραφίες αρχείου. Θα εντοπίσετε μαζί στην κεντρική πλατεία της τις δύο μοναδικές προσόψεις κτιρίων, στους αριθμούς 34 και 36, που γλίτωσαν από τη ναζιστική θηριωδία. Κι έπειτα θα διαλέξετε αφίσα (πρωτότυπη ή αντίγραφο) στην Polish Poster Gallery (Galeria Plakatu, poster.com.pl), το μικρό μαγαζάκι με την τεράστια συλλογή πόστερ της πολωνικής σχολής, ένα σπουδαίο κεφάλαιο του οπτικού πολιτισμού του 20ού αιώνα. Δείτε τι υπάρχει στα σταντ ή κάντε την αναζήτησή σας επιτόπου στον ψηφιοποιημένο κατάλογο, που είναι χωρισμένος ανά κατηγορίες για ευκολότερη πλοήγηση.
Bαρσοβία: Που να πάτε, τι να δείτε
Δεν είναι απλώς ένα σπουδαίο μουσείο το POLIN (polin.pl), αλλά το ιδανικό σημείο εκκίνησης για να γνωρίσει και να κατανοήσει κανείς την πολυκύμαντη ιστορία διάρκειας 1.000 ετών της μεγαλύτερης κάποτε εβραϊκής κοινότητας στην Ευρώπη. Η αφήγηση ξεκινά από την καλλιτεχνική εγκατάσταση «Δάσος», καθώς σύμφωνα με τον θρύλο οι Εβραίοι άποικοι φτάνοντας στην πολωνική γη άκουσαν τα πουλιά να τραγουδούν «polin», που στη γλώσσα τους θα πει «ξεκουράσου εδώ».
Με τη χρήση πολυμέσων και διαδραστικών εκθεμάτων αποκαλύπτει τη δομή και την οργάνωση της εβραϊκής κοινότητας, τον ρόλο του εμπορίου, τις σχέσεις με την εκάστοτε εξουσία, τις μαζικές μετακινήσεις και τα πογκρόμ, φτάνοντας στον 20ό αιώνα, στο Ολοκαύτωμα και στους μεταπολεμικούς χρόνους. Υπολογίστε 3-4 ώρες για την επίσκεψή σας· αξίζει κάθε λεπτό.
Επιλέγεις από την οθόνη τα pierogi (ντάμπλινγκ) με τη γέμιση και τη γαρνιτούρα που επιθυμείς, παίρνεις αριθμό προτεραιότητας, πιάνεις τραπέζι και περιμένεις να ετοιμαστεί το γεύμα σου. Στην κομμουνιστική εποχή, τα milk bars ήταν ένα είδος καντίνας που, επιχορηγούμενη από το κράτος, προσέφερε πιάτα κυρίως με βάση γαλακτοκομικά προϊόντα (εξ ου και το όνομά τους) σε πολύ χαμηλές τιμές. Στο Prasowy (Marszalkowska 10/16), που όπως όλα τα milk bars λειτουργεί με τη λογική του σελφ σέρβις, θα φάτε νόστιμα και οικονομικά, όχι μόνο pierogi, αλλά και σούπες, επιδόρπια, ομελέτες, σνίτσελ κ.ά.
Kάθε Κυριακή από τον Μάιο έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, μπροστά από το μνημείο Σοπέν στο Royal Lazienki Park (lazienki-krolewskie.pl), πραγματοποιούνται ρεσιτάλ πιάνου με έργα του κορυφαίου Πολωνού μουσικοσυνθέτη και με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Κυνηγότοπος αρχικά, βασιλικός κήπος στη συνέχεια και δημόσιος χώρος πρασίνου και αναψυχής από το 1918, το μεγαλύτερο πάρκο της Βαρσοβίας προσφέρεται ωστόσο και για περιπάτους, ανεξαρτήτως ημέρας και εποχής του χρόνου. Τα παγόνια είναι οι πιο διάσημοι φτερωτοί ένοικοί του, που θα τα συναντήσετε όχι μόνο στο γρασίδι, αλλά και να κουρνιάζουν στις φυλλωσιές των δέντρων.
Αν ξυπνάτε νωρίς ώστε να βρείτε τραπέζι χωρίς αναμονή και δεν βιάζεστε (γιατί μπορεί να υπάρξουν καθυστερήσεις στο σέρβις), βάλτε στη λίστα σας το Bułkę przez Bibułkę (Ζgoda 3, bulkeprzezbibulke.pl) για τις ωραίες επιλογές σε πρωινό και τον καλό καφέ του. Δημιουργικό μενού, εποχικές πρώτες ύλες, φαντασία στην κουζίνα, εξαιρετική λίστα κρασιών και φιλική εξυπηρέτηση προτείνει το Ale Wino (Mokotowska 48, alewino.pl), σταθερά τα τελευταία χρόνια στη λίστα Bib Gourmand του οδηγού Michelin. Τα βράδια του καλοκαιριού μεταφέρει την εμπειρία στη φιλόξενη αυλή του. Ρετρό-σοσιαλιστικής θεματικής, με συναφή ιστορία, το εστιατόριο Czerwony Wieprz (Żelazna 68, czerwonywieprz.pl) προσφέρει ρουστίκ ανατολικο-ευρωπαϊκή κουζίνα με τις απαραίτητες comfort food προσθήκες που ικανοποιούν και την κάτω-των-18 πελατεία του.
«Lood» είναι η πολωνική λέξη για το παγωτό. Υποκαταστήματα της αλυσίδας Good Lood (goodlood.com), που ξεκίνησε από την Κρακοβία το 2016, θα βρείτε σε οκτώ σημεία στη Βαρσοβία. Πρωτότυπες γεύσεις, όπως μύρτιλο με κομμάτια λευκής σοκολάτας, τριαντάφυλλο ή βάφλα με ανθόγαλο, αλλά και πιο κλασικές, μαζί με σορμπέ και vegan επιλογές. Kαθημερινά, στη βασική παλέτα τους προστίθεται μια διαφορετική γεύση-έκπληξη.
Αντί άλλου σνακ, φρούτα του δάσους. Moύρα κάθε λογής (μύρτιλα, βατόμουρα, κράνμπερι, φραγκοστάφυλα, φραμπουάζ) αφθονούν στους πολωνικούς αγρούς και θα τα βρείτε παντού: από τα σούπερ μάρκετ μέχρι τα ψιλικατζίδικα Zabka, που υπάρχουν (σχεδόν) σε κάθε τετράγωνο της πόλης.
Φύγαμε για Κρακοβία
Η μετάβαση με το γρήγορο τρένο από τη Βαρσοβία στην Κρακοβία θέλει κάτι παραπάνω από δυόμισι ώρες. Παρά τις λιγοστές εναλλαγές τοπίου στη φλατ πολωνική πεδιάδα, τα κορίτσια ενθουσιάστηκαν – η κουκέτα μας δεν γέμισε, οπότε είχαμε άφθονο χώρο. Η διάρκεια του ταξιδιού ήταν τέτοια, που προλάβαμε να ξεκουραστούμε από τον εξαντλητικό πρωινό ποδαρόδρομο στη Βαρσοβία χωρίς να βαρεθούμε στη διαδρομή. Φτάνοντας στον προορισμό μας νωρίς το απόγευμα, είχε ανανεωθεί πλήρως η διάθεση για εξερεύνηση και περιπέτεια.
Πρωτεύουσα της χώρας από το 1038 έως το 1596, η Κρακοβία είναι ένα άλλο σύμπαν. Στην οδό Grodzka, ραχοκοκαλιά της Παλιάς Πόλης (Stare Miasto) που οδηγεί στην πλατεία Κεντρικής Αγοράς, τη μεγαλύτερη μεσαιωνική πλατεία στην Ευρώπη, σε πάνε, δεν πηγαίνεις: κοσμοσυρροή, κράχτες και σουβενίρ με τον δράκο, το μυθικό πλάσμα που συνδέεται με την ίδρυση της πόλης. Αν κάπως καταφέρεις να απομονώσεις με τη δύναμη της σκέψης όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω σου, το σκηνικό είναι πανέμορφο, η Κρακοβία μια κούκλα, οι αποστάσεις μικρές και εύκολα διαχειρίσιμες.
Τη βόρεια άκρη της Παλιάς Πόλης και την Πύλη του Αγίου Φλωριανού από τον λόφο Wawel στις νότιες παρυφές της χωρίζουν περίπου 15 λεπτά περπάτημα, ενώ τα όριά της αγκαλιάζει το πάρκο Planty, που εκτείνεται σε μήκος 4 χιλιομέτρων, στον χώρο που καταλάμβαναν τα παλιά τείχη. Όσα πλήθη κι αν κατακλύζουν τον πυρήνα της Stare Miasto, όλο και κάποιο παγκάκι θα βρείτε εδώ ελεύθερο για να ξαποστάσετε και να αφήσετε για λίγο πίσω σας την τουριστική βουή.
Δική μου αγαπημένη βόλτα, η περιπλάνηση στο Κazimierz, την ιστορική εβραϊκή συνοικία της Κρακοβίας, που υπήρξε και το σημαντικότερο ίσως σημείο αναφοράς για την πολωνο-εβραϊκή κοινότητα μέχρι την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η συντριπτική πλειονότητα των 65.000 Εβραίων της πόλης ζούσε εδώ, ωστόσο ελάχιστοι κατάφεραν να επιβιώσουν. Mέχρι τον Μάρτιο του 1941, οι κάτοικοί του είχαν απομακρυνθεί βίαια στο γκέτο του Podgórze, στην άλλη πλευρά του ποταμού, για να οδηγηθούν στη συνέχεια στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Ξεχασμένο επί κομμουνισμού, αφέθηκε στον μαρασμό για δεκαετίες, ώσπου τα γυρίσματα της ταινίας του Στίβεν Σπίλμπεργκ Η λίστα του Σίντλερ άνοιξαν ένα νέο κεφάλαιο στη διαδρομή του στον χρόνο. Σήμερα, η εβραϊκή κουλτούρα παραμένει ζωντανή στη γειτονιά με έναν τρόπο διαφορετικό από ό,τι στο παρελθόν, είτε μέσω της μικρής εβραϊκής κοινότητάς της είτε μέσω πολιτιστικών εκδηλώσεων και φεστιβάλ, θεματικών εστιατορίων και βιβλιοπωλείων, αλλά και πρώην τόπων λατρείας που έχουν μετατραπεί σε εκθεσιακούς χώρους. Επισκέψιμη είναι η αποκατεστημένη Παλιά Συναγωγή του 15ου αιώνα, η αρχαιότερη της Πολωνίας που βρίσκεται σε λειτουργία.
Έχει χαρακτήρα και ζωή το Kazimierz, το νιώθεις πιο γήινο κι αληθινό από την παραμυθένια, αλλά στιλιζαρισμένη Stare Miesto, παρότι έχει μπει κι αυτό προ πολλού στο τουριστικό ραντάρ. Με έναν speciality καφέ στο χέρι από το Coffee Garden (Józefa 11) για μένα και μία μπάλα βελούδινο χειροποίητο παγωτό από το Magdalenka (Βοzego Ciala 8) για τα κορίτσια, είδαμε street artists επί το έργον να δίνουν ζωή σε γυμνούς τοίχους, ανακαλύψαμε μπαρ χωρίς όνομα σε σκιερές αυλές, χαζέψαμε βίντατζ μαγαζάκια και μικρές γκαλερί, για να καταλήξουμε στην πλατεία Plac Nowy για την πιο θρυλική τοπική εκδοχή streetfood, τη zapiekanka. Αποτελείται από μισή μπαγκέτα κομμένη κατά μήκος, γαρνιρισμένη με τυρί, σοταρισμένα μανιτάρια και έξτρα υλικά και σάλτσες, που ψήνεται επιτόπου και σερβίρεται ζεστή. Αν δυσκολευτείτε με την προφορά, ακούει και στο όνομα «πολωνική πίτσα».
Κρακοβία: Που να πάτε, τι να δείτε
Σύμβολο της πόλης αλλά και της χώρας ολόκληρης, ο λόφος Wawel με το ομώνυμο κάστρο και τον καθεδρικό ναό υπήρξε τόπος κατοικίας, στέψης και ταφής των Πολωνών μοναρχών και είναι σήμερα το νούμερο ένα αξιοθέατο της Κρακοβίας. Διαφορετικά πακέτα τιμών ισχύουν ανάλογα με τους χώρους που επιθυμείτε να δείτε, ωστόσο οι πιο δημοφιλείς επιλογές είναι οι Castle I και Castle II, που καλύπτουν μια επίσκεψη δίωρης διάρκειας στα βασιλικά διαμερίσματα. Περισσότερα στο wawel.krakow.pl. Για τον καθεδρικό ναό Wawel, στο katedra-wawelska.pl.
Ωριαία κονσέρτα κλασικής μουσικής από την Ορχήστρα Δωματίου του Αγίου Μαυρικίου φιλοξενεί καθημερινά στις 20.00 ο ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου (Grodzka 52a) στην Παλιά Πόλη. Σε κάποιες φουλ τουριστικές εμπειρίες αξίζει να ενδίδεις: Σοπέν, Τσαϊκόφσκι και Μότσαρτ σε ένα υποβλητικό μπαρόκ σκηνικό.
Πασπαλισμένο με παπαρουνόσπορο, σουσάμι ή χοντρό αλάτι; Τo obwarzanek krakowski έχει τραγανή κρούστα και μαστιχωτό εσωτερικό και είναι η κρακοβιανή απάντηση στα πρέτσελ. Πωλείται από πλανόδιους αλλά και σε φούρνους. Κάντε μια στάση για ανεφοδιασμό στο μικρό εργαστήριο Obwarzanek Krakowski – Tunel, στην υπόγεια διάβαση που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Pawia και Lubicz.
H παλαιότερη μάρκα πολωνικής σοκολάτας είναι η Wedel. Στη σοκολατερί Pijalnia Czekolady E.Wedel (Rynek Główny 46), στην κεντρική πλατεία της Παλιάς Πόλης, θα την απολαύσετε σε ρόφημα, με αλκοόλ ή χωρίς, σε ποικιλία γεύσεων και με έξτρα τόπινγκ, ενώ θα αγοράσετε και πλάκες φίνας σοκολάτας για δώρα ή για το σπίτι.
Σε τρία ατμοσφαιρικά δωμάτια, διακοσμημένα με γούστο, έργα τέχνης και θεατρικές πινελιές, σερβίρεται το πλούσιο πρωινό και τα σπιτικά γλυκίσματα του Camelot Café (Świętego Tomasza 17, camelotcafe.pl). Αν ξεκινήσετε τη μέρα σας από την Παλιά Πόλη, όπου βρίσκεται, και την κλείσετε στο Κazimierz, μην παραλείψετε εκεί ένα πέρασμα από το Hevre (Beera Meiselsa 18).
Ο χώρος μιας συναγωγής του 19ου αιώνα, που υπέστη σοβαρές καταστροφές κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετατράπηκε πριν από λίγα χρόνια σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα all-day στέκια της πόλης – και λόγω του ντιμπέιτ που πυροδότησε η νέα χρήση του. Πολλά από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της συναγωγής διατηρούνται, μεταξύ των οποίων τμήματα από τις νωπογραφίες στους τοίχους και ο εξώστης mechitza, που χώριζε τους άνδρες από τις γυναίκες. Ενδιαφέρουσες οι επιλογές φαγητού στο σφιχτό μενού του, μαζί με καφέ, μπίρες (συμπεριλαμβανομένης απαστερίωτης Pilsner Urquell) και κοκτέιλ. Όταν νυχτώνει, τον λόγο έχουν οι DJs.
Αμφιταλαντεύτηκα πολύ για το κατά πόσο, λόγω της ηλικίας των παιδιών μου, ενδείκνυται η επίσκεψη στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς Ι & ΙΙ (auschwitz.org), όπου εκτοπίστηκαν πάνω από 1,3 εκατ. άνθρωποι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και θανατώθηκαν μαζικά τουλάχιστον 1,1 εκατ., εκ των οποίων το 90% ήταν Εβραίοι. Το ίδιο το μουσείο προτείνει ως ενδεδειγμένο ηλικιακό όριο τα 14 έτη. Τελικώς –και ορθώς– το αποφασίσαμε. Μια επίσκεψη που δεν ξεχνά κανείς ποτέ, ένα αντιπολεμικό και αντιρατσιστικό προσκύνημα, λόγος από μόνο του για να ταξιδέψει κανείς στην Πολωνία.
Η εταιρεία Mr. Shuttle (mrshuttle.com) προσφέρει ημερήσιες εκδρομές που συνδυάζουν ξενάγηση με οδηγό στο Άουσβιτς και στο αλατωρυχείο Wieliczka (wieliczka-saltmine.com), μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Σε απόσταση 14 χλμ. από την Κρακοβία, σε εννέα επίπεδα και σε βάθος έως 372 μ., απλώνεται ένας αχανής υπόγειος λαβύρινθος από αίθουσες και στοές που φτάνουν σε μήκος τα 245 χλμ. Επιτραπέζιο αλάτι εξορυσσόταν εδώ από τον 13ο αιώνα έως το 1996, οπότε και σταμάτησε η παραγωγική δραστηριότητα του αλατωρυχείου. Το εντυπωσιακότερο σημείο είναι το παρεκκλήσι της Αγίας Κίνγκα, προστάτιδας των αλατωρύχων, ύψους 12 μέτρων. Kατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου από αλάτι, όπως και πλήθος ακόμη έργων τέχνης που κοσμούν τις αίθουσες του Wieliczka.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ – METAKINHΣΕΙΣ
Η Αθήνα συνδέεται αεροπορικώς με απευθείας πτήσεις τόσο με τη Βαρσοβία όσο και με την Κρακοβία, γεγονός που σας επιτρέπει να ταξιδέψετε από την Ελλάδα προς τη μία πόλη και να επιστρέψετε από την άλλη. Για ταξίδι με τρένο από τη Βαρσοβία προς την Κρακοβία επισκεφθείτε το ηλεκτρονικό εκδοτήριο booking.polrail.com. Τα εισιτήρια αποστέλλονται σε 48 ώρες στο email σας. Κατά την αναζήτηση δρομολογίου, προτιμήστε την κατηγορία EIP Premium Service με ακριβότερο εισιτήριο (45 ευρώ), που θα σας εξοικονομήσει ωστόσο πολύτιμο ταξιδιωτικό χρόνο.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Βαρσοβία
Η περιοχή γύρω από το Παλάτι του Πολιτισμού και της Επιστήμης (σταθμός μετρό Centrum) συγκεντρώνει αρκετά μεμονωμένα ξενοδοχεία και διεθνείς αλυσίδες φιλοξενίας. Παρότι η γειτονιά δεν έχει ιδιαίτερο χρώμα, η θέση εξυπηρετεί λόγω της καλής συγκοινωνιακής σύνδεσης (τραμ, μετρό, λεωφορεία, κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός Warsawa Centralna). Μείναμε στο Polonia Palace (poloniapalace.com), μια τίμια επιλογή ως προς τη σχέση ποιότητας – κόστους.
Κρακοβία
Εδώ προτιμήσαμε την Παλιά Πόλη, ώστε όλα να είναι… δίπλα. Εκτός από ξενοδοχεία, το ιστορικό κέντρο της Κρακοβίας συγκεντρώνει πληθώρα διαμερισμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης, όπως τα City Vibes Apartments (Poselska 17). Σε ένα ήσυχο στενάκι που είναι κέντρο-απόκεντρο, είναι πλήρως εξοπλισμένα και διαθέτει το καθένα τη δική του θεματική, από την οποία εμπνέεται και η διακόσμησή του.
