Οίτη – Γκιώνα – Βαρδούσια: Στην αγκαλιά τριών βουνών

Εξερευνούμε την ορεινή Φωκίδα και για πολύ λίγο τη Φθιώτιδα. Μέσα από ελατοσκέπαστες διαδρομές ανακαλύπτουμε έναν προορισμό που αγκαλιάζουν τρία αγέρωχα βουνά της Ρούμελης – και απολαμβάνουν ιδιαίτερα όλοι όσοι φτάνουν έως εδώ, οι περισσότεροι ζευγάρια και πεζοπόροι, αλλά και οι… δεινοί κρεατοφάγοι!

1η διαδρομή

Από τη Βάριανη στον Αθανάσιο Διάκο

H Βάριανη, το πιο γραφικό μέρος από όσα επισκεφτήκαμε, είναι κλασικό παράδειγμα χωριού που οι κάτοικοι εγκατέλειψαν σταδιακά, κουρασμένοι από τη σκληρή γεωργική – κτηνοτροφική ενασχόληση και αναζητώντας μια «καλύτερη ζωή» στην πόλη. Παρεμπιπτόντως, το χωριό πατάει στους πρόποδες του άλλου γίγαντα της Στερεάς Ελλάδας, του δημοφιλούς Παρνασσού. Είναι ένα ωραιότατο μπαλκόνι του Παρνασσού με θέα την Γκιώνα, το Ασέληνος όρος όπως ήταν γνωστή στην αρχαιότητα.

Πολλά από τα σπίτια της Βάριανης πουλήθηκαν «για ένα κομμάτι ψωμί», με χαρακτηριστικότατο παράδειγμα εκείνη τη γωνιακή πέτρινη μονοκατοικία με γκαζόν πλέον στον κήπο, την οποία ο ιδιοκτήτης αντάλλαξε με ένα αυτοκίνητο. «Αυτό το πήραν για μια Corolla», λέει χαρακτηριστικά η γειτόνισσα Φωτούλα Χριστοδουλοπούλου, μία από τους μόλις επτά μόνιμους κατοίκους της Βάριανης το χειμώνα. Δύο ταβέρνες, ένα καφενείο και δύο ξενώνες, που λειτουργούν μόνο Σαββατοκύριακα, συμπληρώνουν τον ήπια τουριστικό πλέον χαρακτήρα του χωριού. Οσοι αγόρασαν, πάντως, από το 1988 κι έπειτα τα μισογκρεμισμένα κυρίως σπίτια (ανάμεσά τους και αρκετοί Γερμανοί) τα ανακαίνισαν διατηρώντας το ύφος τους και έτσι η Βάριανη «κρατάει χαρακτήρα». Εδώ γυρίστηκε «Ο φωτογράφος του χωριού», ένα παλιό σίριαλ της ΕΡΤ, για όσους θυμούνται.

Παρασκευή πρωί, και μάλιστα χειμώνα, τη βρίσκουμε παραδειγματικά ήσυχη, σχεδόν έρημη, με το γερασμένο λυκόσκυλο να λιάζεται στην πλατεία της. Από εδώ ξεκινά η εξερεύνηση της Γκιώνας (2.510 μ.), του ψηλότερου βουνού της Ρούμελης, έτσι όπως ξεκάθαρα απλώνεται μπροστά μας από κάθε σημείο του χωριού – όπως από τις πολλές βρύσες του Μπουρμπούλια με το άφθονο τρεχούμενο, πεντακάθαρο στην όψη και τη γεύση νερό. Ρυάκια, ποτάμια και καταρράκτες δίνουν μια παιχνιδιάρικη νότα στις πλαγιές της.

Περνάμε από Καλοσκοπή και συνεχίζουμε προς την ανήλιαγη γωνιά που κάνει τον καταρράκτη της Στρόμης να κρατάει ακόμα πάγο. Δεν είναι ο μόνος! Παγωμένες στροφές κοντά στον Αθανάσιο Διάκο κάνουν την ορεινή εξερεύνηση ακόμη πιο περιπετειώδη, ενώ η Γκιώνα και τα Βαρδούσια σε έναν διαρκή οπτικό διάλογο καθηλώνουν με τον δικό τους τρόπο τον επισκέπτη.

Αφιξη στο χωριό που το 1964 μετονομάστηκε από Ανω Μουσουνίτσα σε Αθανάσιο Διάκο. Από εδώ κατάγονταν οι Μασαβεταίοι, το σόι του πατέρα του Θανάση (όπως υπέγραφε) Διάκου. Η κτηνοτροφική ταυτότητα του χωριού παραμένει ζωντανή και οι 13 κάτοικοι του χειμώνα το καλοκαίρι γίνονται 500. Το χωριό μετράει, επίσης, με ακρίβεια 4.850 πρόβατα, όταν οι βοσκοί επιστρέφουν με τα κοπάδια από τα χειμαδιά, όπως μας πληροφορεί ο Θανάσης Μαστροκωστόπουλος δίπλα στη μαντεμένια ολοστρόγγυλη σόμπα της ταβέρνας του. Η κτηνοτροφική και η νέα τουριστική ταυτότητα του χωριού συναντώνται άψογα στις αυθεντικές βουνίσιες γεύσεις και στις ταβέρνες της πλατείας, με ντόπια κρεατικά, εξαιρετικό γιαούρτι αλλά και το φημισμένο παγωτό του Ραβάνη. «Εδώ είναι ωραία να έρθετε Απρίλη, Μάιο και μετά», προτρέπει ο τελευταίος και αμέσως φανταζόμαστε τον μεγάλο πλάτανο της πλατείας να βγάζει κάθε μέρα καινούργια φύλλα και να κυριαρχεί (κρύβοντας κάποιες μικρές αισθητικές παραφωνίες) μαζί με τον πετρόχτιστο ναό του 1872, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.

2η διαδρομή

Από τις πηγές έως τη λίμνη του Μόρνου

Το επόμενο πρωί θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι τις 12 για να λιώσει κάπως ο πάγος στους δρόμους. Πιο πάνω από τον Αθανάσιο Διάκο βρίσκονται οι πηγές του Μόρνου. Ακολουθούμε νοητά τη ροή του, διασχίζοντας πλαγιές της Γκιώνας και στη συνέχεια των Βαρδουσίων, με ψηλότερη κορυφή τους τον Κοκκινιά (2.404 μ.) Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου από μακριά μαγεύει. Πλησιάζοντας, όμως, κάτι φαίνεται ότι λείπει· είναι αυτό το κάτι παραπάνω που μια φυσική λίμνη και οι ακτές της έχουν να μοιραστούν. Ωστόσο, δύο κίτρινα ταπεινά λουλουδάκια και άλλο ένα μοβ πιο δίπλα θα μας φέρουν, από τις πρωινές παγωνιές και τα χιόνια που λιώνουν στις κορυφές, σε μια ανεπαίσθητη πρώτη μυρωδιά άνοιξης. Ο βυθισμένος οικισμός του Κάλιου, του χωριού που απαλλοτριώθηκε για τη δημιουργία της λίμνης, αφήνει κάποιες ταράτσες αλλοτινών κατοικιών να φανούν, αλλά η εικόνα δεν είναι τόσο κινηματογραφική όσο περιμέναμε.

Από εκεί μπορεί κανείς να συνεχίσει για Πενταγιούς, όπως έκαναν η Αμαλία και ο Παντελής, ένα από τα ζευγάρια που συναντήσαμε να τριγυρνά στην αγκαλιά αυτών των τριών βουνών. «Μας αρέσει να ταξιδεύουμε σε άγνωστους τόπους με λίγο κόσμο και πλούσια φύση», θα μας πουν. «Η διαδρομή για Πενταγιούς είναι εξαιρετική, να πάτε», μας προτρέπουν.

Το πιο ζωντανό χωριό, σχεδόν μικρή πόλη, της ορεινής Φωκίδας είναι το Λιδωρίκι, στην άλλη πλευρά της λίμνης. Εδώ λειτουργεί το σχολείο που μαζεύει όλα τα παιδιά των γύρω αραιοκατοικημένων χωριών. Δεν έχει κάτι που να διεγείρει ιδιαίτερα τον ταξιδιώτη, εκτός αν αυτός θέλει πραγματικά να γνωρίζει τόπους και ανθρώπους έτσι όπως ζουν και υπάρχουν σε κάθε γωνιά της χώρας. Εμείς είχαμε την τύχη να συναντήσουμε την Ελένη Πανοβασίλη, μια όμορφη λεπτοκαμωμένη κοπέλα 21 ετών που έζησε δύο χρόνια στην Αθήνα, πριν επιστρέψει συνειδητά σε έναν τόπο που οι περισσότεροι νέοι εγκαταλείπουν.

Οι λίγες τουριστικές επιχειρήσεις που ξεπετάγονται σαν μανιτάρια εδώ κι εκεί στην ορεινή Φωκίδα βοηθάνε λιγάκι να μένουν νεότεροι άνθρωποι στα χωριά. Θα επιστρέψουμε μαζί με την Ελένη στην πλατεία του Αθανάσιου Διάκου και στο μπαράκι όπου δουλεύει. Αλλά δεν θα καθίσουμε πολύ. Γρήγορα θα αναζητήσουμε τη ζεστασιά της στρογγυλής ξυλόσομπας, της μοναδικής που καίει καθημερινά, στην ταβέρνα Μετερίζι της πλατείας και, ασφαλώς, το απίθανο λεμονάτο αρνάκι που σιγοβράζει από το πρωί! «Και ένας άνθρωπος να έρθει, να τα βρει όλα κλειστά;» ακούγεται η αυθεντικά φιλόξενη φωνή της κυρίας Δήμητρας.

Εδώ έχουν μόλις επιστρέψει από το μονοπάτι Ε4 των Βαρδουσίων, με το χαμόγελο της φύσης χαραγμένο στα πρόσωπά τους, η Μαρία και ο Μανώλης. Η διαδρομή που διήνυσαν είχε αυξημένο βαθμό δυσκολίας, με πάγο στο μεγαλύτερο μέρος της. Μια διαδρομή που από εδώ και πέρα, και όσο θα μπαίνει η άνοιξη, θα γίνεται όλο και πιο προσιτή σε όλους μας. Πιο ψηλά ακόμα, το καταφύγιο των Βαρδουσίων σε υψόμετρο 2.015 έχει ανακαινιστεί πρόσφατα και είναι ένα από τα καλύτερα στο είδος του. Ανήκει στον Πεζοπορικό Σύλλογο Αθηνών και μπορεί να φτάσει κανείς εκεί είτε περπατώντας είτε με αυτοκίνητο διασχίζοντας χωματόδρομο.

3η διαδρομή

Από τον Αθανάσιο Διάκο στην Παύλιανη

Ηρθε η στιγμή να κινηθούμε από τη Φωκίδα στη Φθιώτιδα, στον πιο τουριστικό άξονα της περιοχής, βάζοντας την Οίτη πιο δυναμικά στο παιχνίδι. Αφήνοντας πίσω τον Αθανάσιο Διάκο, μια αριστερή παράκαμψη οδηγεί στο Μαυρολιθάρι και στην Καστριώτισσα, με τον αιωνόβιο πλάτανο στο ένα χωριό και την επίσης αιωνόβια πουρνάρα στο άλλο να αποτελούν σημαντικά μνημεία της φύσης. Με έναν ξενώνα να λειτουργεί στο καθένα, διεκδικούν και αυτά μια θέση στον νέο ταξιδιωτικό χάρτη της περιοχής. Κάθε στάση αυτής της διαδρομής φέρει και την προσωπική σφραγίδα εκείνου που έχει επενδύσει, τόσο αισθητικά όσο και σε παροχές. Οπως αυτή στη θέση Βρύζες, εκεί όπου εγκαταστάθηκε ο αρχιτέκτονας Βασίλης Τραχανάς δημιουργώντας το κέντρο δραστηριοτήτων «Καταφύγιο Οίτη», που καινοτομεί εισάγοντας το catski στις πλαγιές του βουνού. Ο δρόμος είναι πάντα ανοιχτός για να φτάσει κάποιος από την Αθήνα έως εδώ, ακόμη και με χιόνια. Και η αποζημίωση; Αναμμένο τζάκι στο ευχάριστο καφέ, ζεστή αχνιστή σοκολάτα σε ένα σημείο φιλικό σε ζευγάρια αλλά και σε παρέες και οικογένειες με παιδιά, που θα απολαύσουν ιδιαίτερα το ξύλινο πάρκο δραστηριοτήτων.

Μέχρι εδώ φτάνει και το μονοπάτι που ξεκινάει από το ιδιαίτερο φυσικό πάρκο της Παύλιανης. Σε αυτό το τελευταίο θα συναντήσουμε τη Δανάη Κακοϊμάμη και τον Μάρκο Τζουρμπάκη, που αποδεικνύονται ιδιαίτερα φιλικοί στο φακό. Μια παρέα ντόπιων έχει εμπλουτίσει το πάρκο με ξύλινες ζωγραφισμένες πινακίδες και άλλες εικαστικές παρεμβάσεις με πολύ κέφι και χιούμορ. Αυτή η ανάλαφρη διάθεση έχει χαραχτεί επίσης σε τοίχους και απρόσμενες γωνιές του χωριού. Ενα προσεγμένο ζαχαροπλαστείο στο κεντρικό σοκάκι, κρεοπωλείο λίγο πιο πάνω και οι περισσότερες ταβέρνες μαζεμένες, κλασικά, στην πλατεία του επάνω μαχαλά (Ανω Παύλιανη). Αυλές με περιβόλια, σπιτικό κέρασμα στο πόδι και κάποιες μηλιές εδώ κι εκεί να θυμίζουν πως κάποτε η Παύλιανη φημιζόταν για τα μήλα της. Δυστυχώς η καλλιέργειά τους έχει πια εγκαταλειφθεί. Το πιο τουριστικό από τα χωριά που επισκεφτήκαμε παραμένει σε χαλαρή ανάπτυξη, όπως άλλωστε ταιριάζει σε όλη αυτή την περιοχή, τόσο κοντά και τόσο διαφορετικά από το lifestyle της Αράχωβας και του Παρνασσού. Η Φάρμα Βασιλικιά φέρνει ένα ελαφρύ κοσμοπολίτικο αεράκι και κάποιες εξοχικές κατοικίες… υπερπαραγωγές εισάγουν σύγχρονες αρχιτεκτονικές τάσεις με πέτρα και ξύλο στο χωριουδάκι.

Ο ήπιος τουριστικός χαρακτήρας της ορεινής αυτής εξόρμησης κυριαρχεί παντού. Φιλικός σε «ερωτευμένους» φυσιολάτρες, σε εξερευνητές αυτής της χώρας που αναζητούν ήσυχες βουνίσιες πλαγιές και χωριά μακριά από mainstream ταξιδιωτικές τάσεις. Ηχους από αηδόνια και δρυοκολάπτες, πλούσια βιοποικιλότητα, αλλεπάλληλες συναντήσεις με αδέσποτες γάτες και σκύλους που περιφέρονται ευτυχείς, ατέλειωτα δάση από έλατα, αλλά και κέδρους, βελανιδιές, ιτιές, άφθονες πηγές και βρύσες με κρυστάλλινο νερό. Μύθους και ιστορία χιλιετιών που δεν προλάβαμε ν’ αγγίξουμε απορροφημένοι από τα τοπία! Εθνικούς δρυμούς, όπως αυτός της Οίτης που αρκεί από μόνος του για άλλη μία εκδρομή σε αυτά τα μέρη.