Είναι κάπως ακατανόητο να επισκέπτεσαι τη μεγαλύτερη μητρόπολη της ευρωπαϊκής Δύσης ως –ακόμα– Ευρωπαίος πολίτης, κι εκείνη ν’ ασχολείται με το αν θα παραμείνει στην Ευρώπη και υπό ποιους όρους.
Εντός αυτού του πλαισίου, παραμένει, άραγε, το Λονδίνο το συλλογικό φαντασιακό των Ευρωπαίων βαλμένο σε μια πόλη που σου επιτρέπει να έχεις μεγάλες προσδοκίες από τη Γηραιά Ηπειρο και, ταυτόχρονα, μικρές –πραγματικές ή κατασκευασμένες– πραγματικότητες για τον εαυτό σου; Το Σόχο, η Φιτζρόβια, το Μέιφεαρ, το Κινγκ’ς Κρος, το Κάμντεν Τάουν, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Μπρίξτον, το Τσέλσι, το Νότινγκ Χιλ και οι πλατείες της μεγάλης πόλης παραμένουν, άραγε, εκεί, αγέρωχα και ειλικρινή;
Προφανώς, εμείς αλλάζουμε πιο γρήγορα από τις πόλεις· είναι βέβαιον ότι τα απτά αλλά και τ’ αφανή κύματά τους λογαριάζονται στη ζυγαριά που ενώνει το αντικειμενικό κτιρίων και ανθρώπων με το υποκειμενικό του προσωπικού μας φιλτραρίσματος.
Οι περίπατοι σε μια από τις φιλικότερες στον flâneur ευρωπαϊκές πόλεις σού επιτρέπουν να συναισθανθείς ρουτίνα και έκπληξη, περιβάλλον και εσωτερικότητα. Οταν στις πόλεις η βόλτα είναι μια εύκολη διαδικασία, τότε η επαφή με το παλλόμενο σώμα τους είναι αναπόφευκτη, εφόσον, ασφαλώς, ενδιαφέρεσαι για κάτι περισσότερο από τα μαγαζιά της Oxford Street και τα μιούζικαλ του West End.
Πρότζεκτ-ορόσημα
Κι ενώ αναλογίζομαι το παρόν του Λονδίνου ως, έστω μακρινό, μέλλον της Αθήνας, διαβάζω στο Time Out ότι το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA) φιλοξενεί μια έκθεση που παρουσιάζει τα αρχιτεκτονικά πρότζεκτ-ορόσημα της Ιστορίας έπειτα από μεγάλες φυσικές ή ανθρώπινες καταστροφές, την οποία επισκέπτομαι σχεδόν αμέσως.
Η έκθεση έχει τίτλο «Creation from Catastrophe» («Δημιουργία από την καταστροφή»). Πέντε βήματα από το Regent’s Park και άλλα τόσα από το BBC Broadcasting House, το ινστιτούτο ιδρύθηκε το 1834 με σκοπό την ανάπτυξη της αστικής αρχιτεκτονικής αλλά και την προώθηση και τη στέγαση της γνώσης που προκύπτει και από άλλες τέχνες που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική. Δεν παίρνει καμία κρατική χορηγία και τα έσοδα εξασφαλίζονται από τη συνεισφορά των 40.000 μελών του.
Τι σημαίνει αστική ζωή
Η αίθουσα που φιλοξενεί την έκθεση δημιουργήθηκε το 2014 προκειμένου να παραμείνει ανοιχτή και δωρεάν για όλους. Δεν είμαι σίγουρος εάν το «Creation from Catastrophe» απευθύνεται, τελικά, στο κοινό που δεν έχει ιδέα από αρχιτεκτονική· αυτό για το οποίο, ωστόσο, είμαι βέβαιος είναι ότι αρκεί να διαθέτεις ένα, έστω όχι ιδιαιτέρως, ανεπτυγμένο αισθητήριο και, φυσικά, ενδιαφέρον για το τι μπορεί να δημιουργήσει ο αρχιτέκτονας, αλλά και τι εντέλει σημαίνει αστική ζωή.
Δέκα πρότζεκτ εκτίθενται στην αίθουσα· από τη μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου το 1666 και τον σεισμό στη Λισσαβώνα το 1775 έως τα έργα του Αραβένα στη Χιλή το 2010 και την ανοικοδόμηση στο Νιου Τζέρσεϊ μετά τον φονικό Τυφώνα Σάντι το 2012. Η περιήγηση στα αρχιτεκτονικά σχέδια, στις εγκαταστάσεις, στις φωτογραφίες, στα βίντεο και στα ηχητικά ντοκουμέντα της έκθεσης αποτελούν ένα εντυπωσιακό ψηφιδωτό της ακατάπαυστης ανάγκης του ανθρώπου να μην κάθεται στ’ αυγά του. Είναι μια σπουδαία βόλτα στα 350 χρόνια της ανυποχώρητης επιθυμίας της αρχιτεκτονικής να μην αφήνει κτίρια και ανθρώπους στην τύχη τους. Είναι, τελικά, η απόδειξη ότι ο κόσμος προχωρεί με όσους κάνουν ό,τι περνάει απ’ το χέρι τους ώστε αυτό που ονομάζουμε «εμπειρία» να αποκρυσταλλωθεί σε άμυνα για τις δύσκολες μέρες που θα έρθουν –είναι σχεδόν σίγουρο– ξανά.
Η έκθεση στο RIBA είναι υπενθύμιση και για μας, τους Eλληνες· να μην ξεχνάμε, όσο προλαβαίνουμε τουλάχιστον, ότι ο τυφώνας της καθολικής μας κρίσης μάς υποχρεώνει να ετοιμαστούμε για την επόμενη μέρα. Αυτή η έκθεση είναι η απόδειξη ότι υπάρχει επόμενη μέρα. Το βλέπεις μπροστά σου.
66 Portland Place, Λονδίνο. Πληροφορίες: +44 (0) 20.7580.5533, [email protected]. Εως τις 24 Απριλίου.
