Μεγάλη είναι η απόσταση που χωρίζει τις συσκευασίες από κυματοειδές χαρτόνι έναντι των πλαστικών κιβωτίων σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, με τις συσκευασίες από χαρτόνι να υπερτερούν, αφήνοντας συγκριτικά πολύ μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Ωστόσο, η επικείμενη αναθεώρηση του ευρωπαϊκού κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, που χαράζει νέους στόχους ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, έχει προκαλέσει ισχυρούς προβληματισμούς στους εμπλεκόμενους φορείς, όπως είναι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, στελέχη της βιομηχανίας και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία ότι τα προτεινόμενα μέτρα κινδυνεύουν να επηρεάσουν την ισορροπία μεταξύ ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, οδηγώντας σε πιθανή αύξηση των πλαστικών συσκευασιών και των αποβλήτων και βλάπτοντας το περιβάλλον.
Η προτεινόμενη αναθεώρηση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει τις συσκευασίες ως «προϊόντα από υλικά οποιασδήποτε φύσης που χρησιμοποιούνται για τη συγκράτηση, την προστασία, το χειρισμό, την παράδοση και την παρουσίαση αγαθών, από τις πρώτες ύλες έως τα μεταποιημένα αγαθά, από τον παραγωγό έως το χρήστη ή τον καταναλωτή».
Σκοπός της προτεινόμενης αναθεώρησης είναι η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων συσκευασίας και η προώθηση της επαναχρησιμοποίησης των συσκευασιών, της ανακύκλωσης και άλλων μορφών ανάκτησης των αποβλήτων συσκευασίας. Ο κανονισμός καθορίζει επίσης τις απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν όλες οι συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ, με σκοπό τη μείωση της διάθεσης αποβλήτων συσκευασίας και στην προώθηση μιας πιο κυκλικής οικονομίας.
Συγκεκριμένα, μέχρι το τέλος του 2025, το 65% (κατά βάρος) όλων των αποβλήτων συσκευασίας θα πρέπει να ανακυκλώνεται, συμπεριλαμβανομένου του 50% του πλαστικού, του 50% του αλουμινίου, του 70% του γυαλιού και του 75% του χαρτιού και του χαρτονιού, ενώ μεταξύ άλλων τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν μειώσει τα απόβλητα συσκευασίας ανά κάτοικο κατά 10% έως το 2035 και κατά 15% έως το 2040 (σε σύγκριση με το 2018).
Αντίστοιχα, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης των συσκευασιών φαγητού ορίζονται ως εξής, μέχρι το 2030 και το 2040: 10% για τα μη αλκοολούχα ποτά (25% έως το 2040), 20% για τις συσκευασίες ζεστών και κρύων ροφημάτων προς πώληση (80% έως το 2040), 10% για τις επιχειρήσεις που απευθύνονται στον καταναλωτή, όπως εστιατόρια και καφετέριες (25% έως το 2040), 5% για τις φιάλες κρασιού – εκτός από τις συσκευασίες για το αφρώδες κρασί – (15% έως το 2040).
Κίνδυνοι για το περιβάλλον
Όμως αυτές οι ρυθμίσεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Όπως τονίζουν οι αρμόδιοι φορείς, ζητώντας να εξεταστούν εις βάθος οι συνέπειες των πιθανών αλλαγών, ο πλανήτης κινδυνεύει να επιβαρυνθεί με επιπλέον δισεκατομμύρια πλαστικά, τη στιγμή που ήδη το 91% των πλαστικών παραμένει μη ανακυκλωμένο. Το 2019, 6,1 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού διέρρευσαν σε υδάτινο περιβάλλον, εκ των οποίων το 1,7 στους ωκεανούς.
Η επικράτηση του επαναχρησιμοποιημένου πλαστικού θα αυξήσει τη χρήση ενέργειας, νερού και μεταφοράς, θα οδηγήσει σε μαζική αύξηση των logistics και της οδικής συμφόρησης προκειμένου να διεκπεραιωθούν όλες οι διαδρομές επαναχρησιμοποίησης σε όλη την Ευρώπη και επιπλέον, θα αυξήσει τον αντίκτυπο των συσκευασιών στο κλίμα.
Τα προτερήματα της συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι
«Από τη φύση τους, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης ευνοούν τις πλαστικές συσκευασίες, ενώ ‘τιμωρούν’ τα ανακυκλώσιμα υλικά, όπως το χαρτόνι», σημειώνει η Ελένη Δεσπότου, Director General της FEFCO, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας κατασκευαστών κυματοειδούς χαρτονιού, ενός κλάδου που εργάζεται σταθερά για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας. Όπως σημειώνει ο κλάδος, το κυματοειδές χαρτόνι αποτελεί το πιο ευρέως ανακυκλωμένο υλικό συσκευασίας.
Η συσκευασία από κυματοειδές χαρτόνι είναι πολύ πιο φιλική για το περιβάλλον. Αφενός, η διαδικασία παραγωγής της είναι κυκλική, καθώς κατασκευάζεται από ανανεώσιμες πηγές (δάση των οποίων η διαχείριση γίνεται με βιώσιμο τρόπο), είναι 100% ανακυκλώσιμη και είναι βιοδιασπώμενη.
Αφετέρου, σύμφωνα με τρεις μελέτες που διεξήχθησαν από ανεξάρτητη εταιρεία συμβούλων και το ερευνητικό ινστιτούτο VTT για λογαριασμό της FEFCO και ελέγχθηκαν από ανεξάρτητους επιστήμονες, αυτή η συσκευασία υπερτερεί σε σχέση με τα επαναχρησιμοποιημένα πλαστικά κιβώτια σε 10 από τις 15 κατηγορίες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένου του αποτυπώματος άνθρακα, της τοξικότητας για τον άνθρωπο σε παραπάνω της μίας κλίμακες, της τοξικότητας στο νερό, της χρήσης νερού και ορυκτών πόρων κ.α.
Η επόμενη μέρα
Οι εμπλεκόμενοι φορείς υπογραμμίζουν, συμπληρωματικά, τον κίνδυνο οι αναθεωρήσεις στον κανονισμό να θέσουν σε κίνδυνο την επιτυχία των πρόσφατων ευρωπαϊκών νομοθετικών πρωτοβουλιών για περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης. Τονίζουν ότι οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, τεχνικά εφικτοί, οικονομικά βιώσιμοι και αποδεδειγμένα περιβαλλοντικά επωφελείς και υπενθυμίζουν την έννοια της «κατάλληλης για το σκοπό της» συσκευασίας.
Το επόμενο διάστημα θα επηρεάσει τις εξελίξεις. Καθώς η πρόταση βρίσκεται στα χέρια των νομοθετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο κλάδος της συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι υποστηρίζει την ανάγκη υιοθέτησης μιας ισορροπημένης προσέγγισης που αναγνωρίζει την αξία τόσο της ανακύκλωσης όσο και της επαναχρησιμοποίησης, αναδεικνύοντας παράλληλα τα μοναδικά πλεονεκτήματα και οφέλη υλικών όπως το κυματοειδές χαρτόνι για την επίτευξη βιώσιμων λύσεων συσκευασίας.
