Ποια είναι τα συστατικά των συσκευασμένων τροφών που καταναλώνουμε; Κατά πόσο περιέχουν συντηρητικά, αλλά και τι σημαίνουν όλοι οι διαφορετικοί ισχυρισμοί στις συσκευασίες τους; Οπως επιβεβαιώνει ο Μάνος Δημητρούλης, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος MSc, κατά γενική ομολογία οι κανονισμοί για την επισήμανση των συσκευασμένων τροφίμων είναι πολύπλοκοι, και έτσι είναι πιο δύσκολο να τους κατανοήσουμε, αλλά και να έχουμε μια καθαρή εικόνα για τα συσκευασμένα προϊόντα που καταναλώνουμε.
Η παραπλανητική μπροστινή όψη των συσκευασιών
Μια βασική συμβουλή που αφορά ειδικά τους ισχυρισμούς της μπροστινής όψης των τροφίμων, καλεί τους καταναλωτές να στέκονται δύσπιστοι σε αυτούς, και να μην τους «αγοράζουν» αψήφιστα, καθώς χρησιμοποιούνται για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του καταναλωτή και τελικά να τον πείσουν να το αγοράσει.
Από τους πιο παραπλανητικούς και διφορούμενους ισχυρισμούς είναι οι εξής ενδείξεις:
- Light
- Πολυδημητριακό
- Φυσικό
- Οργανικό
- Χωρίς προσθήκη ζάχαρης ή με λιγότερη ζάχαρη
- Low fat
- Ολικής άλεσης
- Εμπλουτισμένο
- Gluten free
- High protein
Η κυρία Μαριέττα Ρούντα, διαιτολόγος-διατροφολόγος, εξηγεί για παράδειγμα ότι πολλοί από τους παραπάνω ισχυρισμούς μπορεί να σημαίνουν την αφαίρεση λίπους ώστε το τρόφιμο να είναι low fat, αλλά να μην αναφέρεται η αύξηση της ζάχαρης που μπορεί να συμβεί για λόγους σύστασης του τροφίμου. «Ή το αντίστροφο όταν μιλάμε για ένα προϊόν που προκύπτει με λιγότερη ζάχαρη. Μπορεί σε αυτό να έχουν χρησιμοποιηθεί άλλα σάκχαρα ή/και περισσότερο λίπος και αλάτι, που εξυπηρετούν τη γεύση ή την υφή του τροφίμου».
Ενας χρήσιμος κανόνας σύμφωνα με τους ειδικούς είναι να αξιολογούμε το προϊόν βάσει των τριών πρώτων συστατικών του, όπως αυτά αναφέρονται στο πίσω μέρος της συσκευασίας.
Τα συστατικά αναγράφονται στο πίσω μέρος στα συσκευασμένα τρόφιμα και παρατίθενται ανά ποσότητα, από την υψηλότερη στη χαμηλότερη. Αυτό σημαίνει πως τα πρώτα συστατικά είναι και αυτά που κυριαρχούν στο τρόφιμο. Ενας χρήσιμος κανόνας σύμφωνα με τους ειδικούς είναι να αξιολογούμε το προϊόν βάσει των τριών πρώτων συστατικών του. «Τρόφιμα που περιέχουν υδρογονωμένα έλαια, επεξεργασμένα άλευρα, τύπους ζάχαρης, μπορεί να θεωρηθούν λιγότερο υγιεινά. Επίσης ένα τρόφιμο του οποίου τα συστατικά απλώνονται σε 2 ή 3 γραμμές είναι μάλλον υπερεπεξεργασμένο και καλό είναι να μην προτιμάται», συμπληρώνει ο κ. Δημητρούλης.
30% λιγότερη ζάχαρη. Λιγότερη από τι;
Η ένδειξη «λιγότερη ζάχαρη» σε ένα προϊόν σημαίνει ότι το προϊόν περιέχει λιγότερη ζάχαρη σε σύγκριση με το κανονικό προϊόν. Η ακριβής ποσότητα ζάχαρης που επιτρέπεται για να φέρει την ένδειξη «λιγότερη ζάχαρη» μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη νομοθεσία κάθε χώρας. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ένα τρόφιμο μπορεί να χαρακτηριστεί με «λιγότερη ζάχαρη» εάν περιέχει 5 γραμμάρια ή λιγότερα ζάχαρης ανά 100 γραμμάρια ή 2,5 γραμμάρια ή λιγότερα ζάχαρης ανά 100 ml για υγρά. «Οι εταιρείες τροφίμων έχουν αξιοποιήσει την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους της ζάχαρης για να προωθήσουν τα προϊόντα τους ως πιο υγιεινά. Ωστόσο, η ένδειξη “Low Sugar” δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το προϊόν είναι πραγματικά υγιεινό. Πολλά προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη μπορεί να περιέχουν άλλα πρόσθετα, όπως τεχνητά γλυκαντικά, λιπαρά ή πρόσθετα αμυλούχα υλικά για να βελτιώσουν τη γεύση και την υφή», εξηγεί ο κ. Δημητρούλης.
Πώς θα αναγνωρίσουμε τα «κρυμμένα» είδη ζάχαρης
Η ζάχαρη εκτός του ότι αποτελεί βασικό συντηρητικό τροφίμων, συμβάλλει και στη βελτίωση της γεύσης των τροφίμων και της εμπειρίας που προσφέρει η κατανάλωσή τους.
Η βιομηχανία τροφίμων δεν χρησιμοποιεί έναν, αλλά πολλούς διαφορετικούς τύπους ζάχαρης, πολλοί από τους οποίους είναι δυσδιάκριτοι.
Σύμφωνα με την κυρία Ρούντα, η δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι καταναλωτές προκειμένου να εντοπίσουν τα είδη της ζάχαρης, μπορεί να οδηγήσει σε ασάφεια. «Δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε ακριβώς πόση ζάχαρη περιέχεται σ’ ένα προϊόν και τελικά πόσο υγιεινό θεωρείται. Η προσθήκη ζάχαρης μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί.
Ο ευκολότερος τρόπος για να αποφύγετε την προσθήκη ζάχαρης είναι να αποφύγετε προϊόντα υψηλής επεξεργασίας, επιλέγοντας μη επεξεργασμένα, ολόκληρα τρόφιμα.
Εάν αγοράζετε συσκευασμένα είδη, φροντίστε να μάθετε πώς να εντοπίζετε την προσθήκη ζάχαρης στις ετικέτες των τροφίμων.
Σύγχυση επίσης δημιουργεί συχνά και ο μη διαχωρισμός των φυσικών σακχάρων που περιέχονται στα τρόφιμα», εξηγεί η ειδικός, ενώ όπως διευκρινίζει υπάρχουν παραπάνω από 50 διαφορετικά είδη ζάχαρης:
- Μέλι, σιρόπια ή νέκταρ (ρυζιού, καλαμποκιού, σφενδάμου, αγαύης, χαρουπιού, βύνης, κ.ά.)
- Ζάχαρη καρύδας, ιμβερτοζάχαρη, κ.ά.
- Μελάσα
- Συμπυκνωμένοι χυμοί φρούτων
- Οτιδήποτε τελειώνει σε «όζη», όπως φρουκτόζη, γλυκόζη, δεξτρόζη, μαλτόζη, μαννόζη, λακτόζη, γαλακτόζη,
- δισακχαρίτες, μαλτοδεξτρίνη, δεξτράνη
Το τίμημα της υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη
Τα τελευταία χρόνια, οι ετικέτες των τροφίμων που φέρουν την ένδειξη “High Protein” έχουν κατακλύσει τα ράφια των σούπερ μάρκετ. Από γιαούρτια και μπάρες μέχρι δημητριακά και ζυμαρικά, φαίνεται ότι τα πάντα πλέον έχουν μια έκδοση υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτή τη διατροφική τάση; «Ενώ η ανάγκη για πρωτεΐνη είναι αναμφισβήτητη, η πραγματική ποσότητα που χρειάζεται ένας μέσος άνθρωπος δεν είναι τόσο υψηλή όσο πολλοί πιστεύουν. Σύμφωνα με τις διατροφικές οδηγίες, η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για έναν μέσο ενήλικα είναι περίπου 0,8 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους. Για τους αθλητές ή όσους έχουν αυξημένες ανάγκες, αυτό μπορεί να αυξηθεί, αλλά συνήθως δεν υπερβαίνει τα 2 γραμμάρια ανά κιλό», διευκρινίζει η κ. Ρούντα, ενώ προσθέτει ότι οι εταιρείες τροφίμων έχουν αξιοποιήσει την αυξανόμενη δημοτικότητα της πρωτεΐνης για να δημιουργήσουν μια νέα κατηγορία προϊόντων.
Την επόμενη φορά προσπαθήστε να συγκρίνετε το κοινό απλό γιαούρτι με κάποια high πουτίγκα ή επιδόρπιο γιαουρτιού, τόσο σε συστατικά όσο και σε μέγεθος μερίδας, αλλά και στην τιμή του.
«Οι ετικέτες που φέρουν την ένδειξη “High Protein” προσελκύουν τους καταναλωτές που επιδιώκουν μια πιο υγιεινή διατροφή ή που πιστεύουν ότι η αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης θα τους βοηθήσει να επιτύχουν τους διατροφικούς και φυσικούς στόχους τους. Οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στην επιλογή τέτοιων τροφίμων, αρχικά με την ανάγνωση της ετικέτας, η οποία είναι σημαντική, καθώς πολλά high protein προϊόντα μπορεί να περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα, λιπαρά ή τεχνητά συστατικά για να βελτιώσουν τη γεύση. Καλό θα ήταν και στην περίπτωση των συγκεκριμένων προϊόντων, να γίνονται συγκρίσεις προϊόντων high protein με συμβατικά τρόφιμα. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά προσπαθήστε να συγκρίνετε το κοινό απλό γιαούρτι με κάποια high πουτίγκα ή επιδόρπιο γιαουρτιού, τόσο σε συστατικά όσο και σε μέγεθος μερίδας, αλλά και στην τιμή του» συμβουλεύει η ειδικός.
Τα “Gluten Free” προϊόντα δεν είναι απαραίτητα πιο υγιεινά
Τα τελευταία χρόνια, η ένδειξη “Gluten Free” στις ετικέτες τροφίμων έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής. Ολο και περισσότεροι καταναλωτές αναζητούν προϊόντα χωρίς γλουτένη, είτε λόγω διατροφικών αναγκών είτε λόγω της αντίληψης ότι είναι πιο υγιεινά. Τι σημαίνει όμως πραγματικά η ετικέτα “Gluten Free” και τι πρέπει να γνωρίζουμε για αυτήν; Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κατανάλωση γλουτένης δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα. Ωστόσο, για άτομα με κοιλιοκάκη ή ευαισθησία στη γλουτένη, η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως διάρροια, κοιλιακό πόνο και μακροπρόθεσμες βλάβες στο έντερο.
Οπως εξηγεί ο κ. Δημητρούλης, η ένδειξη “Gluten Free” στις ετικέτες τροφίμων σημαίνει ότι το προϊόν περιέχει λιγότερα από 20 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm) γλουτένης, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του FDA στις ΗΠΑ. Αυτή η ποσότητα θεωρείται ασφαλής για άτομα με κοιλιοκάκη. «Η αυξανόμενη δημοτικότητα των προϊόντων χωρίς γλουτένη έχει οδηγήσει σε μια εκτεταμένη αγορά που περιλαμβάνει από ψωμί και ζυμαρικά μέχρι σνακ και γλυκά. Οι εταιρείες τροφίμων εκμεταλλεύονται αυτήν την τάση, προωθώντας τα προϊόντα τους ως πιο υγιεινά ή κατάλληλα για όσους θέλουν να αποφύγουν τη γλουτένη. Ομως τα gluten free προϊόντα δεν είναι απαραίτητα πιο υγιεινά. Πολλά από αυτά είναι πιθανό να περιέχουν υψηλότερες ποσότητες ζάχαρης, λιπαρών και θερμίδων σε σχέση με τα αντίστοιχα προϊόντα με γλουτένη. Αλλωστε, η ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφίμων παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της καλής υγείας, ανεξάρτητα από τις διατροφικές τάσεις και τα εμπορικά μηνύματα» καταλήγει ο ειδικός.
