Περίπου ένα μήνα μετά τη λήξη της φετινής σχολικής χρονιάς για το καλοκαίρι, ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών είναι άφθονος. Αυτό, δυστυχώς, οδηγεί σε πολύωρη χρήση ψηφιακών μέσων όπως το κινητό τηλέφωνο, το τάμπλετ, ο υπολογιστής ή άλλες κονσόλες και η τηλεόραση, συνήθως τις ώρες που οι γονείς εργάζονται και δεν υπάρχει κάποια επίβλεψη.
Η υπερέκθεση στην οθόνη αποτελεί «χρόνιο πρόβλημα», όπως επισημαίνει η Νένη Περβανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ / υπεύθυνη της μονάδας Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής στην A΄Παιδιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ – στο Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο / Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία». Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές, κυρίως για την ψυχική υγεία των παιδιών κάθε ηλικίας. «Γνωρίζουμε ότι η οθόνη επιδρά αρνητικά στον ύπνο, σε βάθος χρόνου μπορεί να συνδέεται με την παχυσαρκία, επηρεάζει τη συμπεριφορά και τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού», λέει στην «Κ» η κ. Περβανίδου, τονίζοντας ότι οι οδηγίες αντιμετώπισης της υπερβολικής χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών διαφέρουν σημαντικά από ηλικία σε ηλικία.
«Σε παιδιά κάτω από 18 μηνών απαγορεύεται η οθόνη, ενώ σε αυτά κάτω των δύο ετών θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για ολιγόλεπτες βιντεοκλήσεις με τον παππού, τη γιαγιά ή άλλους συγγενείς. Στην προσχολική ηλικία, η οθόνη επιτρέπεται για μία ώρα. Σε πιο μεγάλες ηλικίες, ο χρόνος είναι λίγο περισσότερος. Αυτές είναι οι γενικές κατευθύνσεις», εξηγεί.
Η ίδια σημειώνει ότι ο ρόλος των γονέων είναι κρίσιμος όσον αφορά τη διαχείριση της ώρας στην οθόνη, καθώς «θα πρέπει να σκεφτούν πώς χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα μπροστά στα παιδιά τους: αν δεν αλλάξει αυτό, δεν θα αλλάξει τίποτα επειδή οι γονείς δρουν ως πρότυπα». Αν το παιδί βλέπει τον γονέα να κυκλοφορεί με το κινητό τηλέφωνο στο χέρι ή να διακόπτεται η εργασία του από αυτό, τότε θα μιμηθεί αυτή τη συμπεριφορά.
Κι ενώ για πολλούς γονείς η «αποστολή» μείωσης της οθόνης στο παιδί πιθανόν να μοιάζει δύσκολη, υπάρχουν τρόποι για να αλλάξει αυτή η συνήθεια και να υπάρχει χώρος για πιο δημιουργικές καλοκαιρινές δραστηριότητες.
Διάδραση ένας προς έναν
Σύμφωνα με την κ. Περβανίδου, είναι απαραίτητο στη διάρκεια της ημέρας οι γονείς να έχουν one to one («ένας προς έναν») διάδραση και παιχνίδι με το παιδί, χωρίς αυτή να διακόπτεται από το κινητό τηλέφωνο. «Με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες, αλλά και τη δική μου εμπειρία, ειδικά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας χρειάζεται ένα εικοσάλεπτο να παίζουν με τους γονείς χωρίς να γίνεται παύση για κλήσεις ή μηνύματα».
Λογική χρήση του κινητού
Είναι σημαντικό για τη μητέρα, τον πατέρα ή άλλα πρόσωπα μεγάλης ηλικίας μέσα στο σπίτι να γίνεται λογική χρήση των ψηφιακών συσκευών από τους ίδιους. «Δηλαδή, ναι στο τηλέφωνο, αλλά να βρίσκεται μέσα στην τσάντα όταν βγαίνουμε όλη η οικογένεια για φαγητό. Δεν κοιτάζουμε συνέχεια μηνύματα ή emails. Για τις μικρές ηλικίες, οτιδήποτε κι αν τους πει κάποιος, αυτό δεν έχει καμία αξία αν δεν το δουν. Οπότε θα πρέπει οι γονείς να προσέξουν πώς θα χειριστούν σωστά τις οθόνες».
Γονείς, παρόντες
Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά δεν έχουν να κερδίσουν κάτι ουσιαστικό παρακολουθώντας για πολλή ώρα σε τάμπλετ ή κινητό τηλέφωνο. Ωστόσο, υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά άνω των δύο ετών που πράγματι έχουν κάτι να προσφέρουν. «Ομως, η θέαση να μην ξεπερνά σε καμία περίπτωση τη μία ώρα και πάντα να γίνεται με τον γονέα παρόντα. Να μην είναι ατομική η χρήση».
Media plan
Για τα παιδιά των τάξεων του δημοτικού σχολείου, οι ανάγκες αλλάζουν και επομένως και οι οδηγίες. Εκεί συστήνεται ένα πλάνο, το λεγόμενο «media plan» που σχεδιάζουν οι γονείς εκ των προτέρων, το συζητούν μαζί με τα παιδιά και στη συνέχεια το τηρούν. «Συζητάμε από πριν ποιο είναι το σχέδιο για τα ψηφιακά μέσα στο σπίτι. Για παράδειγμα: κινητό τηλέφωνο, τάμπλετ ή τηλεόραση έχουμε μόνο στο σαλόνι και όχι στα υπνοδωμάτια ή την ώρα του φαγητού. Δεν τα χρησιμοποιούμε πριν από τον ύπνο, παρά μόνο συγκεκριμένες ώρες», λέει η κ. Περβανίδου.
Ορια στους εφήβους
Για πολλούς εφήβους, το καλοκαίρι σημαίνει απαραίτητη χρήση του κινητού τηλεφώνου και κατά προέκταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram και το TikTok, που είναι τα πιο δημοφιλή για παιδιά πάνω από 13 χρόνων. «Εδώ τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, επειδή υπάρχει μεγάλη αυτονομία. Σίγουρα όμως θα πρέπει πάλι να προηγηθεί ένα πλάνο για τη χρήση των μέσων: τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν ανά ηλικία. Ακόμα κι αν επιθυμούν να συζητήσουν στο τσατ με τους φίλους τους, αυτό να γίνεται μόνο για κάποιες ώρες. Παρά τις προκλήσεις της εφηβείας, θα πρέπει να υπάρχει όριο: μια συζήτηση ή μια συμφωνία με τους γονείς».
