Οι διακοπές θεωρούνται παραδοσιακά μια περίοδος ξεκούρασης και αναζωογόνησης. Ωστόσο, πολλοί από εμάς επιστρέφουμε εξαντλημένοι, αντί να αισθανόμαστε ανανεωμένοι. Τι συμβαίνει λοιπόν και δεν καταφέρνουμε να αναπληρώσουμε τις δυνάμεις μας; Σύμφωνα με την Ιωσηφίνα Νομικού, συστημική ψυχοθεραπεύτρια, η απάντηση είναι πιο σύνθετη από ό,τι νομίζουμε.
Μπορεί το πλαίσιο και οι συνήθειες να αλλάζουν, όμως το ψυχικό φορτίο παραμένει το ίδιο. Φεύγουμε από μια κατάσταση, ενώ στην πραγματικότητα την κουβαλάμε μαζί μας.
«Πράγματι, η περίοδος των διακοπών μπορεί να απαλύνει το στρες και το βάρος που δημιουργείται λόγω υποχρεώσεων, ενώ ενισχύει και τις ουσιαστικές επαφές με τους γύρω μας, καθώς η κοινωνικοποίηση είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου προκειμένου να επιβιώσει», αναφέρει η κυρία Νομικού. Ωστόσο, η ποιότητα των διακοπών δεν καθορίζεται μόνο από τον προορισμό ή τη διάρκεια, αλλά κυρίως από την ψυχική μας κατάσταση. «Μπορεί το πλαίσιο και οι συνήθειες να αλλάζουν, όμως το ψυχικό φορτίο παραμένει το ίδιο. Φεύγουμε από μια κατάσταση, ενώ στην πραγματικότητα την κουβαλάμε μαζί μας». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι διακοπές να μην προσφέρουν την αναμενόμενη ψυχική και σωματική ξεκούραση.
Προσδοκίες
Ενας επιπλέον παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα των διακοπών είναι οι προσδοκίες που έχουμε από αυτές. Το γεγονός ότι μέσα σε λίγες ημέρες πρέπει να δημιουργήσουμε την τέλεια εικόνα και τις τέλειες διακοπές αυξάνει το άγχος μας αντί να το μειώνει. «Η επικέντρωση στην εικόνα που υπάρχει τα τελευταία χρόνια δημιουργεί ένα τέλειο μοντέλο διακοπών το οποίο φαντάζει ιδανικό για όλους», εξηγεί η κυρία Νομικού. Αυτές οι προσδοκίες μπορεί να δημιουργήσουν το δικό τους φορτίο πίεσης και άγχους, καθώς, αντί να χαλαρώνουμε, μπορεί να αισθανόμαστε την ανάγκη να οργανώσουμε την επόμενη δραστηριότητα ή να τραβήξουμε τη φωτογραφία που θα συγκεντρώσει τα περισσότερα likes. Ταυτόχρονα, υπάρχει και μια αίσθηση πως πρέπει να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο κάθε στιγμή των διακοπών μας, δημιουργώντας ένα συνεχές πρόγραμμα δραστηριοτήτων χωρίς να αφήνουμε χρόνο για πραγματική ξεκούραση. «Αντί να ξεκουραζόμαστε, μπορεί να αισθανόμαστε την ανάγκη να κάνουμε τα πάντα βάσει προγράμματος, να οργανώσουμε κάθε δραστηριότητα και να ακολουθήσουμε αυστηρά το πρόγραμμά μας, κάτι που τελικά μειώνει τα οφέλη των διακοπών», τονίζει η κυρία Νομικού, προτρέποντάς μας να ακολουθήσουμε όχι τις κοινωνικές προσταγές, αλλά τα όσα μας υπαγορεύουν οι αντοχές και το σώμα μας.
Ανησυχητικά σημάδια
Υπάρχουν μερικά σημάδια που μπορούν να οδηγήσουν στη διαπίστωση ότι οι διακοπές δεν μας προσφέρουν την επιθυμητή ξεκούραση:
- Δυσκολίες στον ύπνο: Οταν ο ύπνος παραμένει διαταραγμένος ακόμα και στις διακοπές.
- Aγχος που επιμένει: Το άγχος που δεν υποχωρεί κατά τη διάρκεια της απόδρασης.
- Αγχος επιστροφής: Το άγχος που δημιουργείται στη σκέψη επιστροφής στην εργασία.
«Το αποτέλεσμα είναι η επιστροφή στην εργασία να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη και με το ίδιο, αν όχι μεγαλύτερο ψυχικό βάρος, από αυτό που είχαμε πριν φύγουμε», λέει η κυρία Νομικού. Κάπου εδώ, στη συζήτηση μπαίνει και ο όρος «burnout».
Το burnout είναι μια κατάσταση πνευματικής, φυσικής και συναισθηματικής εξάντλησης που προκαλείται από παρατεταμένο ή/και επαναλαμβανόμενο στρες. Η εργασία είναι ο κύριος παράγοντας, αλλά εξάντληση μπορεί να προκαλέσουν και άλλοι ρόλοι στη ζωή μας, όπως ο γονεϊκός ή ο ρόλος του φροντιστή. «Τα βασικά σημάδια της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι ένα διάχυτο αίσθημα φόβου για την εργασία, συναισθήματα κυνισμού, θυμού, κενού, απελπισίας ή ευερεθιστότητας», εξηγεί η Ιωσηφίνα Νομικού. «Οσοι ασκούν ανθρωπιστικά επαγγέλματα μπορεί να παρατηρήσουν μείωση της συμπόνιας και της ενσυναίσθησης προς τα άτομα που φροντίζουν, όπως και ένα γενικότερο αίσθημα αναποτελεσματικότητας και ματαίωσης».
Η αντιμετώπιση του burnout είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση. Εκτός από τις διακοπές, είναι απαραίτητη η αναγνώριση και η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών του άγχους και της εξουθένωσης.
Η επαγγελματική εξουθένωση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της πολύωρης εργασίας, αλλά και της ενασχόλησης με πολλά και διαφορετικά καθήκοντα ή της έλλειψης ελέγχου στον τρόπο εκτέλεσης της εργασίας. «Μπορεί να συνοδεύεται από πονοκεφάλους, κόπωση, διάφορα σωματικά συμπτώματα (ψυχοσωματικά), καθώς και αυξημένη πιθανότητα κατάχρησης αλκοόλ, ψυχοτρόπων ουσιών ή τροφίμων», προσθέτει η κυρία Νομικού. Η αντιμετώπιση του burnout είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση. Εκτός από τις διακοπές, είναι απαραίτητη η αναγνώριση και η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών του άγχους και της εξουθένωσης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αναθεώρηση των επαγγελματικών υποχρεώσεων, τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, και την εξασφάλιση της ψυχικής υποστήριξης.
Αρα οι διακοπές δεν μας ξεκουράζουν πάντα;
«Μας προσφέρουν μια μικρή ανακούφιση από την κατάσταση της εργασιακής εξουθένωσης, αλλά σίγουρα δεν αποτελούν τη λύση. Αποτελούν μέρος της αντιμετώπισης του προβλήματος». Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια, η αντιμετώπιση της εξουθένωσης δεν είναι μόνο ατομική υπόθεση, αλλά και συλλογική. «Χρειάζεται ένα δίκτυο επαγγελματιών για την ενδυνάμωση των εργαζομένων. Η επικοινωνία, η εκπαίδευση και η αίσθηση του ανήκειν μπορούν να βοηθήσουν να σπάσουν η απομόνωση και το στίγμα που συνδέεται με την εξουθένωση». Πέρα από την υποστήριξη των εργαζομένων, είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μια κουλτούρα που να προάγει την ευεξία και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Ομαλή μετάβαση
Για να γίνει πιο ομαλά το πέρασμα από τις διακοπές στο εργασιακό περιβάλλον, η Ιωσηφίνα Νομικού προτείνει να δίνεται χρόνος προσαρμογής. «Η επάνοδος με ένα πιο ήπιο πρόγραμμα μπορεί να μειώσει το άγχος της πρώτης ημέρας στη δουλειά», προτείνει προσθέτοντας ότι «μια συνεργασία με ένα συνάδελφο που συνεργαζόμαστε όμορφα θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα δίχτυ ασφαλείας». Είναι επίσης σημαντικό να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας για να επαναπροσαρμοστούμε και να μην προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα ταυτόχρονα. «Η προσαρμογή σε μια πιο αργή και ήπια ρουτίνα μπορεί να βοηθήσει στην ομαλότερη μετάβαση στην καθημερινότητα. Σίγουρα ακούγεται πολύ πιο εύκολο από όσο είναι, καθώς παραδοσιακά ο Σεπτέμβριος φέρει το δικό του βαρίδιο ξεκινημάτων και προσδοκιών».
