«Ελα μωρέ, άγχος είναι». Μια φράση που συχνά πυκνά την ανταλλάσσουμε μεταξύ μας, προκειμένου να καθησυχάσουμε ή και να καθησυχαστούμε, πως πίσω από μια ενόχληση, ή ακόμα και έναν πόνο που έχουμε, δεν κρύβεται κάποια σοβαρή πάθηση. Τι συμβαίνει όμως όταν ακόμα και οι γιατροί αποδίδουν χρόνια συμπτώματα στο στρες, καθυστερώντας ενδεχομένως τη σωστή διάγνωση και τη θεραπεία;
Ο δρ Γιώργος Μαντζαβίνης, διευθυντής Κέντρου Υγείας και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, μοιράστηκε μαζί μας ιστορίες ασθενών που αποδεικνύουν πόσο εύκολο είναι να μπερδευτούν τα συμπτώματα χρόνιων ασθενειών με αυτά του άγχους.
Η Ελένη*, μια 39χρονη μητέρα τριών παιδιών και πωλήτρια σε σούπερ μάρκετ, αντιμετώπιζε συνεχώς έντονη κόπωση, αύξηση σωματικού βάρους και συνεχείς μεταπτώσεις της διάθεσης. Αρχικά απέδιδε τα συμπτώματά της στα υψηλά επίπεδα άγχους της δουλειάς της και της οικογενειακής της ζωής. Κατά την επίσκεψή της στον οικογενειακό της γιατρό, με τη λήψη του ατομικού, οικογενειακού και κοινωνικού ιστορικού και τον εργαστηριακό έλεγχο της λειτουργίας του θυρεοειδούς, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι έπασχε από υποθυρεοειδισμό.
«Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα και τα συμπτώματα όπως ο πόνος στο στήθος, η δύσπνοια και η κόπωση μπορούν να εμφανιστούν με ύπουλο τρόπο. Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει αυτά τα συμπτώματα ή ακόμη και να τα κρύψει εντελώς».
Ο δρ Μαντζαβίνης εξηγεί στην «Κ» ότι τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού συχνά επικαλύπτονται με αυτά του άγχους. «Ο υποθυρεοειδισμός συμβαίνει όταν ο θυρεοειδής αδένας δεν παράγει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες, οδηγώντας σε συμπτώματα όπως η κόπωση, η αύξηση σωματικού βάρους και η κατάθλιψη. Το χρόνιο άγχος είναι ικανό να επιδεινώσει αυτά τα συμπτώματα, καθιστώντας δύσκολο να υπάρξει διάκριση μεταξύ των προβλημάτων που σχετίζονται με το άγχος από τη δυσλειτουργία του θυρεοειδούς. Η κλινική εικόνα της συγκεκριμένης ασθενούς βελτιώθηκε τελικά σε σημαντικό βαθμό με τη θεραπεία υποκατάστασης των θυρεοειδικών ορμονών».
Σε μια άλλη περίπτωση, ο Λευτέρης, ένας 32χρονος προγραμματιστής που εργάζεται σε μια πολυεθνική εταιρεία παραγωγής λογισμικού, συχνά υπέφερε από έντονους πόνους στην κοιλιά, ανορεξία, απώλεια βάρους και διάρροιες, ειδικά κατά τις περιόδους λήξης της προθεσμίας παράδοσης έργων. Οπως ήταν αναμενόμενο, απέδιδε τα συμπτώματά του στο άγχος. Ωστόσο, ύστερα από ένα ιδιαίτερα σοβαρό επεισόδιο, ο οικογενειακός του γιατρός τον παρέπεμψε σε γαστρεντερολόγο για περαιτέρω έλεγχο. Διαγνώστηκε τελικά με νόσο του Crohn. Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα) είναι μια χρόνια φλεγμονή του γαστρεντερικού σωλήνα. Ο δρ Μαντζαβίνης σημειώνει ότι τα συμπτώματα της νόσου, όπως ο κοιλιακός πόνος, η διάρροια και η απώλεια βάρους, μπορούν να επιδεινωθούν από το άγχος, οδηγώντας συχνά τους ασθενείς να πιστεύουν ότι η δυσφορία τους οφείλεται αποκλειστικά στο άγχος και όχι σε μια υποκείμενη χρόνια πάθηση. «Η διαχείριση του άγχους του Λευτέρη, μαζί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, βοήθησε στη μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των συμπτωμάτων του».
Τέλος, η ιστορία της Ευαγγελίας, μιας 55χρονης δημόσιας υπαλλήλου, καπνίστριας από τα 19 της, και με καθιστική ζωή, είναι επίσης αποκαλυπτική. Ενιωθε σφίξιμο και πόνο στο στήθος και κουραζόταν πολύ εύκολα. Η ίδια πίστευε ότι ήταν απλώς άγχος που οφειλόταν στη δουλειά της. Αλλά ακόμη και στη διάρκεια των διακοπών, τα συμπτώματα δεν έφυγαν.
«Οταν είμαστε αγχωμένοι, το σώμα μας εκκρίνει ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτές οι ορμόνες εμπλέκονται σε διαδικασίες που μπορούν να αποδιοργανώσουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματός μας».
«Ευτυχώς που σκέφτηκε να μιλήσει στον γιατρό της», σχολιάζει ο κύριος Μαντζαβίνης. Οι εξετάσεις που έγιναν έδειξαν ότι είχε στεφανιαία νόσο, καθώς είχαν φράξει αρτηρίες της καρδιάς της. «Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα και τα συμπτώματα όπως ο πόνος στο στήθος, η δύσπνοια και η κόπωση μπορούν να εμφανιστούν με ύπουλο τρόπο. Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει αυτά τα συμπτώματα ή ακόμη και να τα κρύψει εντελώς. Επειτα από συγκεκριμένες διαγνωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες και σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, η Ευαγγελία αισθάνεται πολύ καλύτερα και η γενικότερη κατάσταση της υγείας της έχει βελτιωθεί σημαντικά».
«Μην τα ρίχνετε όλα στο άγχος»
Η σχέση μεταξύ άγχους και χρόνιων παθήσεων είναι περίπλοκη, καθώς το άγχος μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα μιας ασθένειας, ενώ παράλληλα, τα ίδια τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να μιμούνται τα συμπτώματα των χρόνιων παθήσεων. Αυτή η αλληλεπίδραση μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση τόσο τους ασθενείς όσο και τους γιατρούς, δημιουργώντας δυσκολίες στη διάγνωση. Ο κύριος Μαντζαβίνης σχολιάζει ότι το στρες αποτελεί μια φυσική απάντηση σε δύσκολες καταστάσεις. Οταν όμως μετατρέπεται σε χρόνιο άγχος, μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο σώμα, ενώ είναι πιθανό να επικαλύπτει συμπτώματα χρόνιων νοσημάτων, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η κατανόηση αυτής της αλληλεπίδρασης είναι κρίσιμη για την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των παθήσεων.
«Οταν είμαστε αγχωμένοι, το σώμα μας εκκρίνει ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτές οι ορμόνες εμπλέκονται σε διαδικασίες που μπορούν να αποδιοργανώσουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματός μας. Γι’ αυτό το άγχος είναι σε θέση είτε να υποκρύψει είτε να μιμηθεί τα συμπτώματα χρόνιων παθήσεων, δυσχεραίνοντας πολλές φορές τη διάγνωση».
Παράλληλα, πολλά προβλήματα που προκαλούνται από το άγχος (πονοκέφαλοι, καούρες, προβλήματα αρτηριακής πίεσης, αλλαγές στη διάθεση) μπορούν επίσης να είναι συμπτώματα χρόνιων ασθενειών. Για γιατρούς και ασθενείς, αυτή η αλληλεπικάλυψη μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση. «Είναι το άγχος η μοναδική αιτία των συμπτωμάτων ή υπάρχει κάτι πιο σοβαρό; Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι εάν αντιμετωπίζουμε συνεχή συμπτώματα, δεν θα πρέπει να τα ρίχνουμε όλα απλώς στο άγχος. Η ειλικρινής συζήτηση για τα συμπτώματά μας μπορεί να βοηθήσει να εντοπιστούν νωρίς χρόνιες παθήσεις που μπορεί να υποκρύπτονται από τα συμπτώματα του άγχους. Είναι σημαντικό να απευθυνόμαστε σε γιατρό, και ακόμα καλύτερα στον οικογενειακό μας γιατρό που γνωρίζει το ιστορικό μας και θα μας κατευθύνει κατάλληλα τόσο στη διαγνωστική όσο και στη θεραπευτική διαδικασία».
*Τα ονόματα είναι αλλαγμένα, για λόγους ιατρικού απορρήτου.
